De Turks-Koerdische romancier Yasar Kemal schreef het ooit en zoals alle auteurs van zijn tijd was hij een visionair: ‘In dit land zijn er vier zaken die je niet mag zijn: vrouw, kind, boom en zwerfdier. Ik hoop dat er in het hiernamaals geen Turkije bestaat.’

Turkije brandt: de mensen branden, de dieren branden, de bomen branden. Duizenden hectaren bos vlammen al enkele dagen op in een oncontroleerbare vuurzee waar de bewoners van die gebieden machteloos naar kijken. De evacuaties waren vrij snel begonnen. De toeristen, de rijke westerlingen, werden gered en naar veilige locaties geëvacueerd. De plaatselijke bevolking heeft echter moeten wachten op een nationale en internationale reddingsactie. De bomen werden niet gered, de plaatselijke bevolking evenmin.

Iemand op het kabinet van de Turkse president Erdogan had het lumineuze idee om met een konvooi van bussen door de rampgebieden te rijden en zakken thee naar de bevolking te gooien. De brandweervoertuigen werden tegengehouden in de straten van die rampgebieden om het konvooi van Erdogan voorrang te bieden.

Turkije had geen hulp nodig

Internationaal bood men hulp aan. Maar Erdogan talmde en zijn minister van communicatie speelde in op de nationalistische gevoelens. Turkije had geen hulp nodig, volgens de minister. Turkije was trots en had geen nood aan buitenlandse krachten die het land zouden binnendringen en destabiliseren. Nationalistische Turken, die volledig gehersenspoeld zijn door het rood van de Turkse vlag en een overdosis aan nietszeggend symboolnationalisme, startten een onlinecampagne onder de hashtag #wedontneedhelp.

Net zoals hij zichzelf heeft geïsoleerd van het Turkse volk heeft de minister zijn land en bevolking ook geïsoleerd van internationale hulp. Dus reed zijn entourage hem rond door de straten van het rampgebied in een bus en gooide hij alweer zakken thee naar de bevolking. Minachtend. Theekransjes lossen geen ramp op. Ik had op dat moment met alles wat in mijn handbereik was gegooid naar de bus die zou passeren door mijn straat. Om de brandende harten en de zielen van de doden (mens en dier) en de verschroeide stammen van de bomen af te koelen.

Ideologische redenen

Vijf dagen heeft de Turkse regering gewacht om hulp te vragen aan het buitenland. Vijf dagen nadat er internationale hulp werd toegelaten is de plaatselijke bevolking nog altijd met eigen kracht en middelen de vlammen aan het proberen te doven. Ik droomde de eerste dagen van die apocalyptische bosbranden en hoorde kinderlijke kreten in mijn slaap. Wanneer ik wakker schoot, druppelde het zweet van mijn voorhoofd. Ik plensde koud water op mijn voorhoofd en ik dacht aan het beeld van een straathond die met zijn verbrandde voorpoten in een koud pootbadje zat. Troosteloos. Als ik kon, droeg ik het koude kraanwater naar de Turkse Riviera.

De minister van communicatie probeerde de berichtgeving nog te ontkrachten. Hij beweerde dat de berichtgeving rond internationale hulp zelfs ingegeven was door ideologische redenen om de verstandhouding tussen land en bevolking te destabiliseren. De hulp zou volgens hem geënsceneerd en niet oprecht zijn om de wereld te laten zien dat Turkije zwak staat. Hij vervolgde: ‘Turkije is sterk. Laten we niet in de val lopen van de personen die deze leugens verspreiden.’

Erdogan houdt van beton

Brandblusvliegtuigen bleven aan de grond omdat ze niet meer operationeel waren. Aan de andere kant heeft Erdogan een dozijn regeringsvliegtuigen die eveneens op het tarmac zitten te verroesten. De propagandamedia schreven over het heldhaftig optreden van Turkije tijdens deze ramp. De wereld zou over het machtige Turkije praten. Er volgt echter geen duidelijke of officiële verklaring voor de passieve houding van de Turkse staat tegenover de bosbranden. Wat wel volgt is een woningbouwproject in natuurgebieden. Afgebrande natuurgebieden zullen snel bebouwd worden met pittoreske dorpschalets, zeggen de beleidsmakers terwijl de vlammen zich verder richting binnenland uitbreiden.

De burgemeester van een getroffen gebied en lid van de Partij van de Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) van Erdogan, probeerde de gloednieuwe huizen, die nog gebouwd moesten worden, te verkopen alsof hij zelf de makelaar was van het project. Zijn verkooppraatje was niet echt tactvol naar de getroffenen toe: ‘De burgers, waarvan de huizen niet afgebrand zijn, zullen dat wel willen als ze de nieuwe huizen gaan zien.’ Prioriteiten zijn dan ook niet altijd rationeel. Opmerkelijk dat dit zo snel in het parlement kan afgehandeld worden, stellen critici. Zo kennen we Erdogan. Hij hekelt groen en houdt van beton.

Censuur

De opperimam van Diyanet bad in zijn vrijdagpreek tot Allah om de bosbranden te doen stoppen. ‘Moge Allah ons kracht schenken bij het bestrijden van het vuur’, bad hij. En de Turken reageerden massaal. ‘Een brandblusvliegtuig zou krachtig zijn’, reageerde een cynische burger. Ondertussen heeft de Turkse Hoge Raad voor Radio en Relevisie (RTÜK) de beelden van de bosbranden gecensureerd. Beelden van burgers die met man en macht de branden proberen te blussen en hun levenswerk zoals huizen en vee proberen te beschermen mogen van de voorzitter van RTÜK niet meer getoond worden. Hij dreigde de media en de bevolking met de hoogste sancties als ze beelden van de rampgebieden zouden filmen en verspreiden.

Crisismanagement gaat niet enkel over het organiseren van hulp tijdens een ramp maar ook om het voorkomen van een ramp. Om te voorkomen dat een ramp zich nog verder uitbreidt, dat vooral. Crisismanagement is een studie en een discipline die vooral focust op het onvoorspelbare. Op basis van preventiebeheer en risicoanalyse schrijft men een degelijk beleid uit en is men voorbereid op het ergste. Crisismanagement staat niet in de Koran beschreven. Zakjes thee gooien naar het volk dan weer wel blijkbaar.

Vervreemd van de realiteit

De Europese Turken, die tijdens de nationale verkiezingen in Turkije massaal voor Erdogan stemmen, mogen eens lang in de spiegel kijken en zich afvragen of hun ‘wereldleider’ nog in staat is om zijn eigen land te leiden. Een vuurzee doof je niet uit door in te spelen op nationalistisch sentiment, propaganda of religie. Deze ramp toont duidelijk aan dat Erdogan totaal vervreemd is van de realiteit. Hij toont geen leiderschap, noch empathie met zijn volk. Ondanks herhaalde pogingen van verschillende landen om hulp aan te bieden bleef Turkije branden gedurende verschillende dagen.

Het is niet de brand waarover de wereld aan het praten is, het is de onverschillige houding van het regime tegenover een natuurramp met alle gevolgen van dien voor mens, natuur en dier die men geschokt observeert. In een ware democratie zou er een onafhankelijke onderzoekscommissie opgericht worden om de regeringsleiders te wijzen op hun fouten, verantwoordelijkheden en in dit geval op nalatigheid van de regering. De Turkse schijndemocratie bestaat echter uit theezakjes uitdelen en megalomane woningbouwprojecten.

Yasar Kemal

Crisismanagement in Turkije

De Armeense schaduw (deel II)