Plastic winkeltas, kartonnen beker en zakje mosterd verboden in 2030

Vanaf 2030 worden plastic winkeltassen en zakjes met mosterd, mayonaise of ketchup verboden. Papieren drinkbekers bij fastfoodrestaurants of in koffieautomaten moeten herbruikbaar zijn. Europa wil de consument confronteren met zijn verpakkingsafval, behalve dan bij de groenten- en fruitafdeling van de supermarkt.

Het Europees Parlement bereikte op 4 maart een akkoord over vernieuwde Europese richtlijn voor verpakkingen en afval. Na goedkeuring door de Europese ministers moeten de regeringen van de lidstaten dat gaan invoeren via eigen regels.

Aardolie

Er is lang en hevig gelobbyd over die Europese richtlijn. De verpakkingssector leek de pauzeknop te kunnen indrukken. Die indruk blijkt dus fout. Het Europees Parlement en de Europese Commissie beseffen immers dat de Europese verkiezingen in juni de machtsverhoudingen behoorlijk kunnen veranderen en hebben het gaspedaal ingedrukt.

Dat afval een probleem wordt is duidelijk. Volgens Eurostat bereikte de totale jaarlijkse afvalberg van verpakkingen 84 miljoen ton in 2021. Een stijging van 10 kilo per inwoner op één jaar. Elke inwoner van de EU zou jaarlijks goed zijn voor 188 kilogram verpakkingsafval. En er komt dus elk jaar meer afval bij.

Toch is niet dat de echte reden van de herziening van de richtlijn. De vernieuwing past binnen de Green deal over de klimaatdoelstellingen. Plastic wordt immers hoofdzakelijk gemaakt van aardolie.

Shampoo

Wat staat er in de richtlijn? Allereerst enkele algemene zaken. Zo moet verpakkingsafval tegen 2030 met 5% verminderen. 10% minder tegen 2035 en min 15% in 2040. Opvallender en mogelijk iets minder realistisch is een tweede doelstelling. Tegen 2030 moet alle verpakkingsafval recycleerbaar zijn. Die laatste doelstelling is eerder ideologisch te noemen.

Maar afval is ook een grondstof en dus is qua technologische verwerking in theorie alles mogelijk. Alles hangt af van de kostprijs. Maar de richtlijn is geen economisch plan. Het is vooral een symbooldossier. Dat valt op door de nadruk op de rol van de horeca. In hotels, restaurants en cafés mag geen enkele verpakking nog voor eenmalig gebruik zijn.

Dat wil zeggen dat ketchup of mosterd in zakjes of potjes in 2030 verboden zijn. Maar ook shampoo in hotels moet in herbruikbare verpakking. De gevolgen voor drankflesjes of blikjes zijn overigens nog onduidelijk.

Bioplastics

Vanaf 2027 wil de Commissie zelfs plastic gemaakt van petroleumproducten mondjesmaat beginnen verbieden. Ten laatste eind 2027 moet de Commissie onderzoeken hoe duurzaam het is om alle kunststofverpakkingen te vervangen voor zogenaamde bioplastics. Plastics dus op basis van melk, mais of aardappelzetmeel. Die biologisch afbreekbare plastics vinden al jaren toepassing in bekertjes of verpakking voor sla of kant-en-klaarmaaltijden.

Opvallend. De supermarkten ontspringen de dans. Want niet alle plannen van de Europese Commissie bleken haalbaar. De lobbyisten van de sector hebben hun slag thuisgehaald. Daar heet het dat de milieuambities in lijn moeten liggen met de industriële realiteit. En dus is het verbod op bepaalde verpakkingen voor groenten en fruit met vijf jaar uitgesteld.