Nederlandse politie wil niet langer opdraaien voor Extinction Rebellion

Zaterdag 1 september gaat de voetbalklassieker Feyenoord-Ajax niet door. De Nederlandse politie voert actie voor behoud van het vroegpensioen. Wedstrijden tussen de Amsterdamse en de Rotterdamse voetbalclub leiden vaak tot supportersgeweld. Ook al zouden alleen fans van de thuisclub in het stadion zitten, zonder politie vindt de burgemeester van Rotterdam het te riskant.

Eerder dit jaar voerde de politie al actie tijdens wedstrijden van de eredivisie, al waren dat geen risicowedstrijden. Het steekt de agenten ook dat de inzet van politie ten koste gaat van zowel vrije tijd als andere politietaken.

Extinction Rebellion

De frustratie bij agenten nam het afgelopen jaar ook toe door de acties van Extinction Rebellion (XR). XR wil dat Nederland de subsidies op fossiele brandstof afbouwt en blokkeerde in 2022 voor het eerst de Utrechtsebaan, de verbinding tussen Den Haag en de snelweg A12.

Een snelweg blokkeren is zowel gevaarlijk als strafbaar. De burgemeester van Den Haag verbood daarom de demonstraties. Arrestaties door de politie haalden weinig uit. Het Openbaar Ministerie (OM) besloot de aangehouden activisten niet te vervolgen.

Najaar 2023 voerde XR de druk op: vanaf 9 september werd de A12 dagelijks geblokkeerd, tot 5 oktober. Toen schortte XR de acties op, omdat de Tweede Kamer op 10 oktober zou stemmen over de afbouw van fossiele subsidies. De Kamer stemde vóór en XR sloot verdere A12-blokkades uit tot het Kerstreces.

Zinloos

In januari kondigde XR nieuwe blokkades aan, deels omdat de Eerste kamer (Senaat) tegen de afbouw van twee fossiele subsidies stemde. Sindsdien werd de A12 drie keer geblokkeerd plus een poging daartoe, twee keer nam Greta Thunberg deel.

Afgelopen week toonde XR-activiste Rozemarijn van ‘t Einde in duidingsprogramma Een Vandaag een stapel papieren. Twintig keer opgepakt, 15 keer een boete ontvangen, maar niet één keer veroordeeld en alle boetes werden kwijtgescholden. Van ’t Einde verspreidde op 21 augustus een petitie waarin de veiligheidsdriehoek van den Haag opgeroepen werd niet langer politie in te zetten bij A12-blokkades. ‘Massale aanwezigheid van de politie’ is ‘ongewenst, onnodig en zelfs gevaarlijk’. Afgelopen september probeerde de advocaat van XR ook het gebruik van waterkanonnen te verbieden.

Agenten vinden het frustrerend om mensen aan te houden die niet eens werden vervolgd, of aan het einde van de dag zelfs een tweede keer werden opgepakt. Nine Kooiman, voorzitter van de Nederlandse Politiebond: ‘We voelen ons zo onderhand een veredelde wegsleepregeling’. Net als bij risicowedstrijden moesten telkens extra agenten ingezet worden, van buiten Den Haag, en bleef ander politiewerk liggen.

Andere XR-acties

XR verbreedde zijn werkterrein. Afgelopen december en februari werd ook snelweg A10 bij Amsterdam geblokkeerd. Daar bevindt zich het hoofdkantoor van ING. Die bank moest van XR ophouden met investeren in fossiele industrie. Door de blokkade was ook een academisch ziekenhuis tijdelijk onbereikbaar voor ambulances.

In augustus bezette XR vier keer de sluis bij IJmuiden, om cruiseschepen te verhinderen door te varen naar Amsterdam. Een opmerkelijke actie, omdat Amsterdam een links stadsbestuur heeft dat al enkele jaren de hoeveelheid toeristen die de stad bezoekt toch al probeert in te perken, omdat het te druk wordt voor de bewoners. Een cruiseschip van Disney besloot komende september niet in Amsterdam aan te meren.

Aanpassing demonstratierecht

Er is een overeenkomst tussen voetbalgeweld en Extinction Rebellion: zolang de daders ermee weg kunnen komen, is het voor de politie dweilen met de kraan open. Kooiman gaf aan dat de politiek zijn werk moet doen.

In Engeland, de bakermat van ‘hooliganisme’, nam voetbalgeweld af door wettelijke maatregelen en door beleid in stadions. Inmiddels is daar ook de wet aangepast voor demonstraties. Klimaatactivisten die snelwegen blokkeerden of vliegveld Heathrow bekladden krijgen wel gevangenisstraffen en schadevergoeding opgelegd, waaronder vijf jaar cel voor XR-medeoprichter Roger Hallam.

Justitieminister David van Weel (VVD, rechts-liberaal) kondigde half augustus aan uit te zoeken of demonstranten die zich misdragen aangepakt kunnen worden. Volgens hem is dat geen inperking van het demonstratierecht, maar het stellen van grenzen. Hij noemde Extinction Rebellion, al zal hij ook de pro-Palestina-demonstranten in gedachten hebben die afgelopen mei voor anderhalf miljoen euro aan schade aanrichtten toen zij gebouwen van de Universiteit van Amsterdam bezetten.

Sommige linkse commentatoren vinden dat demonstranten ‘niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor het matig functioneren van de politie’. Een rechtse columnist wees er dan weer op dat dreigen met blokkeren als je je zin niet krijgt beschouwd kan worden als Afpersing en dat is strafbaar volgens het Wetboek van Strafrecht. Net als het niet opvolgen van bevelen van ambtenaren.

Op 14 september wil XR weer starten met snelwegblokkades op de A12. De politie heeft aangekondigd niet te zullen optreden.