Brussels minister Pascal Smet (Vooruit) vindt dat als er kerstversiering in de stad is, die er ook moet zijn voor de ramadan. Hij wil net zoals in Londen ramadan-lampjes in Brusselse straten.

Nochtans is de ramadan op geen enkele manier te vergelijken met Kerstmis. Wat vroeger een bij uitstek katholiek feest was, is dat nu absoluut niet meer. Kerstmis is een symbool geworden van een eindejaarsfeest dat nog slechts voor een kleine gelovige minderheid iets met religie en de geboorte van een ‘verlosser’ te maken heeft. De overgrote meerderheid associeert het feest met de gezelligheid van glühwein op een drukke kerstmarkt.

Dat is helemaal anders met de ramadan, een vasten die wordt opgelegd door religieuze autoriteiten en waarvan de druk voor moslims om die op te volgen steeds groter wordt. Zo groot dat ook steeds meer jonge kinderen in Brusselse scholen aan de ramadan willen meedoen, hoewel dit nergens in de Koran opgelegd wordt aan minderjarigen.

Het voorstel van minister Smet sluit perfect aan bij de pogingen om religieuze voorschriften in de islam als cultureel voor te stellen en zo het dwingend karakter ervan voor gelovigen te minimaliseren.

Geloof als alibi

Het geloof als alibi gebruiken om extreme stellingen als het nieuwe normaal door te duwen is al enige decennia de regel in de islam.

Dat gebeurde al eerder met de hoofddoek. Die wordt voorgesteld als een vrije keuze van de vrouw die op haar hoofd draagt wat ze wil. Maar waar de hoofddoek werkelijk voor staat, bleek eens te meer door de bloedige repressie in Iran: een teken van patriarchale dominantie, waarbij mannen kledingvoorschriften opleggen aan vrouwen. Dat vrouwen een hoofddoek moeten dragen, staat bovendien nergens als dusdanig in de Koran, maar wordt door de radicale vleugel van de islam onterecht als een goddelijk voorschrift en een teken van vroomheid voorgesteld. Op die manier wordt het geloof strikter en onverdraagzamer tegenover andersdenkenden.

Een ander voorbeeld van een fundamentalistische interpretatie van de Koran zijn de regels rond halal. Die zijn in dat heilige boek veel soepeler. De Franse sociologe Florence Bergeaud-Blackler schreef er een baanbrekend boek over,  Le marché halal où l’invention d’une tradition, waarin ze aantoonde dat deze evolutie een gevolg is van gelijklopende belangen van fundamentalisten en de halal-commercie op wereldvlak. Maar hoewel op haar bevindingen eigenlijk niets kan worden afgedongen, wordt zij sindsdien verdacht gemaakt en gebrandmerkt als, u raadt het al, islamofobe.

Halal of vegetarisch

Ondertussen wordt het in Brusselse theaters als toppunt van vooruitstrevende tolerantie gezien om halal-vlees te serveren. Ik zag het in een Franstalige instelling: wie van halal niet wil weten, rest vaak enkel het vegetarische alternatief Zo snel haalt een religieuze regel dus een democratische wet op het dierenwelzijn onderuit. Het lijden van een dier is ondergeschikt aan het vermeende heil van de gelovige. Zowat alle Brusselse toneelhuizen passen zelfs een ramadan-charter toe om een moslim publiek toe te laten na het dagelijkse einde van de vasten te eten tijdens voorstellingen.

Misschien is het toch goed om eerst eens een debat te houden over deze fundamentele vraag : moet de maatschappij zich aanpassen aan religieuze gebruiken of is het aan gelovigen om hun overtuiging voor zichzelf te houden?

De ontkerstening van Vlaanderen

In de tweede helft van vorige eeuw begonnen Vlamingen hun katholiek geloof op een persoonlijke manier te beleven en takelde de vanzelfsprekende dominantie van de kerk op vele domeinen af.

Ik heb die periode voor een deel bewust meegemaakt. Kruistekens die altijd een evidentie waren geweest in openbare gebouwen als rechtbanken en scholen, werden weggehaald. Vlamingen begonnen morele Vaticaanse regels over de seksualiteit naast zich neer te leggen. Steeds minder mensen hielden zich aan de voedingsvoorschriften van de kerk, zoals vleesderving op vrijdag. Vasten deed ook een steeds kleinere groep.

Vanaf de jaren tachtig leek het erop dat echte scheiding tussen kerk en staat na anderhalve eeuw België eindelijk een feit was en dat de burgers hun religieuze overtuiging voor zichzelf hielden. Abortus werd gelegaliseerd ondanks het verzet van een fanatieke vorst, holebi’s konden uit de kast en met elkaar huwen.

Terug naar Af

Merkwaardig genoeg is er momenteel een omgekeerde beweging bezig, terug naar af. Niet bij misnoegde katholieken, maar bij moslims.

Tot ver in de twintigste eeuw leken die hun godsdienst ook als een persoonlijke aangelegenheid te zien. Vrouwen die in ons land uit Marokko aankwamen, droegen geen hoofddoek. En ook later waren die weinig te zien. Halal-opschriften op vitrines van snacks en restaurants bestonden niet. Marokkaanse vrienden van mij maakten er een punt van hun vrijzinnigheid te tonen door niet te participeren aan de jaarlijkse vasten, de ramadan.

Dertig jaar later is dat wel even anders.

Vorige week was een moslim te gast aan de televisietafel van Gert Verhulst. Het Antwerpse cultuurcentrum De Roma had een iftar, een maaltijd na de dagelijkse ramadan-vasten, voor LGBTQ+-moslims na bedreigingen gecanceld. Verhulsts gast zei dingen over homo’s die de gemiddelde Vlamingen niet meer zou durven uitspreken. Maar voor hem was het evident dat homoseksualiteit een reden was om mensen uit een gemeenschap te verbannen. Tot zover dus de ruimdenkendheid van de islam in 2023.

Ik denk dat als een ‘witte’ man die uitspraken gedaan had, hij meteen als extreem-rechtse racist zou worden afgevoerd en vervolgd zou worden door Unia.

Maar omdat het hier blijkbaar ging om een godsdienstige overtuiging gebeurde dit niet.

Het nieuwe proletariaat

Om onbegrijpelijke redenen heeft vooral de linkerzijde de radicalisering van de islam steeds onderschat. Dat is een gevolg van de opportunistische tendens om moslims als het nieuwe proletariaat te zien. Op die manier kan iedereen die bedenkingen heeft bij religieuze intolerantie gemakkelijk als islamofobe kryptofascist worden weggezet.

Dat bleek toen het Brussels parlement geen wet wou stemmen om het onverdoofd slachten te verbieden zoals gebeurd was in Vlaanderen en Wallonië. Nu bijna een kwart van de Brusselaars moslim is, durven weinig partijen nog ingaan tegen de oukazes van de imams.

Het voorstel van minister Smet past helaas perfect in die beweging om religieuze voorschriften als cultureel voor te stellen. Het is wel bijzonder ironisch dat men de ramadan-viering een bijna officieel karakter wil geven op een moment dat alle referenties naar Kerstmis geweerd worden uit de promotie van eindejaarsmarkten.