De onderwereld van de Incels

Grenzen verleggen, op alle vlakken. Het is soms een voorrecht, maar altijd een risico om uit die comfortzone te treden. Ook bij het lezen van boeken stap je uit die veilige omgeving en valt je keuze soms op een boek in de boekhandel waarvan het genre afwijkt van je reguliere keuzes die op dat moment liggen te prijken in een overvolle boekenkast.

Reële fictie 

Soms heb je dringend nood aan diepgang over een bepaald onderwerp en soms wil je een boek lezen om te ontspannen of om juist mee te denken in een plot. Spannende thrillers zorgen voor angstige passages met bloed en horror waarbij je de nacht ingaat met beelden voor je ogen die je net hebt gelezen en die je herbeleeft in je bed. Soms met het nachtlampje nog aan.

Sommige scènes uit een boek blijven in mijn hoofd passeren en dan heb ik een paar dagen nodig om de woorden, de zinnen en de beelden te verwerken. Wanneer een auteur dat kan bereiken bij zijn lezerspubliek, namelijk met geschreven taal levendige beelden creëren in het hoofd van een lezer, dan is een boek geslaagd. En wanneer de auteur een actueel en reëel maatschappelijk probleem verwerkt in fictie dan is de nieuwsgierigheid des te groter.

Zielloze pagina’s

Femicide van Pascal Engman is zo’n boek in het thrillergenre dat een titel bevat waarvan je al weet dat het niet over zombies zal gaan, maar over bloedstollende vrouwenmoorden begaan door mannen die een grondige haat voor vrouwen voelen. Ik lees nooit thrillers, maar de titel trok mijn aandacht. Te meer omdat het onderwerp mij na aan het hart ligt en de slachtoffers van femicide nog meer.

Het boek is het tweede deel van de Vanessa Frank-trilogie, uiteraard genoemd naar de protagoniste die tevens ook politie-inspecteur is. De eerste 90 bladzijden lijken eerder op een zielloze daderrader met weinig spanning en zonder thrillereffect. Maar misschien heeft dat te maken met verwachtingen: net zoals met mensen zouden we eigenlijk boeken ook niet mogen categoriseren. Er zijn mensen die extravert lijken en die eigenlijk in introverte persoonlijkheden zijn. Er zijn boeken die spannend lijken, maar die te langdradig en te voorspelbaar blijken.

Ik zeg niet dat Femicide van Engman voorspelbaar was, maar verrassend was het evenmin. Of het moet zijn dat ik in dit ironische leven van niks meer onder de indruk ben en het cynisme omarmd heb. Maar je leest om te leren en ook dit boek geeft bepaalde inzichten om een maatschappelijk probleem (nog) beter te begrijpen.

MeToo

Zo is de research rond femicide gedetailleerd en het schokt soms wel eens: het boek is ingedeeld in acht delen met telkens aan het begin van een deel een quote van een anonieme misogynist of een femicidepleger. Zoals de koelbloedige uitspraak van femicidepleger Marc Lépine: ‘Een genocide op vrouwen zou volkomen gerechtvaardigd zijn.’

In elk deel gebeurt er iets: een vrouw wordt verkracht, een andere vermoord, een man wordt verdacht. De verschillende personages worden vooral gekenmerkt door eenzaamheid en tonen een gekwelde ziel. Ze zijn op zoek naar affectie en liefde, oergevoelens die hen ontzegd worden door de maatschappij en de omstandigheden waarin ze leven. Het boek speelt zich ook af na het ontstaan van het #MeToo-tijdperk, in een nabij verleden waarin machtige invloedrijke mannen het niet zo nauw namen met ethiek en fatsoengrenzen. Vrouwen getuigden wereldwijd over hun ervaringen met die mannen waarin ze werden blootgesteld aan geweld, seksueel misbruik en intimidatie. Het personage Oscar Sjölander is zo’n invloedrijke man, een die dacht dat huwelijksloyaliteit synoniem was van huiselijk geweld en bedrog.

Incels 

En zo is elk boek een leerproces en duik je bij dit boek in de wereld van de Incels of de onvrijwillige celibatairen. Het blijkt een subcultuur te zijn van misogyne mannen die alle vrouwen verantwoordelijk achten voor hun eigen persoonlijke leed en eenzaamheid. Online haat jegens vrouwen wordt niet alleen innerlijk gevoed maar ook geuit via digitale fora waar deze Incels elkaar vinden. En zo begrijp je dat femicide niet enkel een cultureel en maatschappelijk probleem van het Midden-Oosten is, maar dat het ook  in het ‘vrije Westen’ voorkomt.

Het boek is fictief maar doorspekt met realistische elementen en gedachtepatronen van mensen die ontkennen dat er zoiets bestaat als femicide. Ik heb exact dezelfde gesprekken gevoerd met mannen die femicide als een hysterisch vrouwendingetje beschouwden. Of zelfs beweerden dat femicide enkel een islamprobleem was. Zo maakt Tom, het Incel-personage in het boek, exact dezelfde bedenking: ‘De maatschappij schonk hun (nvdr: de vrouwen) zoveel voordelen en privileges, daar kon hij als man alleen maar van dromen’.

Het gevoel van onrechtvaardigheid bij Tom is significant en zal het verdere verloop van het boek bepalen. Vanessa Frank, de rechercheur die de opdracht krijgt om de moord op een alleenstaande moeder, Emelie, te ontrafelen, komt op die manier in contact met een onderwereld die ze in haar hele carrière nog nooit heeft gezien. De logische verdachte lijkt de ex-partner van Emelie te zijn, een crimineel met een gewelddadig verleden die op het moment van de moord op penitentiair verlof was. Samen met haar collega probeert ze de puzzeltjes en verbanden te leggen en ondervraagt ze elke verdachte die ook maar iets te maken zou kunnen hebben met de moord op Emelie. 

Vakantieboeken 

Niks is zo zenuwslopend en zelfs demoraliserend als je niet in een boek of een verhaal kan stappen, niet meegedreven kan worden met de motieven van de personages. Femicide, het boek van Engman, is een boek dat je koopt op de luchthaven omdat je door de drukte van het inpakken van je koffers je eigen vakantieboeken bent vergeten. Niettemin heeft het boek zeker positieve elementen zoals een vlotte schrijfstijl en niet te moeilijke dialogen tussen de verschillende personages. Maar het is zeker geen verslindboek zoals mij, als lezer, was beloofd.

Het boek stuwt gewoon niet vooruit. En dat is jammer. Maar zoals eerder gezegd, elk boek biedt nieuwe en leerzame elementen aan de lezer aan en dient daarom verwelkomd te worden met een open vizier. Over smaken valt niet te discussiëren. Over literatuur evenmin.