De protocollen van Mark en Sheryl

Het gevecht om de wereldheerschappij is de ruggengraat van een uitstekend gerechercheerd en nieuw boek over Facebook. Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg zijn twee kanten van één munt en verschijnen op kop, Mark op de voorflap, Sheryl op de achterflap.

Vervalsing

De Protocollen van de Wijzen van Zion waren een smerige vervalsing van de Russische geheime dienst. Het pamflet van 1905 is een verzonnen verslag van een samenzwering van joodse leiders in Bazel, Zwitserland, om de christelijke maatschappij omver te gooien. Adolf Hitler en de nazi’s, plus vandaag de moslims, schermden, en schermen, met de Protocollen om de joden te verdelgen of te bekampen.

Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg zijn joods, hebben chutzpah (brutaliteit, driestheid), en bonden tijdens de pandemie dagelijks 2,6 miljard mensen aan Facebook. Schrap de dubbele accounts en nog heb je de internetheerschappij over eenderde van de wereldbevolking. Een deel van de drab en de drek op Facebook is antisemitisch. In de grotten en holen van het sociale netwerk zijn groezeligheid en waanzin een waarmerk.

Een smerige waarheid van Sheera Frenkel en Cecilia Kang verhaalt als vlieg aan de wand hoe Zuckerberg, gesecondeerd door Sheryl Sandberg, ex-Google, de wereldheerschappij beogen op het internet. Hun protocollen zijn vreedzamer dan de Russische versie, echter eveneens verontrustend. Het gaat bij hen om veel meer dan een op hol geslagen algoritme.

1000 uren plus

Frenkel en Kang baseren zich op meer dan duizend uur gesprekken met meer dan vierhonderd leidinggevenden en werknemers, of ex-werknemers, van Facebook, politici, toezichthouders, juristen in privacy en vrije meningsuiting. De auteurs besnuffelen reeds jaren Facebook en zijn prijswinnende journalisten van The New York Times.

Mark Zuckerberg vreest drie zaken: dat zijn site wordt gehackt, dat zijn werknemers iets overkomt en dat toezichthouders zijn sociale netwerk zullen ontmantelen. Acht maanden geleden werd die laatste vrees heet. De Federal Trade Commission en bijna alle VS-staten openden op 9 december 2020 een juridische veldslag tegen Facebook. Het bedrijf zou zijn gebruikers en concurrenten schade berokkenen.

De klagers willen Facebook opsplitsen, zoals de Amerikaanse wetgeving tegen monopolies voorhoudt. De telecomreus AT&T, in 1984 ontmanteld, was de laatste sterke overheidsaanval. Facebook hoort bij de reuzen. De minister van Justitie van New York en groepswoordvoerder, Letitia James, verduidelijkte dat de aanklacht alles omvat wat Facebook tot op dat moment had gedaan, en meer in het bijzonder de rol van Mark Zuckerberg en Sheryl Sandberg.

De burcht Menlo Park

Boeken en films over Facebook gaan rond en Zuckerberg en Sandberg zijn bekend, of beter, hun zelfgeschapen imago is bekend. Hij is de visionaire technicus en filantroop, zij de zakelijke boss en feministe. Rond het duo in zijn burcht, het hoofdkantoor in Menlo Park, Californië, ligt een slotgracht waarachter loyalisten de wacht optrekken en een bedrijfscultuur trilt van heimelijkheid. Frenkel en Kang: ‘Veel mensen zien Facebook als een bedrijf dat op drift is geraakt: het klassieke Frankenstein-verhaal over een monster dat aan zijn schepper is ontsnapt. Wij kijken daar heel anders tegen aan. Volgens ons zagen Zuckerberg en Sandberg al meteen toen ze in december 2007 op een feestje kennis met elkaar maakten mogelijkheden om het bedrijf te laten uitgroeien tot de mondiale grootmacht die het vandaag is.’

Het tweespan bouwde methodisch een zakenmodel uit met een revolutionaire groei: vorig jaar bedroeg de winst 85,9 miljard dollar en was het bedrijf 800 miljard dollar waard. Alles was gepland, bij die onstuitbare opgang is niets aan het toeval overgelaten. De wereld zou Zuckerbergs dorp worden. Vanaf het moment dat Facebook 5,5 miljoen gebruikers had, besloot hij wekelijkse vergaderingen door zijn vuist in de lucht te steken en ‘Wij zijn de baas’ te schreeuwen. Sandberg leerde Zuckerberg wat ze had gedaan om de advertentieomzet van Google op te schalen: zoekopdrachten werden omgebouwd tot data waarmee adverteerders aan de slag gingen. Gevolg was kassa-kassa voor de zoekmachine van een ander nijver duo: Sergey Brin en Larry Page.

Libertair
Na zijn jaren als groentje op Harvard kwam Zuckerberg in contact met ondernemers als Peter Thiel, oprichter van PayPal, en Marc Andreessen, van Netscape. Zij waren libertairen en vaccineerden Zuckerberg met John Stuart Mill en Ayn Rand en hun rationalisme en scepticisme tegenover de staat. Zuckerberg, een jongeling met een killer instinct, kende aanvankelijk buiten videospelletjes en programmeren enkel de sfeer van de tech-gekken. Boeken, economie, filosofie of politicologie waren hem worst. Thiel en Andreessen pompten de leegte vol met het libertarisme.

De shit brak uit door de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump. Opruiing over ras en immigratie was een hoofdthema van zijn campagne en een anti-moslimvideo op Facebook versterkte zijn uitspraken. Facebook zat in de tang. Het bedrijf scoorde slecht bij de Republikeinen want het was traditioneel op de hand van de Democraten, die financieel gesteund werden. Kon men de schandaalvideo van de presidentskandidaat schrappen?

De bedrijfstop kantelde naar aanvaarding van de scheldwoorden van Trump, liet zijn principes varen en verschool zich achter het standpunt: Trump heeft nieuwswaarde én hij heeft recht op vrije meningsuiting. Dat laatste werd jarenlang de mantra bij de steeds opduikende conflicten rond haattaal van vooraanstaanden en de onderklasse op Facebook. Zuckerberg trok dat standpunt door tot in het absurde, ook toen hij erop gewezen werd dat antisemitisme een van de rioleerbuizen was in zijn netwerk.

De smerige waarheid

Facebook is geen uitgever met werknemers die redactionele beslissingen nemen. Het noemt zich, zoals andere sociale mediabedrijven, een techbedrijf dat alleen maar ruimte biedt aan door de gebruikers gegenereerde inhoud (content). Lokkertjes voor de gebruikers zijn, bijvoorbeeld, de News Feed, het Nieuwsoverzicht. Dat is, na twaalf maanden programmeren, naast de Like-knop hét kunststuk van Zuckerberg.

Doel was en is om de mensen dagelijks urenlang te verslaven aan Facebook. Dat lukte en tientallen techbedrijven leerden door bijvoorbeeld de News Feed om anders te kijken naar wat gebruikers op internet wensen te zien. Frenkel en Kang citeren Shoshana Zuboff, een krak van Harvard Business School. In haar boek The Age of Surveillancecapitalism (toezichtskapitalisme) (2018) stelt ze: ‘Facebook maakt gebruik van een doorkijkspiegel. Ze werken met kennis die zij wel, maar wij niet hebben. Gebruikers worden bewust in het duister gehouden en de hele operatie is gehuld in nevelen van misleiding, eufemismen en leugens.’

Facebook is een smerige waarheid. Frenkel en Kang tonen dat uitstekend aan. Geen discussie mogelijk. Die waarheid is de wil om wereldoverheersing in de sociale media en het veronachtzaamde effect van het bevoordelen door Facebook van populisten. Trump is een recent voorbeeld, in de jaren daarvoor wonnen Narendra Modi in India en Duterte in de Filipijnen succesvol stemmen met kromtaal en onwaarheden op Facebook. Wie aan deze gekte wil voorbijgaan, hij schrappe zijn Facebook-adres. Internet is geen tovertruc voor een betere wereld. Als Facebook en zijn confraters niet aan banden worden gelegd, duikelt de wereld dieper in de hel van Dante.

Een smerige waarheid – Facebooks gevecht om wereldheerschappij is ons Boek van de Week, verkrijgbaar in onze online boekhandel tegen een tijdelijke voordeelprijs.