De Puinhopen van rechts

Bram Moscowitz, ooit een bekende advocaat die met pek en veren uit de advocatuur werd gezet, heeft nieuw emplooi gevonden. Hij is de leider van VNL, Voor Nederland. VNL is een rechtse politieke partij opgericht door Bontes en Van Klaveren. Beide heren zijn na een ruzie met Wilders uit diens PVV-fractie in de Tweede Kamer gestapt. Uiteraard behielden ze hun Kamerzetel. Toen Moscowitz, die niet in de Kamer zit, hun leider werd stapte Bontes weer uit de VNL en begon voor zichzelf.

Tot de politieke zwaargewichten van de VNL horen Driessen, een voormalig PVV-Kamerlid, en Laurence Stassen, een voormalig PVV-Statenlid in Limburg en voormalig PVV-lid van het Europees Parlement. Bij de laatste Europese verkiezingen in 2014 probeerde ze in Zuid-Oost-Engeland een zetel namens de partij An Independence from Europe te bemachtigen. De Britten hadden geen belangstelling. Inmiddels is ze voorzitter van de raad van advies van de VNL.

Problemen horen bij de PVV zoals ijs op de Noordpool. In de pas geïnstalleerde Provinciale Staten van Friesland rollen de PVV-leden al na een maand ruziënd over straat. ‘Ik ben klaar met hem,’ liet een lid over haar fractievoorzitter in de NRC optekenen. Zelf opstappen doet ze natuurlijk niet. ‘Ik ben het enige goede PVV-lid.’ De PVV is inmiddels overal vertegenwoordigd: in de Eerste en Tweede Kamer, in de Provinciale Staten, in een paar gemeenteraden en in het Europese Parlement. OK, ze doen voor spek en bonen mee, maar toch.

In De Puinhopen van Rechts analyseren de auteurs Aalberts en Keijser de rechtse politieke partijen die na de moord op Pim Fortyn zijn opgericht. ‘Op basis van interviews met direct betrokkenen schetsen we een beeld hoe deze politieke partijen werden opgericht en hoe de leiders van deze partijen vaak zowel voor de opkomst als voor de ondergang van hun partij verantwoordelijk waren,’ schrijven ze in hun inleiding. Delen van het boek waren al in ThePostOnline verschenen.

Centraal in hun studie staan Pim Fortuyn met zijn LPF; Rita Verdonk met haar TON, Trots op Nederland; Geert Wilders en zijn PVV en Hero Brinkman.

Brinkman is een echte ervaringsdeskundige in het oprichten van partijen die het land moeten redden. Nederland wil niet, maar daar heeft Brinkman natuurlijk niets mee te maken: op naar het Guinness Book of Records! Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 haalde zijn partij de DPK, Democratisch Politiek Keerpunt, 7.363 van de 9.424.235 uitgebrachte stemmen. Toen hij eerder dat jaar uit de PVV-fractie in de Tweede Kamer stapte – uiteraard bleef hij op het pluche zitten – wilde hij zich tot politiek leider ontwikkelen, helaas mislukte dit jammerlijk. 

‘De LPF werd het schrikbeeld voor hoe je een nieuwe partij niet moet oprichten: conflicten, ruzies en afsplitsingen waren eerder regel dan uitzondering,’ schrijven Aalberts en Keijser. ‘Nieuwe partijen na de LPF zijn niet in staat geweest het veel beter te doen.’ Hoe komt het toch dat veel nieuwe rechtse partijen met dit soort problemen te maken krijgen, vroegen ze zich af. Rechtse partijen richten zich op mensen die ontevreden zijn over de Nederlandse politiek of over bepaalde politieke thema’s. Maar ja, sommige mensen hebben de bekwaamheid, de meesten de ijdelheid.

De LPF, Lijst Pim Fortuyn, was bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 de grote overwinnaar. De verkiezingen vonden negen dagen na de moord op Fortuyn plaats. Op het stemformulier stond hij bij de LPF op nummer één. Zijn partij haalde 17%. Ze mocht 87 dagen meeregeren. Zolang hield het kabinet-Balkenende I stand. De LPF werd formeel in 2008, nog geen zes jaar na haar oprichting, weer opgeheven. 

‘De LPF vormt in meerdere opzichten een goed voorbeeld van de toevalligheid waarmee kandidaten op plaatsen terecht komen,’ schrijven de auteurs. ‘Er was enige tijd een vacature voor het staatssecretariaat van Emancipatie en Familiezaken. Toen solliciteerde onder andere diskjockey Claudia de Breij. Uiteindelijk werd Khee Liang Phao benoemd, die zijn rekrutering te danken leek te hebben aan het feit dat zijn oudste dochter een relatie had met tweede Kamerlid João Valera.’

De vacature was ontstaan omdat Philomena Bijlhout na enkele uren als staatssecretaris moest aftreden omdat ze over haar contacten met legerleider Bouterse in Suriname had gelogen. Als politicus was ze twee maanden eerder in de Tweede Kamer begonnen. Natuurlijk inde ze gedurende tweeëneenhalf jaar haar wachtgeld. ‘Ik heb er recht op,’ liet ze weten. 

‘Verdonk werd al snel de populairste minister van het onpopulaire kabinet-Balkenende II. Zij wist met een nuchtere no-nonsense stijl de aandacht op zich te richten,’ schrijven Aalberts en Keijser. ‘Ze stond voor het rechtlijnig uitvoeren van de regels, voor een streng immigratiebeleid en voor stevige integratie zonder uitzonderingen. Zij kwam in de beeldvorming met succes over als een daadkrachtige minister die van stevig aanpakken hield en naast woorden vooral daden liet prevaleren.’ Maar, ‘haar ambtenaren vonden Verdonk toen ze nog minister was niet vol van ideeën. Ze zou vooral goed zijn in het uitvoeren van ideeën die anderen hadden aangedragen.’ Een epigoon dus, die zich met oneliners van anderen een weg door de politiek baande. ‘Verdonk had de neiging van standpunt te veranderen al naar gelang de omstandigheden,’ schrijven de auteurs. ‘Ze leek meer dan eens de mening te hebben van de persoon die ze als laatste had gesproken.’

Binnen de VVD verloor zij de verkiezingen voor het lijsttrekkerschap van Mark Rutte. Hoewel ze bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 op plaats 2 van de VVD-lijst stond, kreeg zij ruim 50.000 stemmen meer dan Rutte. Na veel conflicten werd ze in september 2007 uit de VVD-fractie gezet en richtte ze TON, Trots op Nederland, op. ‘Trots op Nederland presenteerde zichzelf officieel in de Passenger Terminal in Amsterdam,’ schrijven de auteurs. ‘Om erbij te kunnen zijn, konden aanhangers een kaartje kopen. Er bestonden drie varianten: de gouden variant van 500 euro, de zilveren variant van 150 euro en de bronzen variant van 75 euro. De gouden kaarten kregen een boottocht door Amsterdam met Verdonk. De bijeenkomst was geen succes. De opkomst onder aanhangers viel tegen, al waren journalisten wel massaal toegestroomd. De meeste bronzen kaarten werden gekocht door een aanhanger die ze gratis uitdeelde. Pas later bleek dat deze fan de kaarten helemaal niet betaalde.’ In november 2011 stapte Verdonk weer uit haar TON, haar politieke partij. 

‘Incidenten laten nog steeds zien dat de PVV een instabiele partij is die nauwelijks een kader kan ontwikkelen en vasthouden,’ schrijven de auteurs. ‘Politici en medewerkers lopen regelmatig weg, autocratisch leiderschap heeft partijdemocratie vervangen en er ontstaan concurrerende partijen van spijtoptanten.’ De Partij voor de Vrijheid, PVV, is een vereniging met twee leden: Geert Wilders en de Stichting Groep Wilders. Bij de stichting is Wilders het enige bestuurslid.

‘Volgens critici werkt Wilders dan ook niet aan de opbouw van een partij: hij kiest voor onafhankelijkheid en autonomie voor zichzelf. Er zijn nooit een ledenstructuur, een partijcongres, een wetenschappelijk bureau en een jongerenorganisatie gekomen. De PVV is de enige politieke partij waarbij het gebrek aan partijdemocratie openbaar is.’

‘Wilders bouwt geen coalities, is daar niet toe in staat en wil dat ook niet,’ zeggen ingewijden. ‘Over het punt of de PVV iets wil bereiken en bestuursverantwoordelijkheid wil nemen, bestond al langer grote verdeeldheid.’ ‘Bij de LPF was men hoopvol begonnen dat men Nederland zou kunnen veranderen, maar al snel verloor men dat vooruitzicht. De LPF was een grote mislukking. Bij de PVV bestaat onder opgestapte Kamerleden een enorm cynisme over wat de PVV werkelijk wil bereiken, anders dan het schoppen tegen het establishment. Een van hen noemt dat: de missie van Geert is Geert.’

Eigenlijk ging het bij de PVV vanaf het begin al mis. In november 2010, Eric Lucassen was een paar maanden lid van de Tweede Kamer, werd bekend dat hij zijn buren zou hebben geterroriseerd. Tot groot jolijt van denkend Nederland staat hij sindsdien bekend als de ‘brievenbusplasser’ omdat hij gedreigd had bij zijn buren door de brievenbus te plassen. Het deed zijn gezag in het parlement geen goed, vooral niet omdat ook bekend werd dat hij, voordat hij met de PVV het land kwam redden, als sergeant in het leger in 2002 voor ontucht veroordeeld was. 

Natuurlijk is er ruimte voor politieke partijen op rechts. In 2012 verscheen een rapport van de Friedrich-Ebert-Stiftung Die Mitte im Umbruch – Rechtsextreme Einstellungen in Deutschland 2012. Uit hun onderzoek bleek dat 28% van de bevolking in Duitsland rechtsextreme opvattingen had. Er is geen reden om aan te nemen dat Nederland hiervan afwijkt. Het probleem is het bijeenbrengen van deze mensen in een politieke partij. Uit het boek blijkt dat de meeste politieke partijen op rechts zijn ontstaan rond een ‘leider’. Maar niet iedereen is een Fortuyn. Ongebreidelde persoonlijke ambities, egocentrisme en hedonisme zitten een stabiele partijvorming in de weg. In het boek drijft een grote verzameling politiek wrakhout voorbij. Alleen daarom is het de moeite van het lezen waard.

Aalberts en Keijser hebben aan hun amusante, vermakelijke en intelligente analyse bij elk hoofdstuk lessen gekoppeld, een leermoment dus. Hierdoor is het boek zowel een handleiding als een checklist. Net alsof je met vakantie gaat: afstrepen wat je al ingepakt hebt. En ingepakt kan er worden. Het is een handleiding hoe je een rechtse partij moet oprichten. Beginnende politici en zelfbedachte politieke leiders zullen het met rooie koontjes lezen.

Een probleem is dat er niet in staat hoe onze rechtse politieke leiders in godsnaam aan hun ideeën moeten komen. De meeste partijen ontstaan immers uit ontevredenheid met de Nederlandse politiek of met bepaalde politieke thema’s.

Moge de God van Nederland de puinhopen van rechts waakzaam in het oog blijven houden.