De Slimme Bouckaert

Wie taal-verstandig wil zijn slaat de Dikke Van Dale open. Johan Hendrik Van Dale (1828-1872) was hoofdonderwijzer in Sluis met een woordenboek dat hét standaardwerk van de Nederlandse taal is voor schrijvers, neerlandici, journalisten en het grote publiek. Verstandige ouders schenken reeds 150 jaar een Dikke Van Dale aan hun kinderen. Wie in de toekomst wetenschaps- en technologie-verstandig wil zijn in België slaat De Slimme Bouckaert open. De Slimme wie?

Bah!

Jos Bouckaert (1940-2020) werd in 1972 de eerste directeur van Leuven Research & Development, een vroedkundige om de kennis van de universiteit levensvatbaar te maken in ondernemingen. LRD was een eersteling in België en de tweede schakel tussen academisch vernuft en de economie in Europa. Centen verdienen met universitaire wetenschap, bah, was toen de mentaliteit. Die is 180 graden bijgedraaid. De ivoren toren werd een open til. Na het pionieren met LRD verkaste Jos Bouckaert naar andere technologie- en transfercellen voor hij tientallen jaren woonde, werkte, studeerde en schreef in Californië.

Vorig jaar, op zijn 80, overleed Bouckaert in Silicon Valley en hij liet een manuscript van 600 pagina’s na over zijn ervaring, acties en netwerk dat door Martin Hinoul, natuurkundige, kennismakelaar en schrijver, met een team van experten, op een half jaar drukklaar werd gemaakt. Het resultaat heet Merkstenen: Op weg naar de ondernemende onderzoeksuniversiteit en mag de naam krijgen De Slimme Bouckaert, en door diezelfde verstandige ouders die een Dikke Van Dale schenken ook gekocht worden voor hun kinderen.

Merkstenen

Merkstenen is geen pretboek, wel een aansporing tot navolging. De Slimme Bouckaert is een uitvoerig, encyclopedisch, historisch en actueel panorama van de ontwikkeling van de universiteiten tot een nieuw type: de ondernemende onderzoeksuniversiteit. Het woord ‘ondernemend’ is de sleutel en het geheim.

Dat type van universiteit is de toepassing van, met de vakterm, het triple-helixconcept: op het snijvlak van wetenschap, markt en beleid ontstaan welvaart en welzijn. Triple is verdrievoudiging en helix het Grieks voor schroeflijn. De schroeflijnen wetenschap, markt en beleid (politiek, maatschappelijk) winden zich in en om mekaar en hieruit groeien Silicon Valleys, wetenschapsparken, zaaigeldfinanciers, pientere steden (zie Leuven met zijn 10.000 buitenlandse studenten en onderzoekers plus zijn Internationale School, uitmuntende hotels en vergaderplekken), Gouden Driehoeken van samenwerkende universiteiten, doorbraakkennis, hoogwaardige jobs, betere geneesmiddelen, sterkere communicatie, efficiëntere productiewijzen, nieuwe miljonairs (door de groeiende waarde van de starters waarmee zij zich durven inlaten), handenvol lieden die opduiken in maatgevende wetenschappelijke tijdschriften en op vooruitstrevende congressen, meer zelfvertrouwen van regionale economieën (de Vlaamse is een voor de hand liggend voorbeeld, economisch-technologisch is Arm Vlaanderen vijftig jaar dood, politiek nog niet).

Vorming

Wat was de universiteit in België en Vlaanderen voor de generatie hoogleraren en actoren die Piet De Somer, de eerste rector (een zuivere wetenschapper) van de gesplitste KU Leuven, naar de Alma Mater haalde? Zij was een lopende band om notabelen in de kerk, de magistratuur, het advocatendom, het geneeswezen, het onderwijs, de Wetstraat te vormen. De unitaire universiteit was vooral katholiek, bleu, braaf, behoudend en per uitzondering baanbrekend, zoals onder priester-professor Georges Lemaître en zijn Big Bang (de oerknal 1931). De Idea of a University, 1875, naar de titel van het maatgevende boek van John Henry Newman, werd pas na 1945 opengeplooid naar wetenschappelijk onderzoek als de voeding van de universiteit en de omringende economie.

De Slimme Bouckaert heeft 16 merkstenen en ontleedt telkens een belangrijke ontwikkeling van het wetenschapsbeleid in België, later samen met Vlaanderen. Gestart wordt in de Egmontstraat en het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (NFWO) in 1928. Albert I en de Franstalige industrieel-financiële elite in Brussel, geleid door Emile Francqui, de Solvays, de Société Générale zijn de vaders van het NFWO. Het boek verspringt van gortdroge academische en technologische informatie naar schetsjes en anekdotes.

Vier franskiljonse Gentenaars: Théo Lefèvre, premier en later staatssecretaris wetenschapsbeleid, Jacques Spaey, Jean Willems en Marcel Dubuisson pionierden met de relatie universiteit en onderneming. Marc Van Montagu, een briljante biotechnoloog, die in Gent met Jeff Schell en Walter Fiers een biotech-valley schiep, heeft joods-sefardische wortels. Kris Rogiers, de bouwmeester van de Derde Industriële Revolutie in Vlaanderen (DIRV), de man op de achtergrond, met Volksunie-passie, echter bloednuchter overtuigd dat hij meer kon bereiken als CVP-kabinetsadviseur bij Gaston Geens en andere christendemocratische excellenties, wordt geloofd, naast vele honderden landgenoten die van Vlaanderen en zijn universiteiten en associaties een kweekbed maken van welvaart, welzijn en creativiteit.

Het idee komt uit een ander schitterend en redelijk jong boek over de nieuwste technologie in Vlaanderen: de biografie van uitvinder, entrepreneur en professor Désiré Collen. Wat er vandaag is aan hoge technologie op de campussen in Leuven, Gent, Antwerpen, Brussel en Hasselt, heet het daar, stemt overeen met wat het geologische schandaal dat Katanga is, opbracht voor de Belgische economie, en de aandeelhouders van de Société Générale. Het Katanga van de ondernemende onderzoeksuniversiteiten in Vlaanderen brengt dividenden op voor elke Vlaming, niet alleen voor de bezitters van wat vroeger het aandeel was van de goede huisvader: een Part de Réserve van de Société Genérale.

Vijf sterren

Als slot, het omslag van Merkstenen kon pakkender én een index had het gebruik vereenvoudigd. Gelukkig is er de uitvoerige inhoudstafel. Ondanks deze gebrekjes, volgaarne vijf sterren voor De Slimme Bouckaert.