De vele levens na de dood en evenveel kaarten

Ergens vanaf de vijfde eeuw ontstond er in het Chinese boeddhisme een legende over Maudgalyayana, een reiziger naar de onderwereld. Hij werd in zijn jeugd ‘Radijs’ genoemd. Wanneer hij toetreedt tot een klooster, ontdekt hij dat zijn overleden moeder Niladhi ergens in het hiernamaals moet boeten voor haar zonden. De monnik trekt daarom het hiernamaals in om uit te zoeken of hij haar lot kan verlichten. De legende beschrijft de rode torens en hallen van goud met vensters van wit jade die Maudgalyanyana ziet in de hemel. Hij ontmoet er ook een stoet van zondaars voortgedreven door demonen met paardenhoofden en ossenkoppen bij de rivier Helaas, die leidt naar de hel.

De reiziger is getuige van hoe het hart van een zondaar wordt uitgerukt. Na een lange tocht ontmoet de monnik zijn moeder in de zevende sectie van Avici, de diepste en vreselijkste hel. Ze is op een ijzeren bed vastgespijkerd met negenenveertig lange spijkers. De ontdane zoon gaat daarop naar de hemel waar hij de hulp van Boeddha inroept en de barmhartige heilige redt Niladhi uit de hel. Ze wordt echter herboren als een hongerige schim. Wanneer ook dat een triestig bestaan blijkt te zijn, smeekt de monnik andermaal om de hulp van Boeddha. Dit keer mag de moeder weerkomen als een zwarte hond bij een rechtschapen familie. Na langdurige gebeden reïncarneert ze ten slotte als mens en reist ze met haar zoon naar de Tryastrimsas-hemel in het Westelijke Paradijs.

Een cultuurgeschiedenis

Dit is een van de vele verhalen die je kan lezen in het boek ‘Hemel en hel in kaart. Een cultuurhistorische verkenning’ van Guido Derksen en Martin van Mousch. Zoals de titel aangeeft is het werk een kaartenboek, een atlas, en die bundelt heel wat voorstellingen die de mens zich maakt over wat er na zijn aardse bestaan volgt. De mens koestert al duizenden jaren een besef van het hiernamaals, van een leven na de dood. In het paleolithicum gaf hij zijn doden al grafgiften mee, ongetwijfeld in de overtuiging dat die voorwerpen van nut konden zijn in het leven dat volgt na het stervensuur.

Er bestaan heel wat antwoorden op de vraag: ‘Is er meer?’. Sommige van die antwoorden groeiden uit tot grote godsdienstige verhalen die miljoenen in hun ban hielden en houden. ‘Hemel en hel in kaart’ brengt die vaak bijzonder fascinerende en ook vreemde verhalen niet alleen, het boek brengt die mooi in kaart. Die kaarten hebben zoals het hoort een uitgebreide legende. Zo weet je precies waar de drakenheuvels, sombere rotsen en slagvelden zich bevinden in Avalon, Walhalla en de hel.

Meer dan één hiernamaals

Vergis u niet, het hiernamaals is een complexe materie. In het christendom doen we nogal vaak de hemel af als een plek waar men rijstpap eet met gouden lepeltjes, maar er zijn binnen dat christendom verschillende voorstellingen van hemel en hel. De urbanistische gedachte van het ‘Hemelse Jeruzalem’ is bijvoorbeeld niet hetzelfde als de hemel die de Ierse ridder Tondalus zag in zijn visioen of hoe Dante de hemel, met negen sferen, zag. Het verschilt ook sterk van de visie van de Zweedse mysticus Emanuel Swedenburg. Volgens hem wisten de christelijke kerken werkelijk niks af van de hemel noch van de hel. Hij sprak uit ervaring, want hij beweerde dat hij regelmatig een bezoek bracht aan het hiernamaals en daarom kon hij die plek beschrijven als bevoorrechte getuige.

Hoe de hemel van Swedenborg eruitziet lees je in het intrigerende en mooi uitgebrachte boek van Guido Derksen en Martin van Mousch. De teksten zijn bijzonder helder geschreven waardoor je zeker niet verloren kan lopen in het land van Cocagne, de eilanden van Sint-Brandaan of het islamitische Aards Paradijs met zijn tweeënzeventig heerlijkheden.

Meer informatie over het boek vindt u hier.