Democratie zonder politiek?

Tien korte hoofdstukken over tien maatschappelijk belangrijke kwesties, op zoek naar de essentie van politiek. Dat vind je in professor Rudi Laermans’ nieuwe werk. Dé hamvraag: kan een democratie zonder politiek bestaan?

Politiek draait rond strijdigheid, schrijft Laermans. Van verkiezingsprogramma’s op televisie waarin over elkaars hoofden wordt gedebatteerd en hevige publieke debatten tot de clashes tussen meerder- en minderheden, al dan niet binnen een partij: je ziet de voortdurende strijd overal terug.

Discussiëren, strijden of onderhandelen zorgt ervoor dat de verschillende belangen in een besluitvormingsproces de kans hebben zich tegenover elkaar te wegen. Uiteindelijk wordt een beslissing genomen, en daarmee een conflict opgelost. Net dàt is volgens Laermans de essentie van onze westerse democratie.

Onpolitiek bestel

Toch zouden we almaar meer in een ‘onpolitiek bestel’ leven. Oorzaken daarvan zijn de marktsoevereiniteit en het neoliberaal beleid, het idee dat markten efficiënter en effectiever kunnen functioneren wanneer ze niet belemmerd worden door overheidsinmenging, maar ook politici die het een keer eens raken.

Wanneer zij consensus vinden — wat in onze democratie wordt nagestreefd — gaat de strijdigheid immers verloren en dus ook het politieke, schrijft Laermans. Want politiek draait om meningsverschillen, tegenstellingen en machtsstrijd. Als iedereen het eens wordt, verdwijnt die dynamiek en daarmee ook de kern van wat politiek is.

Gaten in het systeem

Daarnaast denken politici — jammer genoeg — lang niet altijd op de lange termijn. Vandaag wil Vooruit dat het onderwijs volledig vanuit de staat wordt georganiseerd, morgen hamert N-VA op een stevige financiële balans. Ieder verdedigt het zijne, van dag op dag.

Daar moeten we vanaf. ‘Onze parlementaire democratie is gediend met minder dagjesmeningen en meer strijdige waardenpolitiek’, vindt Laermans. De bevolking zoekt immers langetermijndenkers en geen opportunisten die zichzelf van al het lekkers verzekeren. Hoe we dan wél de goede richting uit moeten gaan, lees je in Democratie zonder politiek?.

Voor de liefhebber van zware kost

Laermans’ nieuwe werk is geen alledaagse vakantieliteratuur. Zijn betoog drijft je diep in de wereld van het filosofische en vergt daarom veel tijd en concentratie. In Democratie zonder politiek? vind je daarbovenop niet al te makkelijke termen als ‘burgerisme’ en ‘waardenbelangenstrijd’.

Toch is het boek uitstekend materiaal van een professor die als socioloog met zijn diepgaande analyses van moderne en postmoderne sociale structuren roem vergaarde. Een degelijk werk, bedoeld voor wie op zoek is naar antwoorden op moeilijke maar belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Een bijzonder essay met een scherpzinnige reflectie op democratie en politiek, zonder meer.