Een fascinerend boek

Het boek Delirium van Erick Overveen (pseudoniem voor Erik Geurten) wordt aangekondigd als een ‘literaire thriller’. Hoofdpersoon is Arturo Mulder, een 32-jarige intellectueel, schrijver, getroebleerd avonturier, minnaar en op verdenking van fraude geïnterneerde verteller die het verhaal onthult van zijn verloren liefde, Luna van Bohemen.

Luna is onder mysterieuze omstandigheden vermist, wordt gezocht door de politie, maar blijkt onvindbaar. Pas helemaal aan het eind van het boek krijgen we een idee van wat met Luna gebeurd kan zijn. Dat verhaal wordt spannend verteld. Vandaar waarschijnlijk het op de kaft aangekondigde ‘thriller’.

Een intellectueel met grote eruditie

Maar het boek is veel meer dan dat. Overveen’s boek is ook een autobiografie met fictionele trekken. Het is een roman die een ontroerend beeld geeft van een groep mensen in de gevangenis. Het is ook een ideeën-roman in de zin dat Mulder een intellectueel is met grote eruditie en zijn romanfiguren opvattingen laat verwoorden die te denken geven. Overveen blijkt schrijvers te kennen waarvan velen van ons niet gehoord zullen hebben (ik heb ook aardig wat nieuwe namen geleerd). In voetnoten legt hij uit wie de opgevoerde schrijvers zijn en waarom hun werk belangrijk is.

Ik heb ook veel geleerd over psychiatrie, want Mulder reflecteert op zijn eigen aandoeningen en seksuele perversies (BDSM, cuckolding). Psychologische verhandelingen krijgen we ook in de reflecties over Arturo’s verdwenen geliefde, Luna, die leed aan een unipolaire depressie. Zij was geobsedeerd door de boeken van de mysterieuze schrijver Jed McKenna. Zij zocht spirituele verlichting, maar raakte het contact met haar omgeving kwijt. Zij verdween in de omgeving van Amsterdam.

Een tijdsgeschiedenis van Nederland

Delirium is verder een tijdsgeschiedenis van Nederland, een land dat in 2004 (het Nederlandse 9/11), met de moord op Theo van Gogh, wordt bezocht door het jihadisme en daarmee vervolgens een onbeholpen omgang begint. Overveen geeft, gefictionaliseerd, een goed beeld van de verschillende interpretaties die men aan die moord kan geven. En ook wat dat betekent voor de toekomst van ons land, en eigenlijk ook van heel Europa. Door de prachtige dialogen tussen de medegedetineerden van Mulder en hemzelf rijst ook het beeld op van een heel land dat, zo niet gek, dan toch ernstig in verwarring is.

Delirium beschrijft de spanningen in de Nederlandse samenleving toen Van Gogh en Hirsi Ali’s film Submission werd uitgezonden, een filmisch protest tegen de onderdrukking van de vrouw in de islamitische cultuur. We zien die spanningen echter nu niet alleen vanuit het perspectief van de samenleving als geheel, maar ook vanuit de mini-samenleving die een gevangenis is, en waar vogels van zeer verschillend pluimage met elkaar contact hebben. Of beter: min of meer tot elkaar veroordeeld zijn. We krijgen een beeld van Nadir, een radicale moslim, en ook van een politiek verstandige Algerijn, Karim, die verdraaid goed doorheeft dat westerse samenlevingen in groot gevaar verkeren door het radicalisme waarmee ze door de moord op Van Gogh geconfronteerd zijn en verder zullen worden. De lezer realiseert zich het contrast tussen de scherpzinnige beschouwingen van Karim en de onnozele naïviteit van de Nederlandse bestuurlijke, politieke en judiciële elite.

à la Houellebecq

Delirium is een geslaagde roman. Overveen kan een verhaal naar een ontknoping werken, zoals Somerset Maugham. Hij schrijft met een mengelmoes van cynisme en ontwapenende openheid à la Houellebecq. Hij weet een beklemmende sfeer op te roepen zoals Orwell dat doet in 1984. Ik heb het boek met zeer veel genoegen gelezen.