Engageer u: revolte tegen onrecht

Engagement gaat hand in hand met geweldloze revolte, vindt schrijver Réginald Moreels. Een revolte tegen onrecht. In zijn nieuwe boek Engageer u, een pamflet eigenlijk, schrijft de bevlogen chirurg zijn ideeën uit over  ‘engagement’. Een concept dat voor hem raakt aan veel facetten van de samenleving: mensenrechten, politiek, het middenveld, ethiek en religie.

Engagement is meer dan onbetaalde vrijwilligheid. Het is ook meer dan altruïsme. Het is een revolte tegen het onrecht in onze samenleving en die revolte is een noodzakelijk ingrediënt van solidariteit. Burgerlijke ongehoorzaamheid ziet Réginald Moreels in zijn boek Engageer u zelfs als een plicht.

Weldoeners zijn nodig omdat zij fondsen voorzien, maar de schrijver onderscheidt hen van de militanten, zij die hun burgerlijke verantwoordelijkheid opnemen. De maatschappij heeft dringend nood aan zulke mensen. Het mag duidelijk zijn: jezelf engageren, betekent actief strijden voor rechtvaardigheid tegen de stroom van de maatschappij in.

Idealisme

De ‘GA’ in ‘Engageer’ werd op de cover uitgelicht. Daarmee wordt de boodschap van het boek duidelijk weergegeven. Het is niet de bedoeling dat Engageer u enkel gelezen wordt. Moreels wil de lezer aansporen om aan de slag te gaan. Het is opmerkelijk dat de 73-jarige man zijn idealisme niet kwijtgespeeld is en nog steeds een boodschap predikt die bepaald niet past in ons huidig maatschappijbeeld.

De schrijver schuwt dan ook niet om te schoppen tegen heilige huisjes. Het individualisme brengt volgens hem een kilte in onze maatschappij en remt het maatschappelijk engagement af. Het middenveld is het cement van de samenleving, betoogt hij, maar de overheid bemoeit zich er te veel mee. De overvloed aan regels beknot de geëngageerde burger en fnuikt het enthousiasme. Daar staat wel tegenover dat Moreels vindt dat het middenveld niet al te veel subsidies moet verwachten van de overheid. Het initiatief en de inzet (en dus ook een aanzienlijk deel van de fondsen) moet vanuit de burger komen. Het middenveld moet dus terug naar de roots.

Chirurg in conflictgebieden

Réginald Moreels is bij het brede publiek bekend als staatssecretaris en minister van Ontwikkelingssamenwerking en Internationale Samenwerking (1995-1999) voor de toenmalige CVP. Van een tekort aan engagement kan Moreels niet beticht worden. Decennialang was hij chirurg in conflictgebieden, al dan niet voor ‘Artsen Zonder Grenzen’. Momenteel is hij vooral betrokken bij ‘Unichir’ (unichir.africa), een initiatief in de Beni-regio in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo. Unichir verstrekt gratis chirurgische zorg in een gebied dat door velen vergeten is. Moreels beschouwt dat als zijn laatste grote missie.

Het pamflet blinkt niet uit in zorgvuldige opbouw. In verschillende hoofdstukjes worden aspecten van engagement besproken: ‘engagement en solidariteit’, ‘engagement, soberheid en consumptie’, ‘engagement, waarden en nog meer waarden’, … Die onderverdeling lijkt eerder gevoelsmatig gekozen, dan academisch verantwoord en komt niet altijd even logisch opgebouwd over. Zo’n insteek is evenwel verdedigbaar voor dit pamflet. Per slot van rekening is dit geen wetenschappelijke verhandeling. Toch zal de ordelijk ingestelde lezer hier en daar wel eens de wenkbrauwen fronsen.

Een eerlijk, zoekend mens

Moreels zet zijn standpunten duidelijk en in niet al te moeilijke bewoordingen uiteen. Daarnaast is hij eerlijk. Zo schrijft hij over hoe onze huidige consumptiedrang onze kinderen en kleinkinderen tot slachtoffer maakt en zegt dan: ‘Het spijt mij enorm dat ik dit niet vroeger zag’ (p.13). Ook over zijn geloof, progressief christen noemt hij zichzelf, is hij eerlijk. Bidden is, zo zegt hij, een zware klus en hij weet nog steeds niet goed wat het inhoudt. Zijn twijfel als gelovige benoemt hij evenzeer. Daarnaast typeert hij zichzelf als een maatschappelijke eenzaat die in het verdriet eenzaam blijft en zich aan de rand bevindt van de groep waartoe hij behoort.

Engageer u is dus geen boek van een man die, na een rijkgevulde carrière, alles mooi op een rijtje heeft. Nee, hij is een zoekend mens die gedreven wordt door engagement, een revolte tegen onrecht, en hoopt iets daarvan over te dragen op zijn lezers. Niet om zelf in het middelpunt te staan, maar omdat hij er vast van overtuigd is dat dat is wat onze maatschappij en de wereld in haar geheel nodig heeft. Die nederige houding is mooi en aanbevelenswaardig.