Hoe de reïslamisering in zijn werk gaat

Les visages de la réislamisation is het nieuwste werk van Firouzeh Nahavandi. Het is een beetje een moeilijk te vertalen term, want is het in het Nederlands nu reïslamisering of herislamisering? Beide termen komen niet voor in de woordenlijst van de Nederlandse taal.

De in Frankrijk geboren Firouzeh Nahavandi is professor-emeritus aan de Brusselse ULB. Ze is medevoorzitter van het ‘Institut de Promotion des Formations sur l’Islam‘ en lid van de ‘Académie Royale des Sciences d’Outre-Mer‘. Nahavandi schreef al verschillende boeken, vooral over Afghanistan, Iran, Pakistan, Turkije en het islamisme.

Normen

Met reïslamisering bedoelt de auteur van Iraanse komaf ‘een poging om de islamitische normen op te leggen’. Dat gebeurt zowel in landen waar moslims de meerderheid vormen, als in landen waar moslims in de minderheid zijn. Maar de term reïslamisering is ook omstreden, geeft Nahavandi toe, want ze geeft de indruk dat moslims in een aantal landen ooit (massaal) afstand zouden hebben gedaan van hun godsdienst, wat niet het geval is.

Nahavandi legt er verschillende keren de nadruk op dat haar boek niet gaat over de islam op zich, maar enkel over die reïslamisering. In Turkije is de reïslamisering er gekomen toen er in 1946 een meerpartijenstelsel werd geïntroduceerd, reïslamisering is dus geen reactie op het gebrek aan democratie in islamitische landen.

Oorzaken

Maar wat zijn nu de oorzaken van die reïslamisering? Wat betreft de landen met een moslimmeerderheid is dat volgens Nahavandi meestal te wijten aan de politieke en economische wanpolitiek. Wanpolitiek die een gat heeft gecreëerd, waarin de islamisten zijn gesprongen.

En als het gaat over landen met een moslimminderheid, waaronder België en andere Europese landen, willen de actoren die achter de reïslamisering zitten (en dat zijn volgens de auteur de moslimbroeders, salafisten en Naqshbandis) niet zozeer een islamitische staat oprichten (dat gaat sowieso niet omdat de moslims in de minderheid zijn), maar vermijden dat moslims zich volledig integreren in de westerse maatschappij, en zo eventueel hun islamitische identiteit dreigen te verliezen.

Gevaarlijk

Wat betreft de moslimbroeders, salafisten en Naqshbandis zijn volgens Nahavandi de moslimbroeders de gevaarlijkste, omdat die infiltreren in de instellingen (politieke partijen, universiteiten, media en ngo’s), terwijl de twee andere groepen, waaronder de salafisten, zich eerder afzonderen van de westerse maatschappij waarin ze leven. En zich dus bezondigen aan ‘separatisme’, zoals dat in Frankrijk wordt genoemd.

Maar er zijn nog andere verschillen. In de ogen van Firouzeh Nahavandi zijn de moslimbroeders intellectuelen, die heel goed weten hoe je westerse politici en journalisten kan benaderen en om de tuin leiden. Dat terwijl de salafisten eerder de proletarische en marginale moslims zouden aantrekken. Zij hebben de steun van onder meer Saoedi-Arabië.

Boodschap

Om hun boodschap met succes te verkondigen in het Westen zouden de moslimbroeders zich op drie manieren aanpassen. De traditionele islamitische ‘manicheistische’ tweedeling tussen ‘dar al harb’ (het grondgebied van de oorlog, red.) en ‘dar al islam’ (het grondgebied waar de islam heerst, red.) wordt vervangen door de notie ‘dar al da’wa’ (het grondgebied, in dit geval het Westen, waar de moslimprediking zonder probleem kan gebeuren, red.). Bij Tariq Ramadan, lange tijd de grote lieveling van de Europese media, heet dat dan weer ‘dar al shahada’ (het land van de getuigenis, red.).

De Europese autoriteiten zijn wanhopig op zoek naar islamitische gesprekspartners, om zo in dialoog te treden met Europese moslims, en daar spelen de moslimbroeders gretig op in. Want zij zijn nu eenmaal de best georganiseerde islamitische organisatie in onze contreien en weten hoe overheidsinstellingen te bespelen.

Nahavandi is dan ook van mening dat de moslimbroeders de Europese instellingen manipuleren en voor hun kar spannen. Zo zijn de moslimbroeders sterk vertegenwoordigd in de ‘Federation of Islamic Organisations in Europe‘, de ‘European Council for Fatwa and Research‘ en het ‘Forum of European Muslim Youth and Student Organisations‘.

Discours

Een tweede manier waarop de moslimbroeders zich in Europa aanpassen, nog steeds volgens de auteur, is doordat ze hun discours aanpassen. De wijn die ze verkopen (als we die vergelijking mogen gebruiken) is dezelfde wijn van altijd, alleen wordt het etiket op de fles veranderd om zo de fles aantrekkelijker te maken voor Europeanen.

Zo wordt niet meer verteld dat vrouwen een hoofddoek moeten dragen omdat Allah dat wil (wat de echte reden is), maar omdat zo de diversiteit in de samenleving wordt bevorderd. Een derde aanpassing is dat moslimbroeders in Europa steeds de mond vol hebben over democratie en verdediging van Europese waarden, terwijl overal waar hun project wordt gerealiseerd (bijvoorbeeld in Egypte onder het bewind van moslimbroeder Mohammed Morsi), de democratie wordt afgeschaft.

België

En dan België. Firouzeh Nahavandi beschouwt België als een speciaal geval, omdat het land in haar koloniale periode niet geconfronteerd werd met moslims (terwijl de Fransen in Algerije zaten, de Britten Irak en de Nederlanders in Indonesië). Zij stelt ook dat de Tablighis (een reactionaire islambeweging ontstaan in Azië, red.) in België de eerste waren om militanten te rekruteren. Al in de jaren ’70, dus nog voor de moslimbroeders en salafisten met hun da’wa (prediking, red.) begonnen.

In Schaarbeek zitten ze bijvoorbeeld achter de moskee ‘Al Nour’. De moslimbroeders zijn in België begonnen in de jaren ’80, en zitten achter de in 2006 opgerichte ‘Ligue des Musulmans de Belgique’. Nog steeds volgens de auteur zijn het vooral Marokkanen die zich laten verleiden door het salafisme, en niet zo zeer Turken, en zijn in België de relaties tussen moslimbroeders en salafisten veel beter dan in andere Europese landen. Samen zouden zich achter de ‘Foire des Musulmans de Belgique’ zitten.

Rest natuurlijk de belangrijke vraag hoe je die reïslamisering, die Firouzeh Nahavindi duidelijk als problematisch beschouwt, kan terugdraaien. Maar daar vinden we in de publicatie geen antwoord op, zelfs geen begin van antwoord. En dat is dan ook de zwakte van het boek.