Hoe zit het nou met Syrië?

Syrië mag dan al grotendeels uit de actualiteit verdwenen zijn, de problemen in het land zijn nog niet opgelost. Er zijn nog steeds jihadistische groeperingen actief in het noorden en het Turkse leger is aanwezig in het noorden en noordoosten. Van een heropbouw van het land na de vreselijke burgeroorlog van afgelopen decennium is nog steeds geen sprake en er zijn nog steeds jihadistische strijders en hun families (waaronder Belgen) aanwezig in kampen in het Koerdische deel van het land.

Sykes-Picot

In La Syrie au-delà de la guerre zet Manon-Nour Tannous alles mooi op een rijtje. De dame is een Syrië-specialiste, en dat merk je ook aan de inhoud van haar nieuwste boek. Ze geeft les aan de Université de Reims-Champagne-Ardenne. Het werk is verschenen in de reeks Idées reçues van uitgeverij Le Cavalier Bleu.

Een van deze ‘idées reçues’ (vooroordelen, dus) gaat over het akkoord van Sykes-Picot. Dit is het akkoord uit 1916 tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, dat het Midden-Oosten opdeelde in Britse en Franse invloedssferen. Dat Syrië gecreëerd zou zijn door deze akkoorden klopt niet, en Manon-Nour Tannous legt ook haarfijn uit waarom. Toen de islamitische Staat (IS) grote delen van Syrië en Irak in handen had hief hij, in het kader van de oprichting van een zogenaamd kalifaat, de grens tussen Irak en Syrië op om zogezegd een einde te maken aan Sykes-Picot.

Geen seculiere staat

Is/was het Syrië van Bashar al-Assad, van de Ba’athisten dus, een seculiere staat? Het is een fabeltje, waaraan ook afgelopen decennium een aantal Vlamingen zich hebben laten vangen. Maar het strookt niet met de realiteit, en daar zijn vele redenen voor. We sommen er een paar op.

Het burgerlijk huwelijk bestaat niet in Syrië, je kan er enkel huwen voor moskee of kerk. Volgens artikel 3 van de grondwet moet de president een moslim zijn en is de sharia de belangrijkste bron van de wetgeving. Bashar al-Assad heeft het verbod op het dragen van de hoofddoek in de scholen opgeheven, en de installatie van gebedsruimten op universiteitscampussen toegelaten. De belangrijkste partners van Syrië zijn bovendien Iran en Hezbollah (niet echt seculiere krachten). Decennialang kon het Palestijnse Hamas zonder enige hinder activiteiten ontwikkelen vanuit de hoofdstad Damascus.

Jihadisme pas vanaf 2013

Kwam het conflict van de afgelopen jaren erop neer dat we eigenlijk alleen maar konden kiezen tussen enerzijds Assad en anderzijds IS? Nee dus. Het conflict startte in 2011, en toen waren er geen jihadistische groeperingen aanwezig in het land, maar wel het oppositionele Vrije Syrische Leger (al Jaych as-Suri al-Hurr) en individuele burgers die streden tegen de repressie van het regime.

Het is maar in 2013 dat jihadistische groeperingen op de voorgrond traden, en dat met de steun van Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Turkije. Ook de Koerdische milities kan men bezwaarlijk bestempelen als jihadisten. Een deel van de jihadistische militanten waren trouwens gewezen gevangenen uit de Syrische gevangenissen, die Assad ooit had vrijgelaten om keet te schoppen tegen de Amerikanen in Irak.

Meer onderwerpen ter verduidelijking

De auteur besteedt ook nog heel wat interessante bladzijden aan de rol van Syrië in de ontwikkeling van het Arabische nationalisme, de christenen in Syrië, het autoritair karakter van de Syrische staat, de relaties met Libanon (dat het lange tijd bezette), de relaties met Israël, de positie van Syrië binnen de sjiitische islam, de alliantie met Rusland, de Syrische vluchtelingen, enzovoorts. Aanbevolen lectuur voor wie klaarder wil zien in het huidige Syrië.