Islamistisch separatisme

Gérald Darmanin, de Franse minister van Binnenlandse Zaken, bracht zonet een manifest uit tegen het ‘islamisme’, en voor de ‘laïcité’. Het werkstuk kadert in het fameuze Franse ‘Projet de loi confortant le respect des principes de la République et de lutte contre le séparatisme’. Dat is de nieuwe Franse wetgeving (een waslijst van 51 artikels) die als doel heeft te strijden tegen de groeiende impact van radicale vormen van islam in Frankrijk. Bij die radicalen worden onder meer moslimbroeders, salafisten en wahhabisten gerekend.

Dat uit Saoedi-Arabië komende wahhabisme is volgens de minister van Binnenlandse Zaken een ‘courant hétérodoxe’ (blz. 41). Salafisten zijn volgens de excellentie dan weer ‘d’inspiration millénariste’ (blz. 56). Met ‘séparatisme’ worden natuurlijk geen Baskische of Corsicaanse of andere vormen van nationalisme bedoeld. Dit separatisme slaat op het gevaar dat de radicale islam een staat begint te vormen binnen de staat, wat in tegenstelling is met de waarden van la République met een grote R. In die republiek staat het individu centraal (‘le citoyen’), en niet geloofsgemeenschappen, zoals vaak het geval is in Arabische en islamitische landen (‘communautarisme’).

Indoctrinatie

Frans minister van binnenlandse zaken Gérald Moussa Darmanin was voorheen minister van Begroting (2017-2020) en burgemeester van Tourcoing, een Noord-Franse stad op nauwelijks 16 km van Kortrijk. Zijn ene grootvader was een jood uit Malta. Z’n andere was adjudant bij de Algerijnse harkis. Ex-gaullist, nu hoort hij thuis bij La République en Marche (LREM), de politieke beweging van de Franse president Emmanuel Macron. Gérald Darmanin studeerde in België.

‘l’Etat, trop longtemps concentré contre la radicalisation qui mène au terrorisme, a tardé à voir l’islamisme, menant au séparatisme, comme un danger imminent’ (blz. 14), is het vertrekpunt van het manifest. Eigenlijk is indoctrinatie van sommige moslims dus gevaarlijker dan het islamitische  terrorisme. Er is een parallelmaatschappij ontstaan van mensen die de republikeinse, democratische waarden verwerpen, en steeds meer ‘gewone’ moslims dreigen mee te sleuren, stelt de minister. Die parallelmaatschappij vindt Darmanin vooral in ‘les transports publics, au sein de sociétés privées de sécurité ainsi que dans le monde socioculturel et sportif’ (blz. 71). En dat zou onder meer te maken hebben met een ‘lecture littérale des textes sacrés musulmans’ (blz. 63). Nochtans, ‘l’islamisme n’est pas l’islam’ (blz. 51), vind Darmanin, en van dat islamisme weet men goed ‘qu’il est bien loin de la religion du prophète’ (blz. 65).

Islam versus islamisme

Maar waar ligt nu eigenlijk de scheiding tussen de echte islam – die oké zou zijn – en de radicale islam, waartegen de Franse overheid strijdt? Dat is heel onduidelijk.

Volgens de auteur is de soenitische islam (90% van alle moslims wereldwijd zijn soennieten) ‘attaché à la lettre des textes sacrés’ (blz. 43). Met andere woorden, alle soenitische moslims zijn dus eigenlijk radicaal, want het is toch precies dit ‘littéralisme’ dat volgens de auteur problematisch is?

Ook het op zich goede voorstel om niet langer een beroep te doen op gedetacheerde imams uit Marokko, Algerije en Tunesië in Franse moskeeën is moeilijk te plaatsen. Dat betekent toch dat de islam in die drie landen ook radicaal is, terwijl de Franse media en politici toch al vele decennia lang beweren dat de islam in Marokko en Tunesië een gematigde islam zou zijn?

Een derde knoop in het discours van de minister is de financiering van moskeeën. De Franse laïcité is gebaseerd op de fameuze wet van 1905, wet die (hoeft het gezegd?) in die tijd eenzijdig gericht was tegen de katholieke kerk. Volgens die wet mogen de erediensten, of ze nu christelijk, joods, islamitisch of wat dan ook zijn, niet gefinancierd worden met overheidsgeld. Tegelijkertijd trekt de Franse regering ook ten strijde tegen de buitenlandse financiering van moskeeën, want zo haal je het paard van Troje binnen, heet het. Hoe moet het dan wel? Momenteel worden 92% van de Franse moskeeën gefinancierd op basis van de wet van 1901 op les ‘associations’, de verenigingen dus, met andere woorden, Franse moskeeën worden wel degelijk betaald met overheidsgeld, maar niet via de wet van 1905. De minister van Binnenlandse Zaken wil nu dat wat moskeeën betreft we van 1901 naar 1905 gaan. Het idee van een ‘Kirchensteuer’, met andere woorden de financiering van kerken en moskeeën te halen bij de gelovigen zelf, door een deel van hun personenbelasting te gebruiken voor de bouw en onderhoud van kerken, moskeeën en synagogen, en de beoefenaars van de erediensten, werd niet weerhouden.

Europees onderscheid

‘Islamisme’ is overigens een merkwaardige term, en die term komt alvast nergens voor in de talrijke traditionele islamitische bronteksten door de eeuwen heen. Tot minstens de jaren 70 van vorige eeuw werd met islam eigenlijk de islamitische beschaving, cultuur en geschiedenis bedoeld. Met islamisme de islam als godsdienst, religie en theologie. Dat met islam de islamitische mainstream godsdienst wordt bedoeld, en islamisme een radicalere afscheuring zou zijn van de islam die bovendien niks te maken heeft met de echte islam, is een relatief recente Europese uitvinding die met verbazingwekkende snelheid de ganse wereld heeft veroverd. Ook het onderscheid tussen islam en politieke islam is even artificieel, en is vanuit theologisch standpunt compleet onbruikbaar.

Gefaald model

Het openbare discours over de islam in Frankrijk is duidelijk veranderd. Tot pakweg 15 à 20 jaar geleden kon je heel vaak lezen dat het Franse systeem zou gebaseerd zijn op ‘la laïcité’ waarbij het individu centraal staat, terwijl men er in het Verenigd Koninkrijk een ‘communautaristische’ visie op na zou houden, waarbij de groep centraal zou staan, en niet het individu. Dat was slecht, ging de redenering verder, want ‘le modèle anglo-saxon’ zou de integratie van moslims bemoeilijken.

Vandaag hoor je in Frankrijk niet veel meer over de tegenstelling tussen het Franse en het Britse model. Niet alleen heeft het Franse model voor een stuk gefaald, het zou ook wel eens kunnen zijn dat de samenlevingsproblemen tussen moslims en niet-moslims in Frankrijk een stuk problematischer zijn dan die in het Verenigd Koninkrijk

Wet

De fameuze Franse wet op het ‘séparatisme’ werd goedgekeurd door de Franse ministerraad op 9 december 2020, en deze maand besproken en goedgekeurd door het Franse parlement. Het is nog even wachten op de uitvoering ervan. De wet bevat een batterij maatregelen tegen de radicalisering van bepaalde moslims, en bevat een aantal ideeën die ook nuttig zouden kunnen zijn in een Belgische context. Of deze wet echt het geschikte middel is om radicalisering tegen te gaan is moeilijk te zeggen. Een bepaalde linkerzijde heeft het over islamofobie (de wet zou een heksenjacht ontketenen tegen moslims), voor de radicale rechterzijde gaat de wet dan weer niet ver genoeg. Affaire à suivre.