Rusland en de VS: 75 jaar strijd

Al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog strijden de Verenigde Staten en Rusland over de wereldheerschappij. Met het winnen van de Koude Oorlog leek het pleit beslecht en werd Amerika het machtigste land ter wereld. Maar sinds Poetin twintig jaar geleden aan de macht kwam vecht Rusland genadeloos terug. En dit doet het land door op bedreven en geslepen wijze gebruik te maken van politieke oorlogvoering.

Politieke oorlogvoering

Politieke oorlogvoering is de manier waarop een land zijn macht projecteert en zijn wil oplegt aan een vijand, zonder de inzet van raketten of legereenheden. Hiervoor is het volledige arsenaal aan inlichtingenwerk en diplomatie nodig, van geheime operaties tot en met gedwongen samenwerking, en dit hele instrumentarium moet door de president ook nog eens vakkundig worden ingezet. In De stille oorlog wil auteur Tim Weiner inzicht geven in hoe zulke politieke oorlogvoering werkt.

Wat spionage betreft, had Rusland na de Tweede Wereldoorlog een voorsprong op de Verenigde Staten. De Russen hielden zich er immers al vier eeuwen mee bezig, met als uiteindelijk resultaat de Commissie voor Staatsveiligheid, de KGB. Amerika had nooit een spionagedienst gehad, tot de oprichting in 1947 van de Central Intelligence Agency (CIA). Uiteindelijk wonnen de Verenigde Staten de Koude Oorlog, wat de kiem zaaide van een toekomstige strijd. Vladimir Poetin was als luitenant-kolonel van de KGB in de DDR getuige geweest van de ondergang van het Sovjetimperium. Hij weet dus wel hoe politieke oorlogvoering in zijn werk gaat.

Strategisch plan

Ondertussen zet Poetin reeds twintig jaar al zijn militaire kracht in. En dan vooral zijn inlichtingendiensten, om nieuwe strategieën en tactieken te scheppen voor de politieke strijd tegen Amerika. Datzelfde Amerika beschikt nu niet meer over iets waarover het tijdens de Koude Oorlog wel beschikte: een strategisch plan. Het ontbreken hieraan dreigt de Amerikaanse democratie permanente schade te berokkenen, iets wat Poetin eigenlijk al van in het begin voor ogen had: de ondermijning van de democratie in Amerika. Poetins ultieme wapen was vindingrijk. Hij zou een gevaarlijke demagoog het Witte Huis inloodsen…

Het Internet Research Agency begon in 2014 met een campagne om het Amerikaanse politieke bestel te manipuleren. Aangestuurd door het Kremlin en in samenwerking met de Russische inlichtingendiensten werd die de KGB van de desinformatie. Men kwam in Rusland tot het inzicht dat het Agency zich moest richten op politiek lastige staten, waar Democraten en Republikeinen ongeveer even sterk waren, zoals bijvoorbeeld Florida. Dat Agency bestudeerde Amerikanen om te leren wat hun woede opwekte. De taak van de Russische internettrollen was om de Amerikanen op te zetten tegen hun eigen overheid en zo onrust en ontevredenheid te zaaien.

Inname van het Witte Huis

Dan kondigde Donald Trump op 16 juni 2015 aan dat hij zich kandidaat stelde voor het presidentschap, een kandidatuur die in Sint-Petersburg en Moskou nauwgezet opgevolgd werd door de leiders van de Russische aanval op de Amerikaanse democratie. Ze bedachten een strategie voor de politieke oorlogvoering en Poetins vooraanstaande propagandisten schoten in actie. Er werden een website en Facebookpagina’s gemaakt en op sociale media werden duizenden berichten gepost. Ze bereikten een massa kiezers: minstens 126 miljoen via Facebook, 20 miljoen via Instagram en 1,4 miljoen via Twitter. Het Agency sloeg erin om in het hoofd van een aantal machtige politici en in dat van miljoenen kiezers te kruipen.

Niemand in de top van de regering-Obama ondernam actie om de Russische aanval een halt toe te roepen. Niemand deed iets om de razendsnelle verspreiding van de desinformatie tegen te gaan. Het resultaat is gekend: op 9 november 2016 werd Donald Trump verkozen als 45ste president van de Verenigde Staten.
Pas lang na de verkiezingen kregen de Amerikaanse inlichtingendiensten inzicht in de manier waarop de Russen een politieke oorlog hadden gevoerd om de door Vladimir Poetin gesteunde kandidaat te laten verkiezen.

Trump: binnenlands probleem?

Tim Weiner geeft in zijn boek De stille oorlog een gedetailleerd en levendig overzicht van 75 jaar strijd en concurrentie tussen de Sovjet-Unie (en later Rusland) en de VS. Voor deze interessante geschiedenisles blijkt Weiner de geknipte persoon. In 1988 ontving hij de Pulitzerprijs voor zijn reportages over nationale veiligheid. Voor The New York Times was hij lange tijd de nationale veiligheidscorrespondent. En voor zijn geschiedenis van de CIA, Een spoor van vernieling ontving hij in 2007 The National Book Award.  Het boek is knap geschreven. En ondanks het feit dat het boek 75 jaar concurrentie tussen twee grootmachten ‘samenvat’ in 306 pagina’s (zonder rekening te houden met de noten en register) is het toch vrij volledig en biedt het de nodige diepgang.

Het boek eindigt met de verkiezing van Donald Trump als Amerikaanse president. De auteur laat uitschijnen dat ze deze verkiezing volledig op het conto van Vladimir Poetin en zijn inlichtingendiensten mogen schrijven. Een stevige conclusie waar de laatste vier jaar al veel inkt over gevloeid is. Een conclusie die bovendien vatbaar is voor discussie. Zeker omdat het afbreuk doet of blind is voor de binnenlandse problemen waar de VS de laatste jaren mee geconfronteerd werden. Rusland zal zeker zijn hand in de presidentsverkiezingen van 2016 gehad hebben. Maar het is de werkelijkheid geweld aandoen om dit als enige reden te geven voor de uiteindelijke verkiezing van Donald Trump. Niettemin is het boek een aanrader, zeker voor de lezer met een interesse in het nationale veiligheidsthema en de inlichtingendiensten.