Toeschouwer op de eerste rij

Bob Woodward werkt sinds 1971 voor The Washington Post. Als journalist is hij een fenomeen in de Verenigde Staten. Hij brak door met zijn baanbrekend onderzoek en verslaggeving over het Watergateschandaal rond toenmalig President Richard Nixon. Samen met Carl Bernstein kreeg hij hiervoor in 1973 een Pulitzerprijs. Woodward leidde ook het team dat in 2002 beloond werd met diezelfde Pulitzerprijs voor de berichtgeving rond de aanslagen van 11 september 2001.

In zijn lange carrière als journalist heeft Bob Woodward ondertussen ook één of meerdere boeken geschreven over de negen laatste presidenten, Nixon, Ford, Carter, Reagan, George H.W. Bush, Clinton, George W. Bush, Obama en Trump. Stuk voor stuk bestsellers. Als Woodward een boek schrijft, hangt er dus meteen een zeker sérieux en geloofwaardigheid aan vast. Dat was bij andere boeken de afgelopen jaren over het presidentschap van Trump wel wat anders. Woede is het tweede boek over Trump’s verblijf in het Witte Huis, Angst was de voorloper.  

Grootste beproeving

De proloog van het boek begint met een verslag van de uiterste geheime, dagelijkse presidentiële briefing (DPB) van dinsdagmiddag 28 januari 2020. Robert O’Brien, adviseur nationale veiligheid, en zijn adjunct Matt Pottinger informeren President Trump dat een op longontsteking lijkend virus in China wel eens de grootst nationale veiligheidsdreiging in zijn presidentschap zou kunnen worden. Een ongeziene gezondheidscrisis, veroorzaakt door een onbeheersbaar virus dat zich op grote schaal verspreidt. 

Wat volgt is ondertussen alom geweten en ook gebruikt om het boek de nodige publiciteit te geven: in verschillende interviews met de auteur gaf Trump toe om het virus en de gevolgen hiervan opzettelijk te hebben geminimaliseerd. Om geen paniek te veroorzaken. Wat Trump dan wel deed — en in zijn voordeel pleit — was hij drie dagen na de DPB, op 31 januari 2020, een inreisverbod voor China uitvaardigen.

Ondertussen is wel duidelijk dat de coronapandemie de grootste beproeving is voor Trump en zijn presidentschap. Na het schrijven van het boek Angst was Woodward er nog van overtuigd dat als er een grote crisis zou ontstaan tijdens Trump’s presidentschap, dit zou voortkomen uit zijn buitenlandse politiek. Dat was een beleidsdomein waarin Trump de minste ervaring had en de grootse risico’s nam.

Toen hij aan zijn onderzoek voor Woede begon, besloot Woodward daarom terug te spoelen naar het moment waarop het allemaal begon: naar de eerste paar maanden na zijn verkiezing in 2016, toen Trump en zijn team bezig waren het nationale veiligheidsteam  op te bouwen. En daar begint na de proloog het boek dus ook, bij dat startpunt in 2016.

Partijdige sfeer in Washington

Het boek verhaalt onder meer hoe de aanstelling van James Mattis (minister van Defensie) in zijn werk ging, En daarna die van Rex Tillerson (minister van Buitenlandse Zaken) en Dan Coats (Directeur Nationale Inlichtingen). Woodward beschrijft ook de wrijvingen tussen Trump en zijn ministers. Bijvoorbeeld toen Trump staal- en aluminiumheffingen wilden doorvoeren, iets waar echt niet iedereen binnen het Witte Huis voorstander van was.

Of hoe de president tegen een aantal personen nogal laatdunkend zei dat zijn generaals een stelletje slappelingen waren die zich drukker maakten over bondgenootschappen dan over handelsovereenkomsten. Mattis kon er niet om lachen. En Trump overtrad wel vaker het principe uit de basiscursus ‘Leiderschap’, dat kritiek kan, maar wel binnenskamers en nooit in het openbaar. 

Ook interessant om lezen is hoe het ontslag van FBI-directeur James Comey in zijn werk is gegaan. Of de aanstelling van Robert Mueller als speciaal aanklager in het Ruslandonderzoek. Onderminister van Justitie Rod Rosenstein die de leiding over het onderzoek had, kreeg het gevoel dat hij klem zat tussen Trump en de FBI. Hij wantrouwde ze allebei. De partijdige sfeer in Washington beviel hem niet. Volgens hem had Fox News een slechte invloed op Trump en waren de verslaggevers van de mainstream media gevangenen van hun partijdige bronnen.

Rosenstein wilde een middenweg vinden, en Robert Mueller zou volgens hem de juiste man op de juiste plaats zijn. Mueller’s aanstelling zou het vertrouwen van het publiek in het onderzoek herstellen, zou tegelijk ook McCabe (waarnemend directeur van de FBI) van het onderzoek ontheffen, en zou het onderzoek in de handen van een betrouwbaar persoon leggen.

De rol van Jared Kushner

Wat ook uit het boek naar voor komt (maar wie de Amerikaanse politiek wat volgt ook wel al weet), is de unieke en centrale rol van Jared Kushner, de 36-jarige schoonzoon van Donald Trump. Officieel heeft hij de functie van senior adviseur, maar eigenlijk is hij de facto de stafchef en dus zeer nauw betrokken bij alle presidentiële aangelegenheden. In de eerste maanden van zijn presidentschap vroeg Trump om enkele van de belangrijkste dossiers op het gebied van buitenlands beleid op zich te nemen, zoals het conflict tussen de Israëli’s en de Palestijnen.

Trump zette op deze manier  zijn minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, koudweg buitenspel. Tussen Tillerson en Kushner liep het sowieso al niet op rozen, wat tot gevolg had dat het wantrouwen tussen Tillerson en het Witte Huis meer en meer toenam. Tot Kushner openlijk concludeerde dat Tillerson niet geschikt was voor de baan van minister van Buitenlandse Zaken. Het vervolg is gekend. Tillerson werd uiteindelijk door Trump ontslagen. 

Woede van Bob Woodward is een aanrader. Vloeiend geschreven en vol gesprekken, dus anders dan de zuivere rapportage die zulke boeken vaak kenmerkt, met het risico dat ze al snel  vervelen. Dit boek dus niet. Je bent door de vele gesprekken in het boek als het ware een toeschouwer op de eerste rij. En het is tegelijk een mooie samenvatting van Trumps presidency. Verplichte lectuur voor eenieder geïnteresseerd in de Amerikaanse politiek en actualiteit.