Sharia for Flanders?

Een maand geleden legden Hermes Sanctorum (Groen) en Chris Janssens (Vlaams Belang) het Vlaams Parlement een voorstel van decreet voor, dat een totaalverbod op onverdoofd slachten inhoudt. Dus niet alleen op tijdelijke slachtvloeren, naar aanleiding van het islamitische Offerfeest bijvoorbeeld, maar ook in de reguliere slachthuizen. Op zich is dat tamelijk revolutionair, gezien de ideologisch totaal verschillende achtergrond van de initiatiefnemers.

Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA), die zelf beweert een voorstander te zijn van het verbod, zat er mee verveeld want de politieke meerderheid (CD&V, N-VA, Open Vld)  bevindt zich hier niet op één lijn. Vooral CD&V, die nogal wat moslimpolitici in de rangen sluit, wilde de kool en de geit (in dit geval het schaap) sparen, en drong aan op een afzwakking van het decreet.

De oplossing was zo Belgisch als ze maar zijn kon: het advies van de Raad van State vragen – speciaal opgericht om onoplosbare problemen een tijd in de koelkast te houden – en ondertussen verder bakkeleien in de hoop dat de vis verdrinkt. Je weet maar nooit dat het advies zelf negatief is, en dan hebben alle partijen een alibi om water bij de wijn te doen, of de zaak zelfs gewoon helemaal verticaal te klasseren.

Het advies is er nu, en jawel: de Raad heeft grondwettelijke bezwaren en ziet in dat algemeen verbod op onverdoofd slachten ‘…een miskenning van de vrijheid van godsdienst’.

Ten gronde is dat een bizarre motivering. Vrijheden kunnen niet naast elkaar staan want dan krijg je paradoxale situaties. Een samenleving met een morele ‘drive’ moet ook vrijheden kunnen ordenen en in een hiërarchie plaatsen. Dat deed de filosoof Kant al, toen hij poneerde dat je niet iemand iets aandoet wat je zelf niet wil aangedaan worden. De vrijheid om iemand van zijn stoel te duwen is bijvoorbeeld ondergeschikt aan de vrijheid om erop te blijven zitten.

De grondslag van dit kantiaans principe is overigens pure empathie, mededogen, en daar hoort ergens respect voor het leven bij, ook dierlijk leven, hoe hachelijk dat in onze hoogindustriële samenleving ook is. Want ook als het verbod op onverdoofd slachten er komt, een leuke plek is zo’n slachthuis natuurlijk niet. Varkens zijn slim, en beseffen al als ze in de vrachtwagen gestouwd worden, hoe laat het is. Niemand wil tenslotte weten hoe die pakken worst en kotelet in de koeltoog van de Delhaize zijn terecht gekomen, dat is de typische schizofrenie van de gezellige barbecuemaatschappij.

Doos van Pandora

Dierenrechten staan inderdaad niet in de grondwet. En effectief, godsdienstvrijheid is ingeschreven in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waar die Raad van State zich op beroept. Maar de vrijheid van godsdienst uitbreiden tot alle concrete handelingen die nodig zijn om die godsdienst te beleven, is werkelijk de doos van Pandora openen. Wat als de discriminatie van homo’s (ik zal meer kleurrijke voorbeelden, zoals hen te pletter gooien vanaf het dak, achterwege laten) tot een bepaalde religieuze praktijk behoort? Wat met bijvoorbeeld de zgn. clitorodectomie, een zware verminking van de vrouwelijke genitaliën bij kleine meisjes, voorgeschreven door bepaalde Afrikaanse moslimsecten? Ook toe te staan, in naam van de godsdienstvrijheid?

Het weze duidelijk: het Europese Verlichtingsdenken mag zich niet verliezen in formalisme, door allerlei rechten zomaar door elkaar te klutsen in naam van de tolerantie en de multiculturaliteit. Godsdienstvrijheid moet een belevingsrecht zijn, geen vrijgeleide tot gelijk welke actie, want dan eindigen we in regelrechte terreur. Die Gedanken sind frei, maar rituelen zijn ondergeschikt aan ethische maatstaven die in onze humanistische traditie zijn verankerd. En dat is nu net het gladde van het begrip halal: het gaat niet over gedachten maar over praktische voorschriften die in het sociale leven van elke dag gelden, en dus in conflict kunnen komen met onze normen en wetten.

Dat is de reden waar bijvoorbeeld Denemarken, IJsland, Zweden, Zwitserland en Noorwegen het onverdoofd slachten wél helemaal buiten de wet hebben gesteld, halal of niet. Het protest is er overigens miniem, waarom wordt er bij ons dan zo’n heisa over gemaakt?

‘Soumission’

En zo haalden ook de Groenen bakzeil. ‘Het is tijd voor een bemiddelaar die dierenrechten en religieuze vrijheid op een goede manier verzoent, zodat er een kamerbreed voorstel kan komen van alle democratische partijen’, aldus Björn Rzoska en Hermes Sanctorum. ‘Alle democratische partijen’? Sorry VB, geen rechtse kruiden meer in onze linkse soep. Belgisch-Turkse partijvoorzitster én moslima Meyrem Almaci zal haar twee groene dierenvrienden wel tot de orde geroepen hebben. Tot zover de metapolitieke ethiek.

De wollige tekst van het Groen-communiqué zegt alles. ‘In het dossier van het verdoofd slachten is dialoog en overleg cruciaal. Luisteren naar elkaars argumenten, proberen te begrijpen wat belangrijk is, samen zoeken naar oplossingen.’ ‘Dialoog en overleg’, begin er maar eens aan bij een religie met middeleeuwse maatstaven. Binnen afzienbare tijd komt het beledigen van de profeet op de agenda, en kan het principe van de vrijemeningsuiting wat ingeperkt worden om ‘samen naar oplossingen te zoeken’, in het belang van de sociale harmonie.

En zo komt het Houellebecq-doembeeld (Soumission) toch weer naar boven. Na een paar decennia strijd tegen de terreur zullen de geesten rijp zijn om een politieke, zachte, fluwelen overname te aanvaarden van onze vermoeide samenleving door de nieuwe theocratie die complexloos haar maatstaven opdringt.

Dat is de echte inzet van het debat rond ritueel slachten: dit is niet zomaar een zaak van dierenwelzijn, maar een conflict – en niet het laatste – tussen de seculiere samenleving en de vordering van een religieuze gemeenschap die nog geen 10% van de Vlaamse bevolking uitmaakt, maar waarvan wel 70% de religieuze wet boven de burgerlijke wet stelt. ShariaforBelgium is dan wel als een bedreiging voor de democratische rechtstaat geklasseerd, door de lankmoedigheid van het politiek establishment (dat hier werkelijk de publieke opinie negeert) lijkt een ShariaforFlanders wel spontaan uit onze instellingen zelf op te dampen. Benieuwd wie in de nabije toekomst nog zijn nek zal durven uitsteken. Wordt vervolgd?

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.