De nieuwe covid-boostercampagne gaat van start. De zogenaamde herfstbooster wordt alleen aanbevolen voor 65-plussers, mensen met een verzwakt immuunsysteem, zorgmedewerkers en vijftigers met gezondheidsproblemen. Mensen jonger dan 65 worden dan wel ook uitgenodigd, voor hen is de vaccinatie vrijblijvend. Dit laatste in tegenstelling tot uitspraken van vaccinoloog Pierre Van Damme.

Het was al enkele weken afwachten hoe het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid de adviezen van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) in de praktijk zou brengen. Ter herinnering: de HGR besliste eind juni om de herfstbooster alleen aan te bevelen aan de hierboven beschreven risicogroepen. Mensen jonger dan 65 krijgen met andere woorden geen vaccinatie-aanbeveling meer. In Franstalig België is dit advies tot op de letter gevolgd. ‘De herfstvaccinatie is zoals de griepvaccinatie’, zo verklaarde het kabinet van Franstalig gezondheidsminister Christie Morreale (PS) enkele weken geleden nog aan Doorbraak. ‘We verkiezen om met deze campagne niet te snel en niet te ver te gaan.’ Morreale besliste prompt om mensen jonger dan 50 zelfs niet meer uit te nodigen. Willen zij een vaccin, dan moeten ze zelf contact opnemen met de vaccinatiecentra in Franstalig België.

Vlaanderen beslist nu echter om wel alle 18-plussers actief uit te nodigen. In die uitnodigingsbrieven wordt een onderscheid gemaakt naargelang de leeftijdscategorie. Alleen in de brieven van 65-plussers wordt duidelijk gezegd dat de vaccinatie aanbevolen wordt. Vlaanderen volgt dus ook het advies van de HGR op. Maar dan anders dan in Franstalig België.

Fundamentele nuance

Groot was echter de verbazing toen vaccinoloog Pierre Van Damme in de dinsdagedities van de kranten en in De Ochtend op Radio 1 onder meer beweerde dat ‘de herfstvaccinatiecampagne minder vrijblijvend zou zijn dan de vorige campagne’. Ook vertelde Van Damme niets over het verschil tussen de aanbeveling die voor de risicogroepen geldt, en over de niet-aanbeveling voor jongere mensen. Nochtans een fundamentele nuance, die in Franstalig België dus wel duidelijk en spontaan wordt gemaakt.

Afgaand op de verklaringen van Van Damme in de kranten, leek het er eerder op dat alle 18-plussers de herfstbooster wordt aanbevolen. Van Damme koppelde dat expliciet aan een verwachte opflakkering van corona in de herfst. ‘Het is minder vrijblijvend dan de vorige booster. We willen een nieuwe epidemie voor zijn. We hebben allemaal het gevoel dat het wat voorbij is. Deze zomer waren de cijfers gunstig als gevolg van alle inspanningen die de voorbije twee jaar geleverd zijn. Maar tegen de winter zouden ze weer kunnen stijgen. We hopen dat er genoeg stimulans is om het vaccin te halen’, zo verklaarde Van Damme bijvoorbeeld aan Het Nieuwsblad. In De Standaard klonk het dan weer: ‘Eerst komen de vijfenzestigplussers, mensen met ­immuunproblemen en zorgverleners aan de beurt. Nadien volgen de andere leeftijden, van oud naar jong.’ Zonder de nuance dat niet iedereen een aanbeveling krijgt, dus.

Teleurstelling

Uit de verklaringen van Van Damme blijkt een grote teleurstelling in de respons voor de vorige boostercampagne van de risicogroepen. Bij de 80-plussers reageerde de afgelopen maanden slechts 75 procent van de uitgenodigden. De grote vraag is echter wat Van Damme bedoelt met ‘het minder vrijblijvend zijn van de herfstcampagne’.

Op sociale media kwamen al snel reacties van burgers die vreesden voor de terugkeer van het CST, of een verplichte vaccinatie. Wat moeten we ons voorstellen bij iets dat minder vrijblijvend is dan het CST, waar de vorige herfstvaccinatie aan gekoppeld werd? Bovendien stroken Van Dammes uitspraken in de pers absoluut niet met het herfstboosteradvies van de HGR. Van Damme is zelf prominent lid van de HGR en onderschreef in die hoedanigheid ook het gepubliceerde advies.

Pierre Van Damme bleek niet bereikbaar voor commentaar, ondanks herhaaldelijk aandringen van de Doorbraak-redactie. Van Damme besloot nog ‘snel enkele snipperdagen op te nemen’. Hij wentelde verdere vragen af op zijn collega Dirk Ramaekers van de federale vaccinatie-taskforce. Deze laatste reageerde evenmin.

Sprak Pierre Van Damme voor het beleid, of voor zijn beurt? Joris Moonens van het Agentschap Zorg en Gezondheid lijkt enigszins verveeld met de zaak. ‘Ik kan onmogelijk in het hoofd van Pierre Van Damme kijken. Wij hebben zijn communicatie zeker niet aangestuurd. Onze lijn is duidelijk. We bevelen vaccinatie alleen sterk aan voor de gekende risicogroepen, 65-plussers en zorgpersoneel. Voor de overige groepen wordt er een vaccin aangeboden zonder expliciete aanbeveling. Zij kunnen zelf overwegen of in hun geval vaccinatie wenselijk is. Wij volgen hiermee de aanbevelingen van de HGR.’

Natuurlijke immuniteit

Opvallend is dat Pierre Van Damme in zijn communicatie in alle talen zwijgt over de rol van natuurlijk verworven immuniteit na een coronabesmetting, een gegeven dat internationaal wetenschappelijk steeds meer erkend wordt. In alle uitnodigingsbrieven van het Agentschap Zorg en Gezondheid staat eveneens te lezen dat natuurlijk verworven immuniteit geen reden mag zijn om niet voor vaccinatie te kiezen. Meer zelfs: plots wordt vaccinatie wel voor iedereen aanbevolen.

‘Wij bedoelen daarmee dat mensen die echt een vaccin willen, zich vooral niet mogen laten tegenhouden omdat ze eerder besmet zijn geweest’, reageert Joris Moonens van het Agentschap. ‘Ook na besmetting heeft vaccinatie ons inziens nog altijd nut.’

Volgens Moonens is er van de invoering van een Covid Safe Ticket (CST) geen sprake. ‘Er ligt niets op tafel. Sowieso is dit een politieke beslissing waar het agentschap zich niet over uit te spreken heeft. Ik betwijfel heel sterk of Pierre Van Damme hier ook op doelde’, klinkt het bij Moonens.

Met twee woorden

Arne De Brabandere, woordvoerder van Vlaams gezondheidsminister Hilde Crevits (CD&V), stelt dat Pierre Van Damme niet in naam van de Vlaamse regering spreekt. ‘Wat professor Pierre Van Damme zegt, is uiteraard voor zijn eigen rekening. Het Agentschap Zorg & Gezondheid communiceert over de overheidsaanpak. Over andere maatregelen wordt op dit moment niet gesproken. In het geheel van de covidpandemie is er sprake van voortschrijdend inzicht en moet evenwel steeds met twee woorden gesproken worden.’

Die laatste raad werd dinsdag door professor Van Damme in de wind geslagen. Hij koos ervoor om – net zoals bij de kinder- en jongerenvaccinatie – de vlucht vooruit te nemen en een flinke schep bovenop het eerder terughoudende advies van de HGR te doen.

Van Damme kiest ook voor de vlucht vooruit wat betreft de aangepaste omikronvaccins. Die wil hij vanaf september inzetten, ondanks het feit dat er nog geen officiële Europese goedkeuring voor is. ‘De bedoeling is absoluut om daarvoor (de herfstboostercampagne, red.) de aangepaste vaccins te gebruiken. Die geven zowel een boost aan de vaccins die de mensen nu al hebben gehad, en tegelijkertijd verbreden ze de immuniteit tegen de BA.5-Omikronvariant die momenteel circuleert’, zegt Van Damme in Het Nieuwsblad. Ook hier neemt Van Damme een voorafname op wetenschappelijk onderzoek dat nog uitgevoerd moet worden.