Staatsgreep Soedan maakt einde aan voorzichtige democratisering

In Soedan hebben de militairen een staatsgreep gepleegd die ze zelf een staatsgreep weigeren te noemen. Het argument is dat men op die manier een burgeroorlog wil vermijden. Betogers zijn de straat op gegaan om te protesteren tegen het maneuver. In april 2019 werd Omar al-Bashir, de gewezen uitgesproken islamitische president-dictator van het land sedert de jaren ‘80, afgezet na uitgebreide volksprotesten. Nadien ontstond er een situatie die men zou kunnen bestempelen als een overgang naar democratie (een ‘Arabische Lente’). Maar die evolutie is nu blijkbaar gestopt.

Onvermijdelijk moet men dan denken aan Tunesië en Egypte, waar vergelijkbare evoluties zijn vastgesteld. In Egypte en Tunesië een had een flink deel van de bevolking geen probleem met een autoritairder regime. Maar in Soedan ligt dat toch even anders. Op 21 september vond er reeds een poging tot staatsgreep plaats onder leiding van generaal Abdul Baqi al-Bakrawi. Die werd echter in de kiem gesmoord.

Onenigheid over overgangsmaatregelen naar democratie

Nummer een van de nieuwe machthebbers is generaal Abdel Fattah al-Burhan, die de facto reeds de baas was in Soedan. Ooit behoorde hij ook tot de kliek van al-Bashir, maar in 2019 keerde hij zijn kazak. Burhan heeft de zogenaamde soevereine raad opgedoekt. Deze raad was een organisme bestaande uit militairen en burgers om vrije verkiezingen voor te bereiden. Binnen de raad bestond heel wat geruzie over de overgangsmaatregelen richting democratie, en dat zou de aanleiding zijn voor de staatsgreep.

Burhan beweert nu een regering van technocraten te willen opzetten om de verkiezingen van 2023 voor te bereiden. Hij kan rekenen op een aantal fracties van radicale moslims. De staatsgreep is riskant voor de militairen. De kans bestaat namelijk dat zij geen oplossing kunnen vinden voor de zware economische problemen die het land teisteren. In dat geval zal men hen daarvoor verantwoordelijk houden.

Gemengde internationale reacties

De protesten tegen de staatsgreep hebben zich uitgebreid. Zo hebben de Soedanese ambassadeurs in onder meer België, Canada, China, de EU, Frankrijk, Koeweit, Qatar, Turkije, de Verenigde Staten, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), de Verenigde Naties, Zuid-Afrika en Zweden hun afkeur al laten blijken. Burhan heeft dan ook al beslist de Soedanese ambassadeurs in China, de Europese Unie, Frankrijk, Qatar en de Verenigde Staten te ontslaan.

En ook de Afrikaanse Unie, Duitsland, de Europese Unie, Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten kanten zich tegen de coup. Ook het duo Turkije-Qatar, dat internationaal de Moslimbroederschap steunt, en hun verhaal kwijt kan op Al Jazeera, protesteerde tegen de coup. Human Rights Watch (HRW) uit haar bezorgdheid. Er zijn twijfels of Saoedi-Arabië wel open kaart speelt met haar zachte afkeuring van de coup. Het land wordt er namelijk van verdacht eigenlijk geen probleem te hebben met de staatsgreep. Ook Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zouden geen probleem hebben met de staatsgreep.

Ook voor Moskou is er geen vuiltje aan de lucht en ook zij weigeren de staatsgreep een staatsgreep te noemen. Zij zien die als een maneuver om een halt toe te roepen aan de vermeende te grote invloed van de Verenigde Staten en het Westen in het land. En na Guinee, Mali en Myanmar moet de secretaris-generaal van de VN, Antonio Guterres, vaststellen dat nu ook Soedan aan de beurt is voor een coup.

Het Westen teleurgesteld

Voor de Verenigde Staten was deze militaire zet een complete verrassing. Immers, nog 48 uur voor de staatsgreep was Jeffrey Feltman, Amerikaans speciaal gezant voor de Hoorn van Afrika, aanwezig in het land voor gesprekken met de legertop. Eerder hadden de Verenigde Staten Soedan nog verwijderd van de lijst van terroristische landen. Soedan onderging ook economische hervormingen onder toezicht van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank.

De Wereldbank heeft nu aangekondigd de samenwerking met Soedan voorlopig stop te zetten. De nu net afgezette premier Abdallah Hamdok viel internationaal ook in de smaak omdat hij een aantal streng-islamitische wetten rond onder meer kleding, vrouwen en godslastering afschafte. Zelfs Mahmoed Mohammad Taha, de in 1985 terechtgestelde seculiere intellectueel die ‘heterodoxe’ standpunten innam met betrekking tot de koran, kreeg eerherstel. Ook toen eind vorig jaar bleek dat Soedan haar relaties met Israël wou normaliseren, kon de pret in het Westen niet op.

Soedan worstelt met zware economische problemen. In 2020 daalde het bruto nationaal product (bnp) met 8,4%. De inflatie bedroeg in datzelfde jaar 125% en de inkomsten van de overheid daalden met 35%. De export is gedaald, armoede en werkloosheid gestegen, en corona richt er ravages aan. Door de afscheuring van Zuid-Soedan in 2011 zakte bovendien de olie-export in elkaar.

Op zaterdag 30 oktober staan er in Soedan massale betogingen gepland, die op aanmoedigingen van Al Jazeera kunnen rekenen.