In september 2022 kondigde het Beierse ministerie van Binnenlandse Zaken aan dat de Alternative für Deutschland (AfD) als gehele partij door de Verfassungsschutz — de binnenlandse veiligheidsdienst — in Beieren zal worden geobserveerd. Volgens het ministerie diende deze maatregel om aan het licht te brengen in hoeverre de partij zich ‘bezighoudt met pogingen om de basisprincipes van de grondwet aan te tasten’.

Leden van het deelstaatparlement zouden niet in de gaten worden gehouden. Op 17 april wees de rechtbank in München een verzoek van de AfD af de observatie stop te zetten. Doorbraak sprak met Stephan Protschka, die sinds 2021 voorzitter van de Beierse AfD is. De 46-jarige elektricien uit Dingolfing vertegenwoordigt zijn partij sinds 2017 in de Bondsdag in Berlijn.

Heeft u persoonlijk iets gemerkt van observatie door de overheid?

Protschka: ‘De laatste tijd is me niets bijzonders opgevallen. Wel werd al eens mijn immuniteit als afgevaardigde van de Bondsdag opgeheven. Mijn kantoor werd onderzocht. Maar dat was in verband met een andere zaak.’

Wat vindt u ervan dat uw partij door de overheid als een bedreiging voor de democratie wordt gezien?

‘Dat is lachwekkend. De Beierse Verfassungsschutz valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken dat wordt geleid door minister Hermann van de CSU. Die hele zaak berust op verkiezingspropaganda. Op 8 oktober worden bij ons deelstaatverkiezingen gehouden. Men wil de enige oppositiepartij in een kwaad daglicht zetten.’

De overheid legt de nadruk op een groep van personen binnen de AfD die menselijke waardigheid en democratie buiten spel zouden willen zetten. Is een zuivering binnen de eigen gelederen wellicht oplossing?

‘Als iemand niets op heeft met de vrije democratische rechtsorde, dan heeft zo iemand ook niets te zoeken bij de AfD. Voor zulke gevallen hebben we interne procedures waarin duidelijk moet worden gemaakt of iemand nog partijlid kan blijven. Maar we zijn een democratische partij en we staan voor vrijheid van meningsuiting. In Duitsland echter mag je onderhand alleen nog dezelfde mening hebben als de regering. Dat is het probleem. Niet een verkeerde mening te hebben, maar een mening die afwijkt van de algemeen heersende.’

Sinds het vertrek van Frauke Petry is de AfD nog verder naar rechts opgeschoven. Met welke partij zou u nog kunnen samenwerken in een coalitie?

‘We kunnen natuurlijk met elke partij van centrumrechts samenwerken. Op nationaal niveau is het echter zo dat wij in het centrum staan en de andere partijen links van ons. Op deelstaatniveau hebben de Freie Wähler (een conservatieve partij, nvdr) goede programmapunten waarop we zouden kunnen bouwen. Maar de traditionele partijen hebben de kiezer verraden. Of ik nu spreek over CDU/CSU, FDP, die Linke of Bündnis 90/Grüne, ze verachten allen de Duitse kiezer. Met vertegenwoordigers van deze partijen is een samenwerking niet mogelijk. Toch zal de AfD op korte termijn regeringsverantwoordelijkheid op zich nemen.’

Kunt u dat verraad en die verachting specificeren?

‘Kijkt u eens naar het nieuws van vandaag. Onze islamitische medeburgers vieren het zogenaamde Suikerfeest. In de deelstaat Noordrijn-Westfalen bijvoorbeeld worden vandaag eindexamens gehouden op de middelbare scholen. Scholieren die het Suikerfeest vieren, hebben vrij gekregen en hoeven die examens vandaag niet te doen. Tegelijkertijd staken de treinen en niet-islamitische scholieren die hierdoor te laat komen, mogen het examen niet op een andere dag inhalen. Dat is verachting.’

‘En van een leraar hier in Berlijn hoorde ik dat zijn school vandaag onderwijs op afstand aanbiedt, zodat islamitische medeburgers het Suikerfeest kunnen vieren. In Duitsland is dat vandaag geen officiële feestdag. De moslims krijgen net zo goed vrij op Pasen en Kerstmis. Dat is een situatie waaraan de regerende partijen schuld dragen. En het is wederom verachting van de Duitse kiezer.’

Bij de Bondsdagverkiezingen van 2021 behaalde de AfD 8,4 procent in Beieren. In de deelstaten Thüringen en Saksen was de partij de grootste. Blijft de AfD een typische Oost-Duitse partij?

‘Nee, de AfD is een partij voor heel Duitsland. Alleen is het zo dat in het Westen de kiezer compleet vastgeroest is, onder het motto: mijn opa stemde SPD, mijn vader stemde SPD, ik stem SPD. Zo iemand denkt niet na over politiek. In het Oosten hebben de ouderen onder een dictatuur geleefd, Daar is men geïnteresseerd in politiek. Veel meer dan de West-Duitser. Het duurt in het Westen gewoon iets langer voordat onze standpunten tot de mensen zijn doorgedrongen.’

In Berlijn bent u binnen de AfD verantwoordelijk voor het agrarisch beleid. In Nederland nam een nieuwe partij het voortouw tegen het stikstofbeleid van de EU. Gaat u wachten tot er in Duitsland een dergelijke partij wordt opgericht?

‘De AfD staat in verbinding met de protesten. Wij organiseren ze niet, maar ik heb uiteraard contact met de organisatoren. De boeren in Duitsland hebben in de Alternative für Deutschland een partij die ze ondersteunt. Als dat niet het geval was hadden we hier allang een zusterpartij van de BBB. De boeren kunnen op de AfD vertrouwen en dat weten ze ook.’

Op 15 april organiseerde de AfD een vredesprotest, wat was daarvan het doel?

‘Wat wij eisen van de regering is dat ze in de Oekraïne-oorlog gaan onderhandelen. Of in ieder geval trachten de partijen rond de tafel te krijgen om de oorlog te beëindigen. Want wapenleveringen brengen geen vrede. Meer wapens, doden alleen maar meer. Ik ben geen pacifist, begrijpt u me niet verkeerd, maar ik verafschuw oorlog. Geen enkele bom is goed. Of ze nu van de Russen komt of van de Amerikanen. Op zijn minst moet worden geprobeerd op diplomatieke weg voor vrede te zorgen.’

Sicherheit für Bayern is het motto van uw partij, vreest u niet dat als Oekraïne in de door Poetin geplande drie dagen zou zijn veroverd het Russische leger twee weken later voor München zou hebben gestaan?

‘Dat denk ik niet (lacht). Ik geloof weliswaar dat de Russen daarvoor sterk genoeg zouden zijn in militair opzicht. Ik geloof namelijk niet dat — zoals zovelen zeggen — het Russische leger zo kapot is. Maar ik weet het niet, ik ben geen militair strateeg. Onze afgevaardigden voor defensie weten daar meer over, maar wat in de pers altijd verzwegen wordt, de oorlog is al sinds 2014 gaande.’

‘Wat betreft de demonstratie voor vrede in Neurenberg: hoelang zou Oostenrijk het toelaten als in Italië Oostenrijkse staatsburgers in Zuid-Tirol zouden worden vermoord? In Donetsk en Loegansk bestond een dergelijke situatie, daarom moet er worden onderhandeld. Mensen vermoorden heeft geen enkele zin. Indien iedereen zich aan de verdragen van Minsk zou hebben gehouden, zou het nooit zover gekomen zijn. Oekraïne heeft zich niet aan de verdragen gehouden. Maar dat mag je vandaag de dag niet zeggen, want dan ben je direct een Putinversteher. Ik ben geen Putinversteher. Zowel Poetin als Biden kunnen me gestolen worden. Duitsland komt voor mij op de eerste plaats. En ik wil mijn land niet in een oorlog verwikkeld zien. Daarom moet er langs diplomatieke weg op Europese bodem voor vrede worden gezorgd.’

Het is bewezen dat er in Donetsk en Loegansk een marginale separatistische minderheid bestond die uitsluitend door ondersteuning van de Russische regering groot is gemaakt. De Russischtalige inwoners daar waren vóór het uitdelen van de paspoorten ook geen Russische staatsburgers. Het is in dat opzicht problematisch te zeggen dat de oorlog als sinds 2014 gaande is…

‘Oekraïne werd al die tijd bij de bewapening ondersteund. Denk aan de Cubacrisis. Als het naar de wens van de Amerikanen zou zijn gegaan, was er een atoomoorlog ontstaan. En dat is hier hetzelfde. In 1990 werd beloofd dat de NAVO niet naar het Oosten zou worden uitgebreid. En het zijn niet de Russen die dichter naar de NAVO zijn gekomen, de NAVO is dichter bij de Russen gekomen. Ja, Oekraïne heeft bodemschatten, ja, ze hebben een goede bodem voor landbouw. Dat speelt zeker ook een rol. Voor beide kanten. Maar als u de tijd daarvoor vergelijkt, hoeveel bedrijven uit het Westen in Oekraïne hebben geïnvesteerd, dan begrijpt u dat het helemaal niet om Oekraïne gaat. Het gaat uitsluitend om kapitaal, bodem en grondstoffen.’

‘Nordstream 2 werd aangelegd omdat Oekraïne zo’n corrupte staat is en nu zouden ze onze beste vrienden zijn? Dat is huichelarij. Ja, we veroordelen dat de Russen er in februari 2022 zijn binnengevallen. Maar we veroordelen ook de Amerikaanse aanvalsoorlogen in Syrië, in Afghanistan, in Libië. Ik moet altijd aan de woorden van mijn overleden tante denken die zei: “De Amerikanen hebben oorlogen nodig, daarvan leven ze.” Wij geven onze wapens gratis aan Oekraïne. De Amerikanen geven niets weg, met hen gaat alles volgens leasing. Dat hoort men helaas nooit in de pers, want dan zou er een andere stemming komen onder de bevolking.’

De AfD wordt steeds weer in verband gebracht met financiële ondersteuning door de Russische regering. Wat is daarop uw commentaar?

‘Persoonlijk is mij daarover niets bekend. Kijkt u eens naar de CDU/CSU, wie is daar de voorzitter: Friedrich Merz, die man komt van BlackRock, de machtigste onderneming ter wereld. Met zekerheid stromen er overal en altijd geldstromen. Maar om terug te komen op uw vraag: over financiële ondersteuning door de Russische regering, Russische bedrijven of andersoortige organisaties die met Rusland in verband staan, weet ik niets. Vroeger waren we verwarde personen, toen nazi’s, daarop rechtse populisten, nu weer Putinversteher. De oude partijen hebben geen argumenten tegen ons. We maken een goede politiek. Daarom komen ze steeds weer met allerlei complottheorieën.’

Maar probeert u als belangrijke Duitse oppositiekracht contacten te leggen met de Russische of Oekraïense kant of ziet u daarin geen politieke opdracht?

‘Natuurlijk onze woordvoerder voor defensie was recentelijk in Oekraïne. We hebben ook geprobeerd met de Russen te spreken, wat op het moment moeilijker is, omdat Rusland zich nogal terugtrekt. We proberen natuurlijk van alles. Maar aan het einde van de rit is de regering verantwoordelijk. Wij kunnen alleen aanbieden onderhandelingen op gang te brengen.’

Onderhandeling op gelijke hoogte lijkt me een probleem, omdat het een feit is dat de Russen Oekraïne zijn binnengevallen en ook dat in Rusland een buitensporige repressie tegen de eigen burgers gaande is…

‘Ik veroordeel de inval eveneens. U zegt dat repressie in Rusland een feit is, maar ook in Duitsland heeft de oppositie te maken met repressie. Als enige echte oppositiepartij hebben we daar voortdurend mee te maken, huiszoekingen, observatie. In Rusland is het niet veel anders dan in Duitsland.’

In Rusland werd een scholier wegens een tekening tegen de oorlog in een tehuis geplaatst, haar vader werd veroordeeld tot twee jaar kampstraf, dat is godzijdank in Duitsland niet het geval.

‘Die zaak ken ik niet. Als het waar is, dan is zoiets uiteraard verwerpelijk, dat zou niet moeten mogen. Wat echter ook niet zou moeten mogen is dat besloten wordt dat Poetin voor het Internationaal Strafhof in Den Haag moet komen, maar dat tegelijkertijd de Amerikanen dreigen met een inval als er ook maar één Amerikaanse burger voor datzelfde Strafhof zou komen te staan.’

‘Wij Europeanen moeten ons eindelijk bewust worden dat we op eigen benen moeten staan, en dat we zowel met Rusland als met de VS op gelijkwaardig niveau onderhandelen over onze economische doelen. Maar we moeten niet toestaan dat ze oorlog voeren op ons continent. Laat ze in Alaska hun oorlogen uitvechten. Dat is voor beiden ook veel dichterbij. De Russen staan ver af van onze waarden, maar zijn daarom niet direct onze vijand. Net als de Amerikanen niet per se onze vrienden zijn. Ik wil niet dat ze vanuit Ramstein hun drones over de hele wereld kunnen sturen. Onder vrienden zou een stopzetting van deze praktijken bespreekbaar moeten zijn, maar dat is het niet. Kennelijk zijn we dan toch niet zulke goede, gelijkwaardige vrienden.’