Stijgende energieprijzen gevolg van jarenlang non-beleid

Politici van alle kleuren en partijen struikelden deze week haast over elkaar in hun verontwaardiging over de forse stijging van de energieprijzen. Dat is even merkwaardig als misplaatst.

Schimmige compromissen

Het energiebeleid is een schoolvoorbeeld van een dossier dat de politiek jarenlang heeft laten rotten, en waarbij de belangen van sommige lobbygroepen en captains of industry doorgaans net iets zwaarder doorwogen dan die van de individuele burger. Terwijl die burger de politiek nochtans mandateert om zijn of haar belangen te behartigen, en daarbij liefst ook de nodige vooruitziendheid aan de dag te leggen.

Het is daarnaast ook een schoolvoorbeeld van het gebrek aan moed en visie dat de politiek in dit land al decennialang kenmerkt, waardoor België én Vlaanderen anno 2021 bijzonder slecht gewapend zijn om zowat elke grote maatschappelijke uitdaging met enige kans op succes aan te pakken. Gaande van de pensioenhervorming (LINK stuk) over de modernisering van onze arbeidsmarkt tot het klimaat- en energiebeleid.

Schimmige compromissen – door sommige politici en politieke commentatoren ooit nog de hemel in geprezen als het meest succesvolle Belgische exportproduct – hebben de staatsfinanciën op de rand van de afgrond gebracht en maken de kloof tussen burger en politiek elk jaar nog iets dieper. Het energiebeleid – of net het gebrek daaraan – is daar de zoveelste illustratie van.

Suez

Toen de Franse groep Suez eind jaren negentig de Belgische holding Tractebel overnam – die via zijn dochters Electrabel en Distrigas de Belgische elektriciteits- en gassector controleerde – stond de toenmalige regering Dehaene erbij en keek ernaar. Toen al werd de basis gelegd voor de quasi volledige uitverkoop van de Belgische energiesector aan Frankrijk. Vandaag is Engie-Electrabel een filiaal van de Franse Engie-groep. De voorbije jaren gingen onder meer ook Luminus, Essent en Lampiris over in Franse handen.

Nooit deed de politiek een ernstige inspanning om de quasi volledige uitverkoop aan het buitenland van een toch bijzonder strategische sector tegen te houden.

CREG

Nu zijn de stijgende energieprijzen vandaag uiteraard geen strikt Belgisch fenomeen, maar het verlies aan controle én de verregaande consolidatie in de sector waren uiteraard niet van aard om een doordacht eigen energiebeleid te stimuleren. Dit vertaalt zich al jarenlang – en dus niet sinds vandaag of gisteren – in prijzen die veel te hoog liggen. De CREG, de regulator van de Belgische energiemarkt, klopte de voorbije jaren niet toevallig systematisch op dezelfde nagel: de Belgische consument betaalde veel meer voor gas en elektriciteit dan in de meeste buurlanden. Ook internationale prijsvergelijkingen van Eurostat bevestigden dit.

Het aanhoudende politieke gekissebis over de sluiting van de kerncentrales – een debat dat intussen al bijna 20 jaar aansleept – deed de zaak al evenmin goed. Ons land evolueerde de voorbije decennia stilaan maar zeker van een netto-elektriciteitsexporteur naar een netto-importeur. Er werd te weinig aandacht besteed aan de uitbouw van grensoverschrijdende transmissiecapaciteit, waardoor op een gegeven moment zelfs hardop vragen werden gesteld over de bevoorradingszekerheid in de wintermaanden. Als klap op de vuurpijl kwam daar begin dit jaar nog het zonnepanelen-debacle bovenop. De beslissing van het Grondwettelijk hof om de Vlaamse overgangsregeling met de terugdraaiende teller te vernietigen, bezorgde de hele Vlaamse politieke kaste het schaamrood op de wangen.

Gebrek aan visie

Tegen die achtergrond van jarenlang non-beleid, regelrecht geknoei en een manifest gebrek aan visie, oogt de actuele verontwaardiging over de fors stijgende energieprijzen dan ook bijzonder wrang. Niet in het minst omdat onafhankelijke experten ook al jarenlang op een andere nagel kloppen: nog veel meer dan de prijsstijging van de pure stroom- of gascomponent is het ook de lawine aan taksen en heffingen die de Belgische energiefacturen tot de duurste van Europa maakt.

Taksen en heffingen zijn intussen al goed voor zowat 60 procent van uw elektriciteitsfactuur en 40 procent van uw gasfactuur. Politici die nu, in het kielzog van de brede maatschappelijke verontwaardiging, plots wakker schieten: in welke hoek van het parlement lagen ze de voorbije tien jaar te slapen? En zie, de geschiedenis dreigt zich alweer te herhalen: uit alle hoeken regent het plots voorstellen die amper verder reiken dan een tijdelijke ad hoc-oplossing of de spreekwoordelijke pleister op een houten been. Te hoge stroomprijzen? Dan maar een sociaal tarief voor zowat iedereen! Of nee, laten we gewoon de btw verminderen! Dat we dan met ons allen het ontbrekende bedrag zullen moeten bijpassen via de algemene begroting, en dat de kern van het probleem hiermee uiteraard niet wordt opgelost? Een kniesoor die daarom maalt.

En dat de bereidheid van de gemiddelde Vlaming om zelf nog mee de schouders te zetten onder de noodzakelijke energietransitie door dit lamentabele schouwspel almaar verder wegebt? Dat probleem lossen we dan later wel weer op, als het zich écht stelt. Waar die visionaire aanpak ons gebracht heeft, zal de volgende weken opnieuw pijnlijk duidelijk worden, zodra de begrotingsonderhandelingen op kruissnelheid komen.