Storm over Bagdad in wankelend Irak

Waarnemers hadden het vlak voor de parlementsverkiezingen van 30 april al voorspeld: als Maliki een derde ambtstermijn nastreeft, breekt er een burgeroorlog uit in Irak. De sjiitische premier heeft het verkorven bij de religieuze en etnische minderheden. Corruptie tiert welig, de staatsinstellingen zijn brokkelig en met het parlement houdt de regering nauwelijks rekening. Maliki probeert alle posten te bemannen met sjiitische geloofsgenoten en heeft geen oor naar de klachten van de soennieten. Die voelen zich gediscrimineerd, zo zeer zelfs dat ook gematigde soennitische stamhoofden in het noordwesten van het land zich tot steun aan Isis laten verleiden. Niet omdat ze er fundamentalistische opvattingen op zouden nahouden, maar wel omdat ze met Isis de haat tegenover het sjiitische bewind in Bagdad delen.

Maliki bakkeleit ook met de Koerden die in het noordoosten een autonome regio besturen onder de naam Kurdish Regional Government (KRG). De Koerden dromen van nog meer autonomie, maar dat kan alleen als ze een groter aandeel aan de olie-export en meer inkomsten uit de olierijkdom in de wacht slepen. Daar wil Maliki vanuit zijn centralistisch denken uiteraard een stokje voor steken.

Fallujah ten westen van Bagdad is al sinds januari in de handen van Isis. Met Mossul hebben de strijders voor een ‘godsstaat’ nu een strategische plaats veroverd waardoor ze de rivier Tigris onder controle krijgen en een stormloop op Bagdad kunnen aanvatten. Ook wierpen ze een begerig oog op het nabijgelegen Kirkoek met zijn oliebronnen. Maar de Koerden zijn hen voor en hebben donderdag de stad ingenomen die ze als hun ‘Jeruzalem’ beschouwen.

Bloederig

De dramatische gebeurtenissen in Irak overstijgen het lokale niveau. Het Westen kijkt bezorgd toe, want in Isis zitten ook heel wat zogenaamde Syriëstrijders die op een dag misschien wel terugkeren, maar dan als ‘levende bommen’. Amerika belooft militaire hulp aan Maliki. Maar ook de buurlanden gaan zich niet op de vlakte houden. Turkije probeert een diplomatieke oplossing te vinden voor het door Isis ontvoerde personeel van het Turkse consulaat in Mosul, maar dreigt met een militaire interventie als de Turkse gijzelaars ook maar één haar wordt gekrenkt. Het sjiitische Iran zou eenheden naar Irak sturen om geloofsbroeder Maliki bij te staan in de strijd tegen het orthodox-soennitische Isis. Die buitenlandse dimensie toont aan dat Maliki niet voor stabiliteit in eigen land kan zorgen. Nu verzoekt hij zelfs intern de Koerden om steun. Maar ook al beschikt de KRG over geduchte milities, de peshmerga, de Koerden beseffen ook dat de strijd tegen Isis in bloederige gevechten in Mossul, van huis tot huis, van straat tot straat, zou ontaarden.

Korset

Een eventuele samenwerking tussen Bagdad en de KRG ontgaat Ankara natuurlijk niet. Turkije heeft zich verzoend met het bestaan van een Koerdische deelstaat, wel wetend dat de Koerdische politici met hun verlangen naar autonomie niet ver kunnen springen zolang ze overhoop liggen met Bagdad. Maar als de Iraakse Koerden inderdaad het olierijke Mosul zouden kunnen bevrijden, komen ze wellicht samen met de inname van Kirkoek nog een stap dichter bij hun droom van een onafhankelijk ‘Zuid-Koerdistan’. Dat is geen aanlokkelijk beeld voor Turkije dat zelf met het autonomiestreven van zijn eigen Koerden worstelt. Als echter Bagdad en de KRG Isis niet kunnen verslaan, scheuren de provincies Anbar en Ninive zich definitief van Irak af. Dan krijgt Turkije er met die ‘godsstaat’ een gevaarlijke zuiderbuur bij. Ahmet Davutoglu, de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, heef ooit gezegd dat de grenzen tussen Turkije, Syrië en Irak zoals die na de Eerste Wereldoorlog werden getrokken als een korset zijn dat ooit zou scheuren. Zijn uitspraak zou wel eens vlugger bewaarheid kunnen worden dan vermoed. De schuld ligt bij Maliki die het nationale belang omwille van het sectarische verkwanselde. Maar ook bij de Turkse bewindvoerders die pas twee weken geleden Isis als terreurgroep hebben bestempeld.

Illustratie: militair invloedgebied van Isis, volgens Wikipedia.