Taiwan en Xi Jinpings ‘Grote Zee-muur’

JAKARTA — In Doorbraakvan 29 januari laat Lukas De Vos Harry Tseng Ho-jen, de ‘ambassadeur’ van Taiwan bij de Europese Unie en de Benelux aan het woord. Tseng laakt het aggressive Taiwan-beleid van de Chinese president Xi Jinping: ‘Alleen stabiliteit en vredespolitiek kunnen verhinderen dat de Straat van Taiwan oorlogsgebied wordt.’ De gevolgen zouden rampzalig zijn voor de wereldeconomie.

Geopolitiek

Historicus en geopolitiek analist Alexandre Adler is in zijn pas verschenen erudiete kanjer van bijna 700 pagina’s – Le Temps des Apocalypses, Grasset – (ondanks de onrustwekkende titel), ook over het spanningsveld China-Taiwan, heel wat optimistischer gestemd dan Harry Tseng. Het hele krachtenveld, van Trump-Amerika over, brexit-Europa, Poetin-Rusland, Xi’s nieuwe Chinese keizerrijk, tot het Midden-Oosten, Latijns Amerika en Afrika, het komt allemaal uitvoerig aan bod met ruime historische verbanden en mogelijke toekomstige ontwikkelingen.

In dit doorwrocht essay waarschuwt Adler voor het botsen van dagelijkse projecties uit de internationale actualiteit met machtsbepalende onderstromen en evoluties op de langere termijn. Denk aan de vrees voor een maoïstische contaminatie over heel Azië of de expansiedrift van de Sovjet-Unie in de jaren 70; of aan diegenen die vandaag nog geloven in een nucleaire crisis tussen Iran en het Westen of vrezen voor een veralgemeende heilige oorlog van de islam tegen de rest (al onderschat Adler geenszins de dreiging van islamitisch extremisme en terrorisme).

Een derde weg

Wat Taiwan betreft, dient Xi’s nieuwe aanpak, volgens Adler, begrepen te worden als een aggressieve strategie van China, die in eerste instantie gericht is tegen de ultranationalistische lijn van de huidige Japanse regering onder Shinzo Abe, maar niet tegen de Verenigde Staten, noch Taiwan. Xi Jinping zou op een sluwe en pragmatische manier opteren voor een ‘derde weg’, tussen annexatie en loslaten ‘van de rebelse provincie’.

Hij doet dit via twee kanalen: door nauwe banden te smeden in Taiwan met de ‘vernieuwde KMT’ (merkwaardig genoeg, de vroegere anticommunistische, maar onder partijleider Ma Yinchu herpositioneerde Kwomintang partij) en door het tegelijk uitbouwen van ‘de nieuwe Chinese Muur op Zee’.

Naarmate de Grote Zee-Muurvorm krijgt, zou de toenadering tot Taiwan zich gelijkmatig moeten verdiepen. Die strategie past in de ruimere ambities van het nieuwe Chinese keizerrijk: isolatie van Japan (tot een ‘wijzere’ regering aantreedt in Tokio), de definitieve onderwerping van Noord-Korea aan Beijing, een industrieel partnership met Zuid-Korea en Taiwan, intensivering van de economische relaties met Rusland en Europa via de nieuwe Zijderoute, samenwerking met Israël, Saoedi-Arabië en Egypte tegen islamitisch fundamentalisme in de Chinese regio Xinjiang, Indonesië, Pakistan en uiteraard in de Arabische wereld.

Trumps VS

En hoe past de VS in dat plaatje? Zoals Xi’s mentor Geng Biao in de jaren 80 via Amerikaanse legerkringen de weg effende voor een Chinees-Amerikaanse toenadering onder Deng Xiaoping, zou Xi Jinping – in afwachting dat Donald Trump de plaats ruimt – goede contacten onderhouden met een uitgesproken anti-Trump ‘junta’ in Washington. Xi heeft trouwens vanouds diepe wortels in het Chinese legerapparaat en weerde, volgens Adler, de conservative nationalistische garde uit de machtscenakels (ten nadele van Sjanghai en in het voordeel van Guangzhou en Hongkong). Hij kan dus momenteel, met de steun van de publieke opinie en het leger, zowat alle politieke kanten op.

Anti-Japan

Niettemin is de nieuwe keizer zich bewust van China’s sterkten en zwakten, stelt Adler. Hoewel hij had gekund, opteerde hij niet met een megalomane campagne voor de uitbouw van een slagkrachtige Chinese marine, wetende dat hij die wedloop tegenover Amerika nooit zou winnen. China kiest voor een louter ‘defensief’,financieel beheersbaar alternatief: een vermeerdering van middellange afstandsraketten die vijandige vliegdekschepen kunnen treffen, de aankoop van Russische duikboten en een doorgedreven optimalisering van zijn luchtafweer. Hiermee en met een effectieve militarisering van het hele zeegebied van Korea en Japan, tot de Filippijnen en Maleisie, door de installatie van afweergeschut en landingsbanen op rotsblokken in zee, kon China zijn ‘defensieve oppervlakte’ met een derde doen toenemen.

‘Maar die strategie is niet gericht op een militaire verovering van Taiwan of een ontwapening van Japan,’ aldus Alexandre Adler. Integendeel, ze is net bedoeld als afschrikking om een militaire confrontatie te verhinderen. Het is zelfs niet uitgesloten, wanneer de tijd rijp is voor ontspanning en een historisch compromis, dat Beijing de volledige controle van de Senkaku-eilanden overlaat aan Japan.’

Xi Jinpin mikt volgens Adler op meer economische integratie van Taiwan met het vasteland, door industriële samenwerking tussen Chinese en Taiwanese bedrijven en door uitwisseling van studenten. De uitgestoken hand naar zijn strategische partner, de vernieuwde Kwomintang (KMT), zou over afzienbare tijd moeten leiden tot een verzwakking van de separatistische, anti-Chinese DPP.

Nieuwe wereldorde

Op termijn ziet Adler een verdere verzwakking van de Amerikaanse invloed in de regio onvermijdelijk uitmonden in een Chinees-Japanse alliantie. Met een confederatie van Noord-Korea en Zuid-Korea onder de Chinese paraplu zou dit derde (Koreaanse) machtsblok mee de toekomst gaan bepalen van het nieuwe Azië dat zich aandient als politieke en economische uitdaging voor een hertekend Europa. (Adler ziet in zijn boek een Britse confederatie ontstaan, waarin Groot-Londen verbonden met, jawel… Australië en Nieuw-Zeeland, het financiele centrum blijft van een Europese confederatie die nauwer aanleunt bij Rusland.)

Zou EU-‘buitenlandminister’ Federica Mogherini, die inzake Taiwan, niet verder geraakt dan ‘wij gaan de samenwerking versterken in onze gemeenschappelijke waarden en democratische stelsels’, enig idee hebben van een geopolitiek krachtenveld, zoals geschetst door Alexandre Adler? Of zelfs van iets totaal anders dan wat de Fransman in de komende decennia voor onze kinderen en kleinkinderen ziet opdoemen?