De lijm waarmee de Vivaldiregering aaneen is geplakt is de droom van een nieuw België. Iets veel meer unitair dan vandaag. Of toch niet? De enige consensus lijkt de leidraad ‘subsidiariteit en interpersoonlijke solidariteit’. Als het geld blijft stromen, dan kan er veel.

Dialoogplatform

Het was wachten op de beleidsverklaring van de ministers van Institutionele Hervormingen Annelies Verlinden (CD&V) en David Clarinval (MR). Die verklaring zou aangeven in welke richting de institutionele hervormingen van deze regering zouden leiden. De berg baarde een muis. De beleidsverklaring bevatte weinig concreets. Het enige concrete dat erin staat, het ‘dialoogplatform’, werd dan ook zwaar door de oppositie onder vuur genomen.

Het doet ook de wenkbrauwen fronsen. De Vivaldiregering zal zich laten bijstaan door een burgerforum, het dialoogplatform. Niet dat één van de vivaldisten al blijk heeft gegeven van kennis van de finesses van de communautaire politiek… De beide ministers willen voor het platform burgers uitloten. Die worden dan samengezet met experten, politici en het middenveld.

Het forum is mislukt

Het is een leuk progressief ideetje, die burgerfora. In een wijk werkt dat misschien, omdat de inwoners goed de concrete noden en de situatie kennen. Maar wat is de meerwaarde van meningen van uitgelote burgers in het communautaire kluwen? Tenzij tijd winnen, of een manier zoeken om de eigen keuzes te plebisciteren? Of geeft men voorrang aan burgers die al op dat terrein actief zijn, uit de Vlaamse Volksbeweging bijvoorbeeld?

Misschien moet iemand die mensen toch eens vragen: wat heeft de G1000 ons uiteindelijk opgebracht? Niets, het was een mislukt experiment. Dat zeg niet ik, maar Lieve Van den Broeck; ze was er bij. Wie inspraak van de burgers wil, kan altijd een referendum organiseren over de voorgestelde staatshervorming. Of het de inzet van de verkiezingen maken.

‘Richtingaangevende aanbevelingen’

Die palaver van het dialoogplatform moet dan eind 2021 ‘richtinggevende aanbevelingen’ opleveren. Die aanbevelingen worden na een debat in de regering omgezet in wetten. Of niet. Waarover debatteren ze anders? Dan zal de regering bijkomende grondwetsartikelen voor herziening vatbaar verklaren in de volgende legislatuur. En waar dat kan, worden er al wetten geschreven om al veranderingen door te voeren. Die worden voorgelegd aan de Raad van State. Als die de teksten goedkeurt, moeten de ministers op zoek naar de noodzakelijke parlementaire meerderheden. Soms is een tweederde- of bijzondere meerderheid nodig.

Vivaldi maakt van de homogenisering van de bevoegdheden rond gezondheidszorg een prioriteit bij een staatshervorming. Zorg moet zo dicht mogelijk bij de burger worden georganiseerd, zegt de beleidsverklaring. Maar, met behoud van de ‘solidaire financiering’. Er zijn nog zekerheden in de communautaire politiek.

Art 7 bis

Er zijn natuurlijk ook deze legislatuur artikelen van de grondwet die voor herziening vatbaar zijn verklaard. 7bis bijvoorbeeld. Het artikel over de ‘algemene beleidsdoelstellingen van het federale België, de gemeenschappen en de gewesten’. Vandaag staat er: ‘Bij de uitoefening van hun respectieve bevoegdheden streven de federale Staat, de gemeenschappen en de gewesten de doelstellingen na van een duurzame ontwikkeling in haar sociale, economische en milieu-gebonden aspecten, rekening houdend met de solidariteit tussen de generaties.’ Dat is perfect Belgisch, er staat alles en niets.

Deze regering wil in die de beleidsdoelstelling het streven naar een klimaatneutrale samenleving, circulaire economie en het stoppen van het verlies van biodiversiteit. In hun beleidsbrief geven Verlinden en Clarinval aan: ‘Mits het akkoord van de deelstaten, en enkel in dat geval, kan deze update van artikel 7bis uitgroeien tot een basis voor een samenwerkingsakkoord en/of bijzondere interfederale klimaatwet. Wanneer deze update in deze beleidsperiode onmogelijk blijkt, zal de regering artikel 7bis opnieuw opnemen in de verklaring tot herziening.’

Paard van Troje 7bis

Mag ik de parlementsleden van meerderheid en oppositie wijzen op het potentiële paard van Troje? Het is niet geheel en al fictie dat het artikel over de ‘algemene beleidsdoelstellingen’ nogal opportunistisch of voluntaristisch wordt ingevuld.

Als deze regering extra stemmen zoekt voor extra meerderheden, zullen ook die vragen en eisen hebben. Zo kan een wel heel bijzondere meerderheid het artikel zo opvullen dat het de gemeenschappen en gewesten aan de ketting legt met grondwettelijk na te leven doelstellingen die hun eigen autonomie ondergraven.

Wie het ‘grendelboek’ Sleutels tot ontgrendeling van Vuye en Wouters gelezen heeft, weet hoe er met de grondwet in het verleden is gesold. Bijvoorbeeld, hoe bevoegdheden die in een artikel geregeld worden dat niet werd opengesteld, toch werden ingeschreven in een dat open stond. In België is niets onmogelijk met de grondwet, en wat eerder kon, legitimeert een volgende keer. In artikel 7bis kan elk doel ingeschreven worden. En meer.

Sleutel

Of dit fictie is of niet, ligt in handen van één partij: CD&V. Een partij met heel veel staatshervormingsgeschiedenis. De partij die in het communautaire een net iets andere partituur voor ogen heeft dan de collega’s binnen de Vivaldiregering.

De vraag is hoe stevig deze CD&V in haar schoenen staat. Hoe communautair beslagen is minister Annelies Verlinden? Hoe sterk is haar kabinet Institutionele Hervormingen? Hoe zal CD&V zich in de minderheid laten zetten in het communautaire debat? Zal ze daar een breekpunt van maken? Of zal CD&V niet aandringen op het communautaire in de hoop andere realisaties binnen te halen? Quid pro quo, nietwaar?

Vivaldi kan een laatste restauratiepoging zijn van het oude België. Of het begin van een keerpunt in de defederalisering van dit land. Als deze regering echt iets wil veranderen, zal ze dat voor 2024 moeten doen. Wat de uitslag ook is, na de verkiezingen is een ander land. Welk land? Dat valt nu nog niet te zeggen. Ondertussen ligt ons communautaire lot in de handen van CD&V.

Uitsmijter

Deze regering zorgt nog voor een goede introductie van de jongeren in het Belgische denken. Ze maken er werk van dat Belgen vanaf 16 jaar mogen stemmen bij de Europese verkiezingen. Dat wil dus zeggen: wie wil stemmen geeft zich op als stemgerechtigde en is vanaf dan… stemplichtig.

aanbevelingen

‘Dialoogplatform’ voor staatshervorming, maar CD&V beslist

Lockdown en relance: advies van op de werkvloer