Publieke figuren die onder een vergrootglas staan door hun ambt of krasse uitspraken doen. Doorbraak-redacteur Tara scheurt hen figuurlijk de kleren van het lijf en gaat terug naar de kern van de mens. Terugkerende vragen over liefde, geluk en teleurstellingen. Wie zijn ze en wat drijft hen?

Nu auteur en filosofe Tinneke Beeckman. Aan de beurt Ze studeerde moraalwetenschappen aan de VUB waar ze later haar passie voor filosofie verder zette als postdoctoraal onderzoekster omtrent politieke filosofie in de Nieuwe Tijd. Machiavelli en Spinoza hebben haar zo hard geboeid dat ze er twee boeken over schreef: Door Spinoza’s lens: een oefening in levensfilosofie en Machiavelli’s lef. Het laatste verscheen einde november. Beeckman vertelt over aha-erlebnis, hoe Machiavelli haar uitnodigt met tegenslag om te gaan en ontsnapt met haar metgezel Spinoza.

Doorbraak: Welke filosoof inspireert jou?

Tinneke Beeckman: ‘Ik stapte uit de academische wereld met de gedachte dat ik recht had op mijn eigen project. Ik wou de bladzijde omdraaien en iets nieuws beginnen. Ik heb het recht om op mijn eigen verlangens en manier om in de wereld te staan. Zelfs al vindt iedereen dat rondom mij onaanvaardbaar, een slecht idee of pretentieus. Ik hoef me daar niets van aan te trekken zolang ik zelf in kaart kan brengen wat ik kan.

Spinoza heeft me daar enorm in geholpen, omdat hij zelf een woelig leven had. Ik wou ontsnappen naar vrijheid en hij was mijn metgezel. Hij schetst heel duidelijk hoe je je soms kan laten leiden door ideeën en verlangens van anderen. Wanneer ik Spinoza lees heb ik het gevoel dat ik er niet alleen voor sta. Hij is wijs en moedig. Zijn werken hebben mij geholpen, en ook zijn realistische visie heeft mij doorheen bepaalde situaties geholpen.

Zo gelooft hij niet in leven na de dood. Voor vrolijke filosofie ben je bij hem niet aan het juiste adres maar dat realisme gaf me veel kracht. Je moet buiten dromen en geïnspireerd raken de zaken in het leven uiteraard ook plannen. Toen ik uit de academische wereld wou verdwijnen maakte lijstjes met mijn positieve en negatieve kenmerken. Tijdens mijn laatste mandaat van mijn postdoctoraat kwam niet het beste in mij naar boven. Ik bevond me in een omgeving waar mensen omgingen met filosofie op een manier die me niet aansprak. Als persoon kon ik daar ook niet meer groeien.’

Persoonlijke eigenschappen

Wat zijn je drie slechte eigenschappen?

‘Om eerlijk te zijn, kwam ik vlotter op de slechte eigenschappen. Ik ben niet vergevingsgezind, asociaal en zeer ongeduldig. Wel wil ik er aan toevoegen dat ik niet wraakzuchtig ben. Ik vind het moeilijk om vertrouwen te herstellen, eens het gebroken is.

Daarnaast kan ik heel introvert zijn. Veel mensen tegelijkertijd ontmoeten kan me enorm uitputten. Ik zou geen beroep kunnen beoefenen waar je veel mensen moet ontvangen een vereiste is. Daarom bewonder ik wel bepaalde politici hoe ze makkelijk contact kunnen leggen met iedereen. Ik krijg geen energie als ik interactie heb met iemand en zie dat als een enorme beperking. Als ik veel mensen ontmoet op korte tijd moet ik vrijaf nemen. Ik heb ook moeite met contacten die niet doelgericht zijn, dat maakt me terughoudend.

Ongeduld beschouw ik ook als negatief. Ik dacht aan welke slechte eigenschap mijn man me zou toeschrijven en het eerste wat me binnen schoot was ongeduld. Alleen bij mijn dochter ben ik niet ongeduldig. Ze is nog jong en in mijn ogen verdient ze nog een kans op mijn geduld.’

En je goede?

‘Ik kan me goed focussen. Loyaal naar de mensen die ik graag zie en volhardend.’

Perceptie

Komt het beeld dat mensen van je hebben overeen met de werkelijkheid?

‘Geen idee, er zijn basiswaarden waar ik me aan probeer te houden zoals je best doen of integer zijn. Zoals ik al eerder heb vermeld heb ik door mijn spinozistische houding leren loslaten wat mensen van me denken. Spinoza poneerde dat mensen allemaal denken dat ze het centrum van het universum zijn. We zijn allemaal geneigd om onszelf te overschatten. We denken allemaal dat we belangrijk zijn. De filosoof benadert deze stelling vanuit een theologische visie vermits we een schepping zijn van God en zodoende denken dat we belangrijk zijn.

Vandaag is men – in het algemeen – minder gelovig. Maar we geloven nog steeds in onze verbeelding en dat soort van grootheidswaanzin. Maar voor mij is het enorm bevrijdend om die zaken los te laten. Ik vraag ook nooit hoe anderen me zien want ik ben gestopt met te me bezig te houden over wat mensen over me denken. In de academische wereld waren bepaalde mensen enorm bezig met status en prestige. Ik vond dat niet gezond. Als ik sommige collega’s in de gang kruiste dan pakten ze uit met welke conferentie ze hebben bijgewoond. Ik heb me voorgenomen niet zo narcistisch te worden of te steunen op prestige.’

Geluk en tegenslag

Wanneer was je voor het laatst gelukkig?

‘Ik fiets elke dag met mijn dochter Alma door ’t Stad. We gaan meestal via rustige straten zoals de Leopoldstraat naar de Schelde. Ze is nog geen drie jaar dus zit ze voor me op het stuur. Haar beentjes gaan op en neer, al zingend zit ze daar dan. Antwerpen is overigens een mooie fietsstad. Als het mooi weer is ben ik geneigd mijn fiets te nemen. Voor mij is dat dan een innig moment van vreugde. Ik geniet dan van de natuur, de seizoenen en mijn dochter. Alles voelt zo echt aan maar tegelijk draait die situatie helemaal niet om mij. Ik mag het gewoon beleven.

Als ik naar Kruidentuin fiets is dat voor mij een Madeleine-moment. Vroeger ging ik er met mijn moeder, die op haar beurt als kind er naar toe ging met mijn opa. Nu rijd ik er geregeld voorbij met mijn dochter. Dat heeft wel iets, verschillende generaties die zich op dezelfde plaats vertoefden. Ik kom dan tot het besef dat ik maar een kleiner schakel ben die behoort tot een veel groter geheel. Daarnaast sta ik graag stil bij momenten zonder een piekerende houding aan te nemen. Zoals bijvoorbeeld de fietstocht die veel emoties bij me loswerkt. Maar tegelijk lucht het me ook op, weten dat het leven niet stilstaat. Dat er constant verandering is.’

Hoe ga je om met tegenslag?

‘Verandering maakt deel uit van het leven en hier komen we bij een andere filosoof, Machiavelli. Volgens de denker brengt noodzaak het beste in de mens naar boven. Een tegenslag betekent voor mij een uitnodiging om het beste in mezelf aan te spreken.

Ik zie tegenslag als een moment dat niet onveranderlijk is. Dat stelt me gerust, weten dat het leven doorgaat ook bij onaangename momenten. De wereld verandert voortdurend en uiteraard bots je dan ook op ongewenste veranderingen.

Daarnaast kan je kracht putten uit hoe je tegenslagen oplost. Alhoewel ik grote tegenslagen zoals ziektes, overlijden of in armoede belanden niet wil minimaliseren. In mijn boek beschrijf ik hoe Leonard Cohen ontdekte dat zijn manager er vandoor ging met al zijn geld. De singer-songwriter bleef niet bij de pakken zitten, hij ging weer toeren. Herontdekte zichzelf op muzikaal vlak. Hij begon in te zien hoe graag hij zijn familie had. Die tegenslag had juist een positieve impact op hem. Er zat een enorm rijkdom in die tegenslag, hij greep dat moment om zijn leven terug op het juiste pad te krijgen.

Toen ik jonger was kende ik mezelf niet zo goed maar door de jaren heen heb ik mijn kwaliteiten ontdekt. Als je ouder bent maak je meer mee waardoor het makkelijker wordt om tegenslag te plaatsen. Je ziet dan ook de onvermijdelijkheid van verandering. Als je tegenslag ziet als een probleem dat opgelost moet worden, gaat alles vlotter. Zo was mijn boek Machiavelli’s Lef dat ik onlangs schreef, op tijd klaar.’

Eenzaamheid en kwetsbaarheid

Hoe ervaar je eenzaamheid?

‘Ik ben als introvert zijnde graag alleen dus als ik alleen ben voel ik me niet perse eenzaam. Ik voel me soms vooral eenzaam samen met anderen. Ellende en isolatie zijn dan woorden die me te binnen schieten bij zo’n momenten. Maar ik laat gevoelens meer hun gang gaan dan ze proberen te veranderen. Vanuit een gevoel van eenzaamheid kan je weer de drukte opzoeken of snakken naar geluid maar dat kan je nog eenzamer doen voelen. De beste manier voor mij, is om gevoelens te laten passeren en niet forceren om ze op te lossen. Dat heeft meestal een averecht effect.’

Hoe heeft je job impact op je privé?

‘Ik probeer in mijn werken zo weinig mogelijk privézaken te vermelden maar tegelijk vertrek ik als schrijfster wel vanuit een persoonlijk standpunt. Alles waar ik rond werk moet mij als persoon boeien. Ik ben geen advocaat of boekhouder die puur vanuit ratio een job beoefent. Bij mijn werk is er altijd wel een persoonlijke grondslag, hetzij nu politieke of filosofische kwesties die mij aanbelangen. Mijn boeken zijn altijd het resultaat van een vraag die ik me persoonlijk stel. Toch houd ik een duidelijk onderscheid tussen publiek en privé aangelegenheden. Ik heb ook niet de behoefte om mijn agelijks leven met de wereld te delen.’

Wanneer was je voor het laatst kwetsbaar?

‘(denkt lang na) Ik krijg regelmatig te horen wat voor sterke vrouw ik ben maar ik herken me niet in die redenering aangezien ik niet vind dat ik mezelf kwetsbaar opstel. Er schuilt wel een zekere volharding en koppigheid in mij maar ik zie me niet als sterke noch zwakke persoon. Het zijn geen categorieën waar ik mij mee meet. Wel voel ik me kwetsbaar in mijn beroep. Mensen tonen interesse in filosofie waardoor ik kan staan waar ik vandaag sta. Ik schrijf nu boeken maar wie weet droogt die inspiratie ooit op. Ik heb weinig gevoel van zekerheid wat betreft mijn professioneel leven op dat vlak ervaar ik wellicht een vorm van kwetsbaarheid.

Weet je, ik sta nederig in het leven, met de gedachte dat wij mensen alles “huren”. Niets is geheel je eigendom. Het leven is een aaneenschakeling van vergankelijkheid en verandering. En daarom ben ik dankbaar om alles. Voor wat mijn omgeving heeft gedaan voor me of dankbaar voor de mensen die iets voor me hebben betekend. En als je dankbaar bent dan stel je u kwetsbaar op.’

Liefde

Liefde is…

‘De andere niet willen veranderen en ze aanvaarden voor wie ze zijn. Dat is niet altijd even makkelijk om een persoon te laten zijn. Met mijn karakter moet ik mezelf voortdurend tegenhouden. Soms zie ik de reactie van sommige en besef ik dat ze niet zitten te wachten op een soort van interventie van mij.’

academische wereld

Hoe arbitraire duurzaamheidscriteria de samenleving ontregelen

Tinneke Beeckman: ‘Ik zie tegenslag als een moment dat niet onveranderlijk is’