Het einde van de papieren krant werd reeds op het einde van de vorige eeuw fors voorspeld. De digitale revolutie stond immers voor de deur en de lezer werd met positieve argumenten geconfronteerd. Waarom zou die nog naar de krantenboer lopen als hij het leesvoer snel en milieuvriendelijk met een knip in huis kan halen? Een papieren krant bij het ontbijt zou dan ingeruild worden voor een tablet. Toch liep het niet onmiddellijk zo’n vaart. Iemand zei ooit in dit verband terecht: ‘bringing a newspaper publisher to change is like bringing a child to the dentist’. De aarzeling van de uitgevers draaide rond het verlaten van de comfortzone met overheidssubsidiëring. Ook de concurrentie van grote internetspelers op de digitale advertentiemarkt speelde een rol. Maar er is verandering op til.

Eerst de cijfers

Belgische uitgevers gingen in tegenstelling tot andere landen zeer behoedzaam te werk. Er werd vaak moeizaam gecommuniceerd en ook het cijfermateriaal werd niet altijd correct geïnterpreteerd. Voor cijfergegevens kon men echter steeds terecht bij het Centrum voor Informatie over de Media (CIM), zowat de enige betrouwbare bron. Toch heeft ook het CIM een moeilijke periode gekend. Bernard Cools, voorzitter van de technische commissie, heeft echter orde op zaken gesteld en stabiliseerde de verschillende onderzoeken. De presentatie van de CIM-cijfers werd in een andere vorm aangeboden, waarbij rekening werd gehouden met nieuwe verkoopformules. De verkoopcijfers 2018 van de Belgische dagbladen werden nu bekendgemaakt. Hieronder staan ze, voor wat de print exemplaren betreft, in contrast met de cijfers van 2017, 2015, 2010 en 2005.

Print	2018	2017	2015	2010	2005
Nieuwsblad	201.779	213.793	239.274	259.643	286.979°
Standaard	76.593	80.157	86.350	91.107	81.382
Laatste N.	232.590	242.783	270.059	286.420	284.577
Morgen	31.478	34.738	40.488	54.829	51.051
Gazet van A.	73.095	78.272	86.880	100.196	112.660
Belang Limb.	80.728	84.123	88.935	98.272	100.058
De Tijd	24.296	25.400	27.204	34.271	37.293
Totaal Nl.	720.559	759.266	839.190	924.738	953.950
Le Soir	46.956	52.394	58.415	80.644	96.311
Sud Presse	67.138	74.529	86.298	113.905	128.375
Libre Belg.	27.225	29.122	33.032	41.895	46.960
Dernière H.	31.543	34.604	41.433	63.095	86.160
L’ Avenir	63.322	71.531	78.747	91.378	98.939
L’ Echo	8.396	9.089	10.274	15.946	17.862
Grenz-Echo	7.623	7.932	8.618	9.887	9.873
Totaal Fr.	257.203	279.201	316.817	416.750	484.489
Alg. Totaal	977.762	1.038.467	1.156.007	1.341.488	1.438.439

Bron: CIM – ° inclusief Het Volk

De verkoopcijfers van de Belgische kranten daalden in 2018 in hun gedrukte vorm met 5,8%. Er werden dus 60.705 exemplaren minder verkocht dan een jaar voordien. In Vlaanderen ging het om 38.707 exemplaren. Uit bovenstaande tabel blijkt bovendien dat de dalende verkoop van gedrukte exemplaren reeds jaren aan de gang is. In Vlaanderen blijven de populaire titels de grootste. Over de taalgrens is de toestand dramatischer. Niet alleen de betere titels als Le Soir en La Libre boeren er achteruit, ook een populaire krant als La Dernière Heure krijgt er rake klappen.

Maar er worden dus ook digitale kranten verkocht en de sector hoopt dat die het verlies van de papieren exemplaren compenseren. Een optelsom van print en digitale nummers biedt in een laatste kolom het eindresultaat.

Digitaal	2018	2017	2015	Aantallen 18 <> 17	18 print + Digitaal
Nieuwsblad	15.860	11.792	10.639	+ 4.068	217.639
Standaard	27.062	20.383	14.185	+ 6.679	103.655
Laatste N.	22.128	14.651	6.311	+ 7.477	254.718
Morgen	18.824	16.475	14.394	+ 2.349	50.302
Gazet van A.	7.199	5.171	4.593	+ 2.028	80.294
Belang Limb.	7.454	5.989	6.043	+ 1.465	88.182
De Tijd	19.064	16.406	12.722	+ 2.658	43.360
Totaal Nl.	117.591	90.867	68.887	+ 26.724	838.150
Le Soir	16.138	12.449	7.765	+ 3.689	63.094
Sud Presse	10.595	6.063	5.479	+ 4.532	77.733
Libre Belg.	7.945	5.455	3.137	+ 2.490	35.170
Dernière H.	4.722	2.828	1.770	+ 1.894	36.265
L’ Avenir	8.329	6.136	3.766	+ 2.193	76.651
L’ Echo	7.637	6.791	5.802	+ 846	16.033
Grenz-Echo	600	465	131	+ 135	8.223
Totaal Fr.	55.966	40.187	27.850	+ 15.779	313.169
Alg. Totaal	173.557	131.054	96.737	+ 42.503	1.151.319

Bron: CIM

In een vergelijking met 2017 gingen de Vlaamse titels (print + digitaal) met 1,4% achteruit, in de Franstalige regio bedroeg het verlies 1,9%. Maar anderzijds is het opmerkelijk dat de digitale cijfers van langsom meer stijgen. In Vlaanderen valt vooral het positieve resultaat van De Tijd op, binnenkort tellen ze evenveel digitale als papieren abonnees. Ook Het Laatste Nieuws en De Standaard laten een sterke digitale stijging noteren. De Morgen, die doorgaans digitaal goed scoort, stagneert enigszins. Over de taalgrens volgt L’Echo het goede voorbeeld van tegenhanger De Tijd. Ook de betere titels Le Soir en La Libre benen bij. De digitalisering van de Belgische dagbladen zet zich weliswaar in een hogere versnelling door.

Aarzeling doorbroken

Nieuwe ontwikkelingen in het medialandschap zorgen altijd voor onrust. Vele jaren gingen de verkoopcijfers van de dagbladen achteruit en tot overmaat van ramp daalden ook de advertentie-inkomsten. De niet-journalistieke kosten (o.a. papier, inkt, persen) en de redactionele uitgaven bleven echter wel constant. Maar de overheid sprong de vierde macht steevast ter hulp met subsidies en remde hierdoor de interesse voor de digitale mogelijkheden af, terwijl precies daar al die niet-journalistieke kosten wegvielen. Wel is het zo dat advertentie-inkomsten bij de digitale versie gevoelig lager liggen. Maar er is toch verandering op komst. Eind maart kondigde Mediahuis een versnelde digitalisering aan en tweede maanden later sloot diezelfde groep een digitale samenwerking met concurrent De Persgroep.

Nieuwe realiteit

Aan de basis van de versnelling bij de Vlaamse uitgevers lagen de dalende advertentiemarkt en de stijging van papier- en personeelskosten. De groep kwam ook tot de vaststelling dat de digitale verkoop onvoldoende steeg om de daling van de print te compenseren. Met de operatie ‘Digital First’ wil Mediahuis haar titels een verbeterde klantbeleving geven met de nadruk op innovatieve journalistiek via de nieuwssites, apps, video, podcast… De adverteerder zal dan weer kunnen rekenen op een verdere digitalisering van het verkoopproces. De nieuwe strategie betekent evenwel niet dat de gedrukte versies aan hun lot worden overgelaten. Wel is er sprake van een mogelijk collectief ontslag van 82 voltijdse arbeidsplaatsen, waaronder 19 journalisten. De samenwerking van ‘les frères ennemis’, Mediahuis en De Persgroep (sinds kort DPG Media) op het vlak van de jobmarkt kwam als een verrassing. In een gezamenlijke joint venture gaan ze hun jobadvertenties Jobat.been Vacature.comsamenbrengen. Twee hoofdredenen dwongen hen haast tot de bundeling: de concurrentie van de grote internetspelers zoals Google en Facebook en de verregaande digitale transformatie. Ook in Duitsland hebben de vier grote mediabedrijven onlangs hun advertentieverkoop gebundeld om Facebook, Amazon en Google te bestrijden op de advertentiemarkt.

advertentiemarkt

Digitaal versnelt de pas