Bijna een kwarteeuw geleden (in 2000) schreef ik in Trends over Het verdriet van Wallonië. Ik beschreef daarin hoe ik eind jaren ‘80 worstelde met een arbeidsmarktfenomeen waar ik toen nog geen verklaring voor had. Toen al kende het zuiden van West-Vlaanderen het fenomeen van de quasi volledige werkgelegenheid. De beschikbare arbeidsreserve was zo goed als helemaal opgedroogd.

Enkele kilometers verder, in de provincie Henegouwen, heerste massale werkloosheid. Toch bleek het zeer moeilijk tot zelfs onmogelijk om werklozen uit Henegouwen te matchen met de vacatures in West-Vlaanderen. Toen wisten we wel al dat het niet aan het taalprobleem lag. Op hetzelfde was er immers sprake van een Franse invasie.

Gunstige sociale zekerheid

Waarom kwamen de Fransen wel en de Walen niet? In eerste instantie dacht ik aan het falen van de publieke arbeidsbemiddelaars (VDAB voor Vlaanderen, FOREM voor Wallonië). De arbeidsbemiddeling was in België op het einde van de jaren ‘80 aan de regio’s toegewezen en de twee partijen hadden nog niet geleerd om samen te werken. Bij de VDAB maakten ze in die periode trouwens dezelfde analyse. Maar ik leerde snel dat ook dit niet de ultieme verklaring kon zijn. Ook de uitzendkantoren slaagden er niet in om Waalse uitzendkrachten voor Vlaanderen aan te werven. Het mysterie bleef.

Zelfs het activeren van werkzoekenden was toen nog grotendeels taboe

We leerden al snel dat de sociale zekerheid een rol speelde. In Frankrijk is de werkloosheidsuitkering eindig in de tijd. Dan val je terug op een bijstandsuitkering en die is een stuk ongunstiger. En er was het fiscaal interessante statuut voor grensarbeiders. Dan steek je al eens een grens over om te werken. Het is in die periode dat ik resoluut voorstander ben geworden van het beperken van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. Daar maakte ik me niet populair mee, want zelfs het activeren van werkzoekenden was toen nog grotendeels taboe.

Werkloosheidscultuur

Maar dat was niet het volledige verhaal. Dat Vlaanderen eind de jaren ‘90 al met serieuze krapte werd geconfronteerd was uiteraard bekend, maar veel verrassender was dat dat ook in Wallonië zo bleek te zijn. De Waalse werklozen vonden dus niet alleen de weg niet naar de Vlaamse bedrijven, maar ook niet naar de eigen bedrijven.

Degene die dit openbaarde in een interview met De Standaard was niemand minder dan de toenmalige minister van Werkgelegenheid en Beroepsopleiding, Marie Arena. Wallonië telde op dat ogenblik 220.000 werklozen en 30.000 openstaande vacatures. Alleen al de bouwsector was goed voor 10.000 vacatures. Dat lag vooral volgens de minister aan het gebrek aan opleiding van de werklozen. Wat opviel was dat het woord werkloosheidsval niet viel. En wat ook opviel, was dat de Waalse werkgevers zich gedeisd hielden.

In bepaalde wijken gingen jongeren in het geniep werken

Het was een Vlaamse vakbondsman die me in die tijd nog iets leerde over Wallonië. Hij vertelde dat er in bepaalde streken sprake was van een werkloosheidscultuur. Het ging om regio’s waar soms al drie generaties niet aan het werk waren. Heel wat jongeren hadden hun ouders nooit zien werken. In bepaalde wijken gingen jongeren in het geniep werken. In het geniep betekende hier niet in het zwart. De jongeren hadden een reguliere baan. Maar de buurt mocht het niet weten, anders dreigde sociale uitsluiting.

Dat was 2000. Of die specifieke werkloosheidscultuur in bepaalde regio’s nog bestaat is mij niet bekend. In Wallonië is de werkloosheid intussen ietwat gedaald en de werkzaamheidsgraad is iets gestegen. Maar het verschil met Vlaanderen is nog opgelopen. De voorbije jaren steeg de kloof nog met een vol procentpunt.

De steenkool- en staalindustrie

Thomas Dermine, de rijzende ster binnen de PS, bracht intussen zijn boek Walen werken wel uit. Ik begon eraan met enige hoop. Wat een ontgoocheling, geen enkel besef van urgentie. We moeten volgens Dermine als Vlamingen vooral meer begrip hebben voor wat er intussen 60 jaar geleden was gebeurd: de teloorgang van de steenkool- en de staalindustrie.

Waals minister-president Elio Di Rupo tapte enkele weken later uit hetzelfde vaatje en diste nog een andere mythe op. Het was allemaal de schuld van de Generale Maatschappij. Die had de rijkdom verworven in Wallonië geïnvesteerd in Vlaanderen. In een dergelijke gedachtegang zijn de Vlaamse sociale transfers niet meer dan een teruggestort dividend.

Nog even later klaagde dezelfde Di Rupo dan weer dat Wallonië te weinig privéondernemingen telde. Ik kreeg een déjà-vu-gevoel. In 1994 had zijn voorganger Robert Collignon net hetzelfde beweerd…

Zelfbeklag

Intussen is er ook de onvermijdelijke partijvoorzitter Paul Magnette. De minimumlonen moeten van 2.000 naar 2.800 euro. Uiteraard toetert hij dit enkel en alleen voor zijn achterban. En wie weet werkt het in het verkiezingshokje? Maar het zal zeker niet bijdragen aan een heropleving van de privéondernemingen in Wallonië. Maar dat is duidelijk niet zijn grootste zorg.

Zolang een belangrijk deel van de Waalse elite zich blijft wentelen in zelfbeklag en blind blijft voor de eigen historische beleidsfouten van de voorbije halve eeuw, is het hopeloos. Vlaanderen is op weg naar volledige werkgelegenheid. Wallonië behoort tot de zwakst presterende regio’s in de EU.

Op het ogenblik dat het Waalse staal en de steenkoolmijnen onderuitgingen, werd Singapore uit de Maleisische federatie gestoten. Singapore moet een van de weinige landen ter wereld zijn dat tegen zijn zin onafhankelijk werd. Het was toen een ontwikkelingsland, geteisterd door malaria. Het behoort nu tot de drie rijkste landen ter wereld. I rest my case.

arbeidsbemiddeling

Vlaanderen blaft en bijt

Het verdriet van Wallonië revisited