De verkiezingen komen dichterbij, en dus is het tijd om de prestaties van de verschillende regeringen te evalueren. Wanneer het over werk gaat, blijkt de federale regering, aangestuurd door minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS), het niet goed gedaan te hebben…

De werkzaamheidsgraad (bij de bevolking tussen 20-65 jaar) scoort met 72,4% heel slecht vergeleken met de rest van Europa. Ze steeg in België met 2,4 procentpunten tussen 2020 en 2023, waarmee ons land het slechter doet dan de Europese Unie als geheel. Daar ging de werkzaamheidsgraad van 72,2% naar 75,5%.

Nederland (van 80% naar 83,6%), maar ook Frankrijk (van 71,4% naar 74,4%) deden beter. Duitsland deed het iets minder goed (van 79,2% naar 81,1%), maar dat percentage valt door de bijna volledige tewerkstelling in het land te relativeren.

Zelfs het zuiden doet beter

Zelfs de zwakkere landen in het zuiden van Europa zoals Spanje, Italië en Griekenland deden het de voorbije jaren beter dan België, met stijgingen van 4 tot 6 procentpunten. Dat heeft blijkbaar Brussel wel (stijging met 5,2 procentpunt), maar Wallonië niet kunnen motiveren. Daar steeg de werkzaamheidsgraad sinds 2020 maar met 0,8 procentpunt. Brussel doet het intussen minder slecht dan Wallonië (respectievelijk 66,5% en 65%).

Bij de start van Vivaldi had ik geen hoge verwachtingen van Pierre-Yves Dermagne (PS), de nieuwe minister van Werk. De ideologische samenstelling van de regering is wat ze is. En, wat zelden opgemerkt wordt, de PS van nu is niet meer de PS van tien jaar geleden.

PS boert achteruit

Onder Elio Di Rupo was de partij wel nog in staat om arbeidsmarkthervormingen te realiseren. Door de concurrentie van de linkse PTB en de slechte verkiezingsresultaten sindsdien (de PS betaalde voor deze hervormingen electoraal een prijs) was het niet realistisch dezelfde hervormingsijver te verwachten.

In 2010 haalde de partij nog 13,7% van de stemmen in België, in 2014 daalde dat percentage naar 11,61% en in 2019 naar 9,46%. Een ideologische verharding van de standpunten lag dus in de lijn van de verwachtingen. Maar met het gestelde doel van een werkzaamheidsgraad van 80% in 2030 was er toch de hoop dat de nieuwe minister uit zijn pijp zou komen. Dat is helemaal niet gebeurd.

Op geen enkel moment heeft Dermagne de indruk gegeven dat de werkzaamheidsgraad dringend moest worden verhoogd. Ik heb hem niet in de pers — al helemaal niet in de Vlaamse — zien opduiken om het belang van een hogere werkzaamheidsgraad uit te leggen.

Wallonië en Brussel

Dermagne had ook van de gelegenheid gebruik kunnen maken om een ‘sense of urgency’ te creëren in Wallonië en Brussel. Het zijn die regio’s die de zwaarste inspanning moeten leveren om de werkzaamheid van 80% te bereiken. Maar niets van dat alles is gerealiseerd. De kloof tussen Vlaanderen en Wallonië is onder Vivaldi zelfs nog iets gegroeid.

Hoewel België bij de slechtste leerlingen van de Europese klas zit als het gaat over werk, liet de Vivaldi-regering de hoogste score ooit in jobaangroei optekenen. De jaren 2021 (94.000 jobs) en 2022 (105.000 jobs) waren absolute recordjaren. Vivaldi laat de regering-Michel I en de regeringen-Verhofstadt achter zich.

Leuk detail: de drie regeringen onder wie de grootste jobgroei ooit plaatsvond in de Belgische geschiedenis werden dus telkens geleid door een liberaal. Maar telkens vergrootte de kloof wanneer het over werkzaamheidsgraad ging met de EU. Dat suggereert dat de nettogroei van jobs zeer veel te maken heeft met factoren buiten de wil om van de respectieve regeringen.

Arbeidsdeal

We moeten bij Dermagne echt al met een vergrootglas zoeken naar maatregelen die uitdrukkelijk inspelen op de verhoging van de werkzaamheidsgraad. Zeker de arbeidsdeal van februari 2022 (eigenlijk de enige set arbeidsmarktmaatregelen van de voorbije legislatuur) was teleurstellend.

Over de zin en het nut van de maatregelen die werden afgekondigd kan nog gediscussieerd worden maar ze hebben — de nachtarbeid uitgezonderd — weinig of geen effect op de werkzaamheidsgraad.

Het potentieel van de transitietrajecten (waarbij ontslagen werknemers tijdens de ontslagperiode al kunnen testen of een job bij een andere werkgever bevalt) is in principe groot, maar deze maatregel is nog in volle uitvoering.

Weinig succes

Het is ronduit gênant voor Dermagne dat de weinige succesvolle arbeidsmarkthervormingen van Vivaldi voor een flink deel buiten hem om zijn gebeurd. De uitbreiding van de flexi-jobs is een realisatie van Open Vld. Hoewel het een federale maatregel is, is het wellicht de meest succesvolle Vlaamse maatregel van de voorbije legislatuur.

In de activering van zieken en invaliden is het minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) die het voortouw neemt. Gezien de politieke gevoeligheid in Wallonië rond dit dossier zal Dermagne zich in deze ook niet profileren. Bijna had nog een andere collega, minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) er, via zijn fiscale hervorming, ook nog voor gezorgd dat werken iets beter loonde.

Gelukkig is er het huidige Belgische voorzitterschap van de Europese Unie. Als minister van Werk heeft Dermagne mee de platformrichtlijn, die platformwerkers beter moet beschermen, erdoor gekregen.

Het bilan is duidelijk. Dermagne heeft zelfs de weinig hoge verwachtingen niet kunnen (of niet willen) inlossen. Maar zijn achterban zal dat wellicht anders zien. Dermagne zorgde mee voor de verhoging van de uitkeringen, zoals die van de minimumpensioenen, en de indexering van lonen en uitkeringen bleef bewaard. Een electorale afstraffing lijkt dus weinig waarschijnlijk.

arbeidsmarkthervormingen

Schaf de wet-Renault af

Het rapport van Dermagne