Een overlijden gaat meestal gepaard met een enorme emotionele schade bij de nabestaanden. Dat weerhoudt de Belgische overheid er niet van om op de achtergelaten erfenis een flinke smak belastingen te eisen. Toch kan de zogeheten ‘erfbelasting’ voor een groot stuk ontweken worden.

Successierechten, in Vlaanderen ook ‘erfbelasting’ genoemd, zijn heffingen op het netto deel dat erfgenamen erven. De hoogte ervan is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de omvang van de erfenis en de graad van verwantschap. Eén ding staat vast: ze lopen vaak hoog op.

Oplossingen liggen voor de hand

Belastingfraude of belastingontduiking is fraude met betrekking tot belastingen, of preciezer het wetens en willens overtreden van een fiscale wet met de bedoeling om minder belastingen te betalen. Belastingontwijking daarentegen, is het verlagen van de belastingdruk door belastingplichtigen, waarbij binnen de grenzen van de wet gebleven wordt. Vanzelfsprekend is enkel belastingontwijking toegelaten. Om het betalen van successierechten te ontwijken, plaatst een fanatiekeling zich veelal buiten het toepassingsgebied van de erfbelastingwetten. Op die manier vermijdt hij de (negatieve) gevolgen van bepaalde regels.

Wie erft, betaalt successierechten, maar de toepasselijke belastingtarieven kunnen sterk verschillen. De laagste tarieven zijn voor de kinderen, kleinkinderen, ouders en de langstlevende partner van de overledene. Voor broers en zussen wordt het tarief verhoogd, net zoals voor tantes, nonkels, neven en nichten. Vervolgens worden belastingschijven gekoppeld aan het tarief. Een eerste deel van de nalatenschap wordt bijvoorbeeld belast aan 25 procent, een volgend deel aan 30 procent, om in een derde stap op 55 procent te eindigen. De tarieven zijn over het algemeen in het Waalse Gewest het laagst. Het verschil met het Vlaamse en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is overigens niet gering.

Samenwonen, schenken en de erfenissprong

Er zijn verschillende manieren om de hoeveelheid verschuldigde erfbelasting te doen afnemen. Zo genieten feitelijke samenwonende partners in Wallonië en Brussel nooit de laagste successietarieven. Het is daarom verstandig om wettelijk samen te wonen of te huwen. In Vlaanderen is dat anders. Daar kunnen ook feitelijk samenwonende partners van lage tarieven genieten. Voor de gezinswoning geldt dan weer een strengere regel: gehuwden en wettelijk samenwonende partners betalen geen erfbelasting op de gezinswoning, maar feitelijk samenwonende koppels genieten enkel van deze vrijstelling als ze minstens drie jaar onafgebroken samenwonen.

Ook schenkingen bieden een uitweg. De schenker verkleint zijn vermogen, door een stuk ervan aan een nabestaande te geven. Op die manier komt het resterende gedeelte in lagere belastingschijven terecht, waardoor ook een stuk van de successierechten wegvalt. Hoewel de (letterlijke) schenking via handgift een vaak gebruikte techniek is om de erfbelastingdruk te verlagen, loeren er vaak successierechten om de hoek. De schenker moet immers met talloze fiscale regels rekening moet houden. Voor ouders met meer dan drie kinderen zijn er gunsttarieven ingesteld, om het voor hen gemakkelijker te maken om een onroerend goed te schenken. Alle tarieven van de schenkingsrechten worden bepaald door het bevoegde gewest. De prijsbepalingen zijn vooral afhankelijk van de waarde van het huis en aan wie het geschonken wordt.

Een andere ietwat vreemd klinkende uitweg voor de erfbelasting, is het weigeren van een erfenis in het voordeel van de eigen kinderen. Aangezien weinigen de volledige nalatenschap willen verwerpen, wordt deze methode weinig gebruikt. Populairder is de in Vlaanderen bekende ‘gedeeltelijke erfenissprong’, waarmee iemand een deel van zijn erfenis met nultarief kan schenken aan zijn kinderen. Dat moet binnen het jaar na overlijden gebeuren, en heeft als voordeel dat minder vermogende kinderen een stuk krijgen dat de wat meer gesettelde ouder niet nodig heeft.

Familiale vennootschappen

Familiale vennootschappen, een vennootschap waarvan de erflater samen met zijn familie eigenaar is, genieten een bijzondere regeling. Die kwam er meer dan twintig jaar geleden om ervoor te zorgen dat een overlijden en de bijhorende hoge successierechten niet leiden tot het verkopen of afslanken van het bedrijf. De regeling werd al talloze keren veranderd.

Essentieel is dat de stemgerechtigde aandelen van het bedrijf voornamelijk in familiale handen zijn, en dat er sprake is van een ‘reële economische activiteit’. Pure patrimonium- of managementvennootschappen vallen niet onder de regeling, holdingvennootschappen wel als ze tenminste één vennootschap aanhouden met een reële economische activiteit voor tenminste 30 procent. Er moeten overigens nog tal van andere voorwaarden vervuld worden, tot drie jaar na een overlijden of schenking. Wordt aan alle vereiste voorwaarden voldaan, dan kunnen de aandelen van een familiale vennootschap worden geschonken tegen nul procent en nagelaten tegen drie procent belasting in de rechte lijn, en tussen gehuwden en samenwonenden.

Wetgever komt met iets nieuws

De Vlaamse regering besliste dat erfgenamen die hun erfenisbelasting betalen met ‘cultuurgoederen’ vanaf volgend jaar maar liefst twintig procent meer dan de marktwaarde krijgen. Op die manier wil de regering jaarlijks cultuurgoederen ter waarde van 700.000 euro verkrijgen. Uiteraard niet gratis: het kost de belastingbetaler ongeveer 840.000 euro.

Wat onder ‘cultuurgoederen’ verstaan wordt, blijkt ruim. Niet alleen schilderijen en beeldhouwwerken maar ook ‘archeologische vondsten, juwelen, manuscripten en wetenschappelijke objecten’ vallen eronder. Het behoeft weinig uitleg dat deze regeling niet ontwikkeld werd voor Jan met de pet. Het moet overigens gaan om ‘zeldzame’ en ‘onmisbare’ stukken, die uiteindelijk in een museum zullen belanden.

Vorig jaar bedroeg de erfenis van een Vlaming bij zijn overlijden 138.850 euro (mediaan). Door de hoge belastingtarieven binnen het Vlaamse Gewest, blijft er in principe maar een relatief klein stuk van over, al zit de wet vol gaten. Maar zoals een wijs man ooit zei: ‘Ius est vigilantibus’, het recht is voor de wakkeren.

belastingfraude

Vermijd een flinke smak erfbelasting

Wat wit was

Ze noemden mij ‘Le Fou de Gand’