Het is ondertussen al 10 jaar lang dat Egypte en Ethiopië ruzie maken over de stuwdam die Ethiopië bouwt op de Nijl. Egypte vreest dat die dam voor minder water zal zorgen richting noorden. Iedereen weet dat het water uit de Nijl van vitaal belang is voor de Egyptenaren. De vele verzoeningspogingen hebben tot nu toe niks opgeleverd. Het geduld van de Egyptenaren raakt op.

Oorsprong

Als oorsprong heeft de Nijl, die ellenlange rivier die uiteindelijk uitmondt in de Middellandse zee ten noorden van de Egyptische Delta, twee bronnen: de Blauwe en de Witte Nijl. De Blauwe Nijl (duidelijk de belangrijkste Nijl voor Egypte) begint in Ethiopië. Van daar gaat ze naar Soedan, en dan naar Egypte.

De Witte Nijl begint eigenlijk in het Victoriameer. Dat ligt op de grens van Tanzania, Kenia en Oeganda. Maar dat Victoriameer wordt eerst gevoed vanuit een soort van pre-Nijl die begint in Congo en van daar naar Rwanda gaat. Na het Victoriameer passeert die Witte Nijl eerst het vasteland van Oeganda. Daarna gaat ze dan naar Zuid-Soedan, en dan naar Soedan.

In de Soedanese hoofdstad Khartoem komen de Blauwe en Witte Nijl samen om dan richting Nubië (Zuid-Egypte) te gaan. Zuid-Soedan scheurde zich in 2011 af van Soedan om een onafhankelijke staat te worden. Het maakt de internationale onderhandelingen over de waterperikelen niet eenvoudiger.

Egypte en Soedan vs. Ethiopië

Egypte had in het eerste decennium van deze eeuw nooit gedacht dat Ethiopië zou doorzetten met haar project voor een stuwdam op de Nijl. Aangezien het aandeel water dat Egypte jaarlijks krijgt uit de Nijl, vastgelegd is in een internationaal akkoord dat nog dateert uit de Britse koloniale tijd, dachten de Egyptenaren dat hen niks kon overkomen. En daar men vanuit Egypte sowieso neerkijkt op Ethiopiërs (die hebben een heel donkere huidskleur, en de meerderheid van de bevolking is christelijk) had Egypte er nooit aan gedacht om door diplomatie de plooien te proberen glad te strijken. Egypte mag dan al een Afrikaans land zijn, de Egyptenaar heeft het gevoel te behoren tot het Midden-Oosten, de Arabische wereld, de islamwereld. Hij heeft uiteindelijk weinig affiniteit met zwart Afrika.

Maar ook Soedan is niet blij met het Ethiopische project. Dat zou immers de watervoorziening van 20 miljoen Soedanezen in gevaar kunnen brengen. Soedan werkt zelf aan een dam, de Roseiresdam genaamd, in het zuidoosten van het land, aan de grens met Ethiopië. Soedan vreest te weinig water te zullen ontvangen vanuit de Ethiopische Nijl voor haar eigen dam indien de Ethiopiërs hun damproject verderzetten. Egypte en Soedan vinden elkaar in hun afkeer van het Ethiopische project, maar voor het overige botert het ook niet altijd goed tussen de twee landen.

Grand Ethiopian Renaissance Dam

Ondertussen heeft Ethiopië al voor een eerste keer de GERD (Grand Ethiopian Renaissance Dam, zoals die gedoopt werd) opgevuld met Nijlwater. Een tweede toevoer wordt voorzien deze zomer, naar aanleiding van het jaarlijkse lange regenseizoen. De dam zou al voor 80% voltooid zijn. Eens afgewerkt zou hij 74 miljard kubieke meter water kunnen bevatten. Aan het hele project hangt een prijskaartje van een slordige 5 miljard euro. China is de grootste financier van het project. Deze maand februari zou er al elektriciteit gegenereerd worden. Ethiopië beweert dat het een tekort heeft aan elektriciteit voor zowel inwoners als industrie. En dat daarom de dam op de Nijl noodzakelijk is. Het land hoopt ook inkomsten te kunnen genereren door de verkoop van elektriciteit aan Kenia, Soedan, Eritrea en Zuid-Soedan.

Vruchteloze verzoeningspogingen

Op diplomatiek vlak heeft de Afrikaanse Unie (AU) al verschillende pogingen ondernomen om de verschillende partijen te verzoenen. Maar dat is niet gelukt. De AU legt weinig gewicht in de schaal. Deze maand neemt Congo het voorzitterschap van de AU over van Zuid-Afrika. Dat wordt door sommige analisten gezien als een stap vooruit. Congo, waar een stuk Nijl begint, zou immers meer affiniteit hebben met de problematiek dan Zuid-Afrika.

Ethiopië beweert ondertussen dat Egypte verschillende milities in Ethiopië steunt (waaronder de Gumuzrebellen en TPLF, dat is het Tigray People’s Liberation Front) met de bedoeling het land te destabiliseren. Gezien Ethiopië een lappendeken is van talen en etnieën, is het in ieder geval niet moeilijk om daar keet te schoppen. Egypte zou Soedan ook pushen richting een gewapend conflict tussen Soedan en Ethiopië. Het zijn zware beschuldigingen die moeilijk te bewijzen zijn. Maar men kan het ook niet 100% uitsluiten.

Vorig jaar hebben de Verenigde Staten nog geprobeerd om de partijen dichter bij elkaar te brengen. Maar ook dat heeft niks opgeleverd. Ondertussen heeft ook de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties zich gebogen over het dossier. Eveneens met weinig resultaat. Ten slotte hebben ondertussen de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) aangekondigd te willen bemiddelen. De VAE hebben het voordeel goede relaties te hebben met alle betrokken partijen.

Militaire actie?

Ondertussen raakt het geduld van de Egyptenaren op. Indien Ethiopië niet bijdraait kan militaire actie door Egypte niet uitgesloten worden. President Al Sissi zou daarbij op de steun kunnen rekenen van de doorsnee Egyptenaar. Die heeft namelijk al lang de indruk dat Ethiopië eigenlijk te zacht wordt aangepakt. En dat de vele nutteloze onderhandelingen al te lang hebben aangesleept. Militaire actie zou bovendien voor Al Sissi het voordeel hebben dat de bevolking zich achter hem schaart, terwijl de Egyptische president momenteel aan populariteit verliest omwille van zijn heel dictatoriale regime.

Militaire actie is echter heel riskant. Men riskeert immers een volledige regio (de Hoorn van Afrika genaamd, waartoe ook Somalië en Eritrea behoren) in vuur en vlam te zetten. En dan is er nog het dispuut rond Al Fashaqa. Dat is een landbouwgebied in de grenszone tussen Soedan en Ethiopië. De Ethiopiërs beschouwen dit als Ethiopisch gebied, maar het Soedanese leger heeft het gebied recentelijk bezet.

We kunnen hopen op een compromis, zo niet kan men een ernstig conflict verwachten in het meest oostelijke deel van Afrika.

Blauwe Nijl

Gaan Egypte en Ethiopië oorlog voeren omwille van water?

Ethiopië, land van uitdagingen