België moet ervoor zorgen dat mensen in het gerechtelijk arrondissement Brussel binnen een redelijke termijn hun geschillen kunnen oplossen. Dat volgt uit een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).

In 2015 liet de Kamer in een beleidsnota weten dat ze de burgerlijke rechtspleging grondig zou hervormen. Procedures moesten efficiënter, minder omslachtig en sneller verlopen. Uit de jaarlijkse Justitiebarometer bleek wat later dat 92 procent van de Belgen vindt dat een rechtszaak te lang duurt. Daarbovenop verplicht het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat lidstaten een proces binnen een redelijke termijn garanderen. Toch is de situatie in België vandaag nog steeds niet verbeterd, zo blijkt weer maar eens nu ons land een veroordeling van het EHRM oploopt.

Appartementen

De bal ging aan het rollen door een zaak over de verkoop van een appartement. Eiser Tom Van den Kerkhof vindt dat die verkoop nietig is, en startte daarom in 2015 een gerechtelijke procedure. Pas twee jaar later volgde een eerste vonnis. Hoger beroep werd aangetekend, maar in 2017 bleek dat er pas een tweede uitspraak zou komen in 2026. Reden? Het hof van beroep in Brussel had het te druk.

De misnoegde eiser diende klacht in bij de Hoge Raad voor Justitie, die het vertrouwen van de burger in justitie bewaakt, en stelde zelfs de minister van Justitie in gebreke. Tot in 2021 het hoger beroep ongegrond werd verklaard en weer terechtkwam bij de rechtbank in Brussel. Daar werd opnieuw een zitting uitgesteld.

Structurele problemen

De maat was vol. Het EHRM verklaarde dat de problemen met de duurtijden in Brussel structureel van aard zijn ‘en dat het aan de Belgische Staat was om de nodige maatregelen te nemen om het recht op een terechtzitting binnen een redelijke termijn in dat gerechtelijk arrondissement te waarborgen’. Kortom: België schendt het recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn.

Wat er deze keer precies fout is niet helemaal duidelijk. Van den Kerkhof kreeg te horen dat hij op een wachtlijst stond en dat er te weinig rechters zijn om zijn zaak eerder te beslechten. Al is hij daar weinig mee, want na zeven jaar en acht maanden loopt die nog steeds.

Verantwoordelijkheid

Een schuldige voor die structurele problemen is er wel: de Belgische staat. Het EHRM benadrukte dat en stelde vast dat ook de nationale rechtbanken een belangrijke rol in het verhaal spelen. ‘Dit systeem kan niet goed functioneren als er geen binnenlandse rechtspraak binnen een redelijke termijn plaatsvindt’, vindt het Hof.

De Staat is nu verplicht maatregelen te nemen en moet 5.000 euro schadevergoeding betalen aan Van den Kerkhof die nog steeds op zijn zaak wacht. ‘Opnieuw een zwarte dag voor de Belgische Justitie. Vandaag is ons land nog maar eens veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dit arrest komt nauwelijks enkele weken na het beschamende arrest over de toestand van de zogenaamde asielzoekers. Niets om trots op te zijn’, reageerde Peter Callens, voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies, op de situatie.

Toch deed de wetgever al verschillende pogingen om de procesregels te veranderen. De conclusie blijft telkens dezelfde: er wordt gewerkt met goede bedoelingen, maar efficiëntie ontbreekt in het eindresultaat. Iets wat voormalig minister van Justitie Koen Geens (CD&V) erkende.

Nuance

Dat de gerechtelijke achterstand een groot probleem is en er dringend wat aan gedaan moet worden is zeker, toch moet de veroordeling die ons land opliep genuanceerd worden. Het Brusselse hof van beroep is met voorsprong de zwakste van de klas. Eerder al waarschuwde de Hoge Raad voor Justitie voor een storm die dit jaar door het hof kon gaan, te wijten aan de high profile-zaken, waaronder het terreurproces, die bovenop de normale werklast moesten worden afgehandeld.

Die storm blijkt werkelijkheid te zijn geworden, maar spreidt zich daarom nog niet uit naar de andere hoven en rechtbanken binnen het Belgisch grondgebied. Toch is het tijd dat er een grote structurele hervorming komt, en ditmaal voor lange termijn, zonder angst voor verkiezingen.

Brussels gerechtelijk arrondissement

Belgische justitie loopt blauwtje bij Europees Hof voor Rechten van de Mens