Sinds de aankondiging van collectief ontslag is de Vlaamse busbouwer Van Hool niet meer uit het nieuws geweest. Toch zijn er meer dan genoeg aspecten die niet of slechts heel beperkt de pers hebben gehaald, terwijl ze toch zeer relevant zijn.

Laat ons beginnen met de intentie voor het collectief ontslag. We schreven eerder dat ontslagen worden een ingrijpend emotioneel moment is. Maar elk collectief ontslag per definitie voorstellen als een sociaal drama lijkt ons niet correct. Voor de grote meerderheid van de medewerkers is dat niet het einde van het verhaal, maar zijn er mooie kansen om de loopbaan verder te zetten. Voor het eerst hebben de media ook daarover uitvoerig bericht. Het voorbije weekend lazen we in De Tijd dat er nu zelfs voor 55+ ook nog kansen zijn.

Kritiek

Uiteraard heeft dit commentatoren als Paul Goossens en Marc Reynebeau in De Standaard niet ervan weerhouden het ontslag te framen als een uiting van immoreel negentiende-eeuws kapitalisme. In hun wereldbeeld is er geen ruimte voor collectief ontslag. De PS wil zelfs collectieve ontslagen gewoon verbieden als een bedrijf winst maakt. Dat als er geen winst is er ook geen geld meer is om royale sociale plannen te financieren, lijkt niet doorgedrongen. Nog fundamenteler is de bedenking dat wie ontslag moeilijk maakt, op termijn ook het aanwerven zal fnuiken.

Uit de berichtgeving hebben we intussen ook geleerd dat Van Hool eerder laat komt met het reddingsplan. Heel wat financiële buffers in het bedrijf zijn opgebruikt. Zeker weten we het niet, maar we vermoeden dat procedures zoals de Wet-Renault hier een rol in hebben gespeeld. De impact (ook mentaal) van deze procedure is zo zwaar dat werkgevers er alles aan zullen doen om dit vermijden. Welke partij durft in het verkiezingsprogramma de herziening van deze wetgeving op te nemen?

Jobdestructie

Van Hool was ook de aanleiding om alarm te slaan over de toestand van onze maakindustrie. Is dit echt een aflopend verhaal? De uitdagingen voor onze maakindustrie zijn niet nieuw. Het strategisch belang van een performante maakindustrie kunnen we ook niet ontkennen. Maar we delen, vanuit arbeidsmarktperspectief, niet het globale pessimisme.

In 1991 werkte in België nog 31.2 procent van de beroepsbevolking in de industrie, nu is dat nog 20.9 procent. Het aandeel van de industrie neemt, vooral door automatisering, sinds meer dan een halve eeuw af. In Nederland bedraagt het aandeel 16.1 procent, in Frankrijk 20.4 procent en in Duitsland 27.2 procent. Het verschil met Duitsland is de voorbije 30 jaar even groot gebleven.

In de VS werkt 19.9 procent van de beroepsbevolking in de industrie. De VS zetten nu heel sterk in op herindustrialisering. We zullen zien wat dit oplevert, qua tewerkstelling. Voorlopig zie ik niet meteen een beweging die tot extra onrust zou moeten leiden. Wat wel zorgen baart, is dat de groei van de tewerkstelling in België vorig jaar nogal sterk gesubsidieerd was.

Zonder een gezonde jobdestructie kan er in een economie geen jobcreatie plaatsvinden

En wat jammer genoeg nog steeds ontbreekt in het globale plaatje van de berichtgeving is het bredere arbeidsmarktperspectief. Een collectief ontslag lijkt groot en belangrijk, maar is dit op macrovlak helemaal niet. Als we alle collectieve ontslagen en ontslagen door faillissementen optellen, dan maken die 14 procent uit van de jobdestructie in 2021 en 2022. Het is dus een klein deel van de jobdestructie die alle media-aandacht krijgt.

Men zou al veel dedramatiseren door deze cijfers eens goed tot zich te laten doordringen. Net als het elementaire inzicht dat zonder een gezonde jobdestructie in een economie er ook geen jobcreatie kan plaatsvinden. In een gezonde economie wordt het aangekondigde jobverlies bij Van Hool meteen gecompenseerd door creatie van jobs elders.

Quasi niet opgemerkt is de afwezigheid (tot nu toe) van Pierre-Yves Dermagne, de federaal minister van Werk. Misschien was dit in onderlinge afspraak met zijn Vlaamse collega Jo Brouns. Er valt zelfs iets voor te zeggen. Maar het is wel tekenend voor de gehele regeerperiode. Dermagne is de voorbije jaren quasi niet in Vlaanderen geweest, ook niet in de media. Toen Caterpillar in 2017 een collectief ontslag in Wallonië aankondigde, was toenmalig minister van Werk Kris Peeters wel nog aanwezig. Het zegt mijns inziens iets over het uiteenvallen van het land.

Visionair

Bij elk collectief ontslag in de privésector krijgt het management de wind van voren. Ook nu schrijft men dit ontslag toe aan een falend management. En in dit geval valt ook daar zeker iets voor te zeggen. Wat wel ergerlijk is, is dat de beschuldigingen gebaseerd zijn op de huidige kennis en niet op deze van twintig jaar geleden. Toen Van Hool in 2005 besliste in te zetten op waterstof gold dit nog als een toekomstgerichte keuze. Niemand kon toen de toekomst voorspellen. Als de dobbelstenen wel goed waren gevallen kreeg Van Hool nu lof toegezwaaid voor visionair ondernemerschap.

Om af te sluiten nog een uitsmijter. Al minstens een halve eeuw horen we dat maatwerk de toekomst is van de Belgische industrie. Daar valt, met onze hoge lonen, ook zeer veel voor te zeggen. Maar wat is het kernwoord van het toekomstplan van Guido Dumarey voor Van Hool? Meer standaardisering. Hij ziet zelfs een mogelijkheid om de busproductie van Van Hool uit Macedonië terug te halen. Hoe aanstekelijk ook, dat optimisme deel ik dan weer niet.

busproductie

De vele lessen van Van Hool