Gisteren werd de samenstelling van de zogenaamde canoncommissie bekendgemaakt. Voorzitter prof. em. Emmanuel Gerard kon in alle onafhankelijkheid een evenwichtige groep samenstellen. Met de coronamaatregelen wordt het niet makkelijk vergaderen, maar de timing blijft dezelfde. Einde 2022 moet de canon van Vlaanderen klaar zijn. Een kort gesprek met commissievoorzitter Gerard en kersvers lid professor Jan Dumolyn.

Emmanuel Gerard is tevreden met zijn werk en met de communicatie. Er kwamen nog niet veel negatieve, kritische reacties op de bekendmaking van de commissie. ‘Die komen misschien nog. Er zal mogelijk kritiek komen op sommige keuzes. Maar op het geheel van de samenstelling verwacht ik weinig commentaar.’

Multidisciplinaire commissie

Opvallend is de multidisciplinaire samenstelling: literatuurhistorici, een archeoloog, kunsthistorici en ‘maar’ twee ‘echte’ historici, zoals De Standaard opmerkt.

‘Ons verleden behoort niet enkel de historici toe. Als je wil dat de canon qua tijd en thematiek het verleden breed omvat, dan moet je er verschillende expertises bij betrekken. Stel nu dat er géén mediëvist lid zou zijn, dan zou de kritiek zijn dat we over de middeleeuwen niets kunnen zeggen. Hetzelfde geldt voor de andere expertises.’

Het valt op dat er van elke discipline twee experten lid zijn van de groep.

‘Op die manier krijg je inderdaad eerst een interne dialoog. Weet je, ik heb gekozen voor een grote diversiteit van expertise én voor mensen die in het publieke debat betrokken zijn. Het was ook een ingewikkelde puzzel omdat ik per se vier mannen en vier vrouwen wilde, een brede deskundigheid en een spreiding over academische instellingen in Vlaanderen, al zit geen enkel lid van de commissie daar als vertegenwoordiger, maar op persoonlijke titel.’

Hebt u ook rekening gehouden met de politieke achtergrond of voorkeur van de leden? Het valt op dat er maar één lid is met een duidelijk politiek engagement, en dat is de marxist Jan Dumolyn.

‘Met politieke diversiteit heb ik mij niet ingelaten. Jan Dumolyn heb ik gevraagd als breed gewaardeerd en erkend mediëvist. Ik wil toch nog eens benadrukken dat de minister mij de volledige vrijheid gaf in het samenstellen van de commissie. Ben Weyts had me gezegd dat hij zich niet zou moeien met de samenstelling, en hij heeft dat ook niet gedaan.’

Gaan deze negen mensen – u inbegrepen – nu op eigen houtje de canon samenstellen?

‘Natuurlijk niet. We zullen voldoende een beroep doen op externe experten en zaken aftoetsen. Zij kunnen het best inschatten wat het meest bepalende is in een bepaald tijdsgewricht. Ik had ook een commissie van 20 mensen kunnen samenstellen, maar dan moet je werken met een half parlement.’

In ons vorig gesprek legde u de nadruk op het feit dat de canon een positief project moet zijn voor het brede publiek en dat het een wetenschappelijk objectief en neutraal project zou zijn.

‘De canon moet inderdaad een instrument zijn dat mensen doet kennismaken met ons verleden maar evenzeer vastgeroeste ideeën bijstuurt. En inderdaad: hij moet tot stand komen op basis van de huidige stand van de wetenschappelijke kennis en bijbehorende nuances.’

Wat zijn nu uw eerstvolgende plannen met de commissie?

‘Er zijn nu wel andere prioriteiten dan een canon samenstellen. De mensen hebben andere bekommernissen. Maar het leven gaat door, en dus ook de geplande projecten. Ik zou nu eerst willen samenkomen met de commissieleden, maar dat zal fysiek niet kunnen. Maar eind 2022 moeten we landen met een dynamische website die het toelaat te actualiseren en aan te vullen waar en wanneer nodig.’

Nuttige idioten

Jan Dumolyn doceert geschiedenis van de middeleeuwen aan de UGent en is een internationaal erkend mediëvist. Het middeleeuwse Brugge en de Bourgondische Nederlanden kennen weinig geheimen voor hem. Hij is een overtuigde marxist en kandideerde bij de twee vorige gemeenteraadsverkiezingen op een PVDA-lijst in Gent. Hoe kijkt hij naar de samenstelling van de commissie?

Beeldbank.Ugent.be

Prof. dr. Jan Dumolyn, geen nuttige idioot van de N-VA.

Dumolyn: ‘De samenstelling van de commissie lag in handen van de voorzitter, van professor Gerard, en niet van de regering of de minister. Als je nu naar de samenstelling kijkt, dan vervalt de a priori-kritiek van een aantal van mijn vakgenoten, alsof het een vendelzwaaicommissie zou worden. Die kritiek gaat nu helemaal niet meer op.’

Je zult verweten worden mee te werken aan ‘identity politics’.

‘Ach, het idee dat de commissie teleologisch zou tewerk gaan of aan identity politics doet, gaat toch niet op als je naar de commissie kijkt? Nu, ik begreep de voorafgaande kritiek wel, want het initiatief werd politiek voorgesteld, in een startnota die het had over “wiegende zeeën” (lacht). Dat was de slechtst mogelijke introductie, die voor het nodige wantrouwen zorgde bij historici. Dus ik begrijp het wantrouwen van mijn vakgenoten, maar ditblijkt nu nergens voor nodig. Tenzij wij nuttige idioten zijn die zich zouden laten misbruiken.’

Je bent de enige met een duidelijke politieke stempel in de commissie. En nog wel als uitgesproken links, marxist. Ben Weyts heeft jouw kandidatuur niet tegengehouden.

‘Nu zou je kunnen denken dat ik een links schaamlapje ben, een naïeveling die zich bewust voor de kar laat spannen. Maar ik heb alle vertrouwen in de voorzitter, die in volledige onafhankelijkheid “zijn” commissie kon samenstellen. Ik communiceer dan ook enkel met hem en heb enkel aan hem rekenschap af te leggen.’

‘Kijk, ik heb als expert een opdracht gekregen van de regering, niet van de N-VA. Als binnen een paar jaar we een links-groene regering krijgen, dan is de canon er nog, en de canoncommissie ook. Ik werk voor de regering, niet voor een kleur of een partij.’

Wat wel, wat niet?

Als gimmick polsten we nog even naar wat er volgens Gerard en Dumolyn zeker wél en absoluut niet deel mag uitmaken van de canon.

Dumolyn: ‘Wat er niét in mag, zijn balletjes in tomatensaus, want dat is niet Vlaams. Wat er absoluut in moét is 1302. Niet als romantische mythe, maar wel als een van de grootste sociale bewegingen van de late middeleeuwen.’

Gerard: ‘Wat er niet in moet: Boerke Naas – die mijn jeugd heeft verblijd, wat wel: 1830 om zoveel redenen.’

canoncommissie

De Vlaamse niet-canon

‘De canoncomissie is geen vendelzwaaicommissie’