1981 Overlijden in Saint-Gély-du-Fesc (Occitanië), van de Franse zanger, componist en dichter Georges Brassens. Twee dagen later wordt hij in Sète begraven. Meer op Vandaag 22 oktober, zijn geboortedag.

1975 Een lid van de rechtse Italiaanse Sociale Beweging (MSI), Mario Zicchieri, zeventien jaar oud, wordt in Rome vermoord door de groep Lotta armata per il comunismo. De moordenaars zullen pas twaalf jaar later worden veroordeeld.

Winona Ryder (°1971)

1971 Geboorte in Winona (Minnesota) van Winona Ryder als Winona Laura Horowitz. Haar voornaam is inderdaad de naam van haar geboortedorp. Bekende films van haar zijn onder meer Heathers, Girl, interrupted, Autumn in New York, Mermaids, Beetlejuice, Bram Stoker’s Dracula, Edward Scissorhands, The age of innocence, Celebrity, Little women, Mr. Deeds, The Darwin awards. Ze had geruchtmakende relaties met acteurs Johnny Depp en Matt Damon. Formeel juridisch gezien heeft ze een geldig kerkelijk huwelijk met Keanu Reeves. Dit komt omdat er tijdens de opnames van Bram Stoker’s Dracula echte priesters werden ingezet tijdens de huwelijksceremonie waarbij de voorgeschreven rituelen volkomen correct werden gebruikt. Ze was er zich niet van bewust.

Elvira Nabioellina (°1963)

1963 Geboorte in Oefa (Basjkirostan, in het zuiden van Rusland) van Elvira Nabioellina (Russisch: Эльвира Сахипзадовна Набиуллина), Russische economiste en sinds 2013 voorzitster van de Centrale Bank van Rusland. In 1986 studeerde ze af aan de economische faculteit van de Staatsuniversiteit van Moskou. Etnisch is Nabioellina een Tataarse, ze behoort dus tot de grootste minderheid in Rusland.

1956 Slachting van Kafr Kassem: negenenveertig inwoners van dit dorp aan de rand van de Jordaanse grens worden gedood door een Israëlische eenheid. De slachtoffers, Israëlische Arabieren die per vrachtwagen van hun velden terugkeerden, hadden onbewust de avondklok geschonden die een half uur eerder was ingesteld. In de plaats van tegengehouden en eventueel beboet, worden ze meteen onder vuur genomen. Berecht en veroordeeld tot verschillende straffen, zullen de daders van het bloedbad anderhalf jaar later allemaal worden vrijgelaten.

1955 Bijna gelijktijdig wordt in België en in Nederland de vijfdaagse werkweek ingevoerd.

1933 In een ‘herderlijk schrijven’ dat wordt voorgelezen in de katholieke kerken waarschuwt aartsbisschop monseigneur J.H.G. Jansen van Utrecht voor ‘het gebruik van de radio als genotmiddel dat overprikkelt, uitput, ontzenuwt, wee maakt, en de arbeidslust verslapt’. De aartsbisschop doelde met name op de beluistering van populaire muziek.

1933 Oprichting van de Spaanse Falange door José Antonio Primo de Rivera.

1929 De Algemene Raad van de Belgische Werkliedenpartij (BWP) debatteert over het Compromis des Belges, een voorstel opgesteld door Jules Destrée en Camille Huysmans en medeondertekend door 14 Waalse en 11 Vlaamse socialistische volksvertegenwoordigers. In het ‘Compromis’ wordt het separatisme veroordeeld, de culturele autonomie aanvaard en de klemtoon gelegd op een grotere autonomie voor gemeenten en provincies. Op de partijraad van 29 oktober – en nog eens op het Congres van 10 en 11 november 1929 – verwerpt de BWP alle Waalse amendementen over de tweetaligheid van Vlaanderen en slechts één principe van het ‘Compromis’ blijft overeind: ‘Het Frans is de taal van Wallonië, het Nederlands de taal van Vlaanderen’. Hierdoor wordt de BWP de eerste grote nationale partij die het principe van de taalhomogeniteit van beide landsdelen aanneemt. Het maakt de weg vrij voor een positieve opstelling van de partij tegenover de Vlaamse Beweging. Eventjes toch, tussen 1929 en 1932.

Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)

1923 In Turkije wordt de Turkse republiek gesticht. Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) wordt president en blijft dat tot zijn dood in 1938. Hij maakt Ankara de hoofdstad van Turkije in de plaats van Istanboel.

Onder leiding van Mustafa Kemal Pasja, die zich vanaf 1934 Kemal Atatürk (Vader van de Turken) laat noemen, komen de Turken vanaf 1920 in verzet tegen het Verdrag van Sèvres. De laatste Ottomaanse sultan, Mehmet IV, had dit verdrag tot frustratie van vele Turken geaccepteerd. Het regelt de herindeling van het Osmaanse Rijk. De vijf eeuwen oude Turks-Osmaanse heerschappij – en soms schrikbewind – over de Balkan, Egypte, Noord-Afrika en andere Arabische gebieden in het Nabije Oosten is definitief voorbij. Het kernland Turkije wordt gereduceerd tot Centraal-Anatolië. Oostelijk daarvan komt een Armeense staat. Verder krijgt Griekenland een aantal Egeïsche eilanden terug en de Egeïsche kust rond Smyrna, Grieks sinds de Oudheid. De Koerden wordt een eigen staat in het vooruitzicht gesteld. Voor de Turken een bittere pil, hoewel ze alleen niet-Turkse gebieden moeten afstaan.

De militaire actie van Atatürk maakt alles ongedaan en met het Verdrag van Lausanne (1923) wordt Turkije ‘hersteld’. Atatürk had geen oog voor de rechten van minderheden en was op en top jakobijn: de staat bepaalt het volk, en niet het volk de staat. Armeniërs, Koerden en Grieken krijgen de keuze tussen ‘verturksing’ of bloedige onderdrukking. Atatürk brengt wel een verregaande moderniseringen op dreef. De scheiding tussen moskee en staat wordt doorgevoerd, de polygamie afgeschaft, het openbaar onderwijs verbeterd, het Arabische schrift vervangen door Latijns.

In eigen land wordt Atatürk enorm populair. Voor de meeste Grieken echter was hij een moordenaar en dief die de Grieken met wreed geweld hun historisch erfdeel had ontnomen. Onder de Armeniërs lag hij nog slechter, want medeplichtig aan de massamoorden op Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog. En de Koerden hebben hem nooit vergeven dat hij hun de beloofde eigen staat heeft ontnomen. Om van de bloedige anti-Koerdische repressie nog te zwijgen.

Turkije herdenkt de stichting van de republiek ieder jaar op 29 oktober. Deze zogenaamde Dag van de Republiek (Cumhuriyet Bayrami) is de nationale feestdag van het land.

Camille Le Mercier d’Erm (1888-1978)

1911 Een monument dat de vereniging van Bretagne met Frankrijk symboliseert, wordt in Rennes ingehuldigd door een Franse staatssecretaris. Het gedenkteken wekt onmiddellijk de vijandigheid van de ontluikende Bretoense beweging. Het protest wordt geleid door dichter Camille Le Mercier d’Erm (1888-1978), die verontwaardigd is over de vernederende positie die de Bretoense hertogin Anne op het monument inneemt. Op 7 augustus 1932, ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest van het Frans-Bretoense verenigingsverdrag, wordt het monument opgeblazen.

1798 In de nacht worden in Luik vijftien affiches aangeplakt tegen de Franse bezetting.

1787 In Praag, première van Don Giovanni van Mozart.

1268 Konradijn, de laatste mannelijke telg uit het vorstengeslacht Hohenstaufen, koning van Sicilië en Jeruzalem, wordt te Napels op vijftienjarige leeftijd in het openbaar onthoofd. Deze executie die algemene verontwaardiging wekte, werd bevolen door Charles d’Anjou, zoon van de Franse koning. Ze was geïnspireerd door paus Clemens IV, die in de Hohenstaufen een bedreiging zag voor zijn wereldlijke macht.

compromis des belges

29 oktober. Historische dag: socialisten worden flamingant (eventjes maar)

Een Belgisch compromis over de taal in Vlaanderen