Het Hoger Instituut voor de Arbeid en Samenleving van de KULeuven, beter bekend als HIVA, blies vorige week 50 kaarsjes uit. Ter gelegenheid daarvan hadden ze maar liefst 10 panels georganiseerd waar wetenschappers en stakeholders konden discussiëren over belangrijke maatschappelijke thema’s (arbeidsmarkt, migratie, arbeidsorganisatie, wonen, armoede, verzorgingsstaat, business en mensenrechten…). Een goede gelegenheid om rond voor mij relevante thema’s aansluiting te zoeken bij de nieuwste academische inzichten.

Omdat we zelf moesten optreden voor het thema arbeidsmarkt en maar twee seminaries konden worden gekozen, ging ik voor ‘migratie’. Rond migratie is veel in beweging. Ik was heel benieuwd wat de wetenschap daarover te zeggen had. Viel dat even tegen. Te beginnen met de samenstelling van het panel. Aanwezig waren academische onderzoekers, de vakbond, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en de Sociaal Economische Raad Vlaanderen. Niet aanwezig waren de werkgevers.

Sociale zekerheid

De vertegenwoordiger van de vakbond hield eerst een positief betoog over migratie in het algemeen om nadien zwaar tekeer te gaan tegen het systeem van detachering dat hij afdeed als een businessmodel en een voorbeeld van sociale dumping. Detachering is een systeem waarbij buitenlandse werknemers tijdelijk aan de slag gaan in België. Ze krijgen Belgische lonen maar blijven in het sociaal zekerheidssysteem van het land van oorsprong. Dat maakt hen goedkoper dan binnenlandse werknemers. De ene migratie is dus duidelijk de andere niet. Hij is van mening dat de Belgische werkgevers de betrokken tijdelijke werknemers vast in dienst moeten nemen en ze naast Belgische lonen ook Belgische sociale zekerheid moeten aanbieden.

Los van het feit dat het helemaal niet zeker is dat de betrokken werknemers daar zelf vragende partij voor zijn, heb ik in dergelijk debat ook graag de visie van een werkgever die een beroep doet op dit systeem van detachering.

Hetzelfde probleem van onevenwichtige samenstelling van het panel stelde zich trouwens ook bij ‘business en mensenrechten’. Ook in dat panel waren de werkgevers niet uitgenodigd. Begrijpe wie kan.

Positiever

Maar het belangrijkste deel van het panelgesprek in de sessie migratie hadden de onderzoekers toch voor zichzelf gereserveerd. We kregen maar liefst drie presentaties. De meest interessante was deze over de veranderende attitude van de burger ten aanzien van migratie door Silke Goubin en Anna Ruelens (Changing attitudes toward migration in Europe).

Een eerste vaststelling is dat de houding van de burger niet zo gepolariseerd is als dikwijls wordt aangenomen. Dat klopt met ander onderzoek. Uitgesproken meningen bij de burgers zoals pro open grenzen of voor totaal gesloten grenzen vormen samen een duidelijke minderheid. Maar het meest opvallende feit is dat de onderzoekers de voorbije decennia een meer positieve instelling ten aanzien van migranten vaststellen, zij het dat er grote verschillen tussen landen zijn (met de Oost-Europese landen als meest negatief en de Scandinavische landen als meest positief). De mensen staan nu dus opener ten aanzien van migranten dan de voorbije twintig jaar en de grote migratiecrisis van 2015 heeft daar niet voor een grote verandering gezorgd.

Brexit en migratie

Op het eerste gezicht vreemd want moeilijk in overeenstemming te brengen met de electorale winst die migratie-kritische partijen in heel de EU halen. Volgens het onderzoek is ook in het Verenigd Koninkrijk de attitude ten aanzien van migranten duidelijk verbeterd. En wij die dachten dat Brexit toch ook voor een flink deel te wijten was aan het ongenoegen van de burgers over de migratie.

Even tussendoor, de migratiecijfers in het Verenigd Koninkrijk stegen sterk na Brexit, zij het vooral door een sterk gestegen vraag van de Britse werkgevers die net als veel landen in de EU met een situatie van quasi volledige werkgelegenheid te maken hebben. Ze kijken voor het invullen van vacatures meer en meer naar het buitenland. Door het vertrek uit de EU en het wegvallen van het vrij verkeer van werknemers viel het aantal migranten uit de EU sterk terug waardoor men verplicht is buiten de EU te zoeken.

Illegale migratie

Maar terug naar de basisredenering. Hoe rijmt men een globaal positievere houding ten aanzien van migranten met een stijgende populariteit van partijen die migratiekritisch zijn? Vreemd genoeg maken de onderzoekers geen onderscheid inzake de verschillende soorten migratie terwijl dat nu net het grote verschil uitmaakt.

Het klopt niet, zoals ook al in eerdere bijdragen gemeld, dat de gemiddelde burger uitgesproken negatief staat ten aanzien van de verschillende vormen van migratie. Integendeel, de gemiddelde burger maakt een duidelijk onderscheid tussen de verschillende vormen van migratie. Hij gooit in geen geval alles op een hoop. Het meest kritisch is de burger tegenover illegale migratie en tegenover het oneigenlijk gebruik van de asielprocedure. Ook het niet of in onvoldoende mate terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers wordt negatief bekeken. Tegenover migratie in functie van werk en studenten staat de gemiddelde burger wel positief.

Het is dus de vraag of het veel zin heeft om migratie in algemene termen te bevragen. Met de resultaten van dergelijk onderzoek kun je m.i. weinig of niets aanvangen. Een individuele burger kan pro migratie zijn om redenen van werk maar kritisch ten aanzien van illegale migratie. In realiteit combineren heel veel burgers deze attitude. Mogen we dit academisch onderzoek dan ook een beetje wereldvreemd noemen? En is het niet een beetje pijnlijk dat je daar op je vijftigjarige viering mee uitpakt?

Indiërs en Mexicanen

Het beleid houdt intussen wel al gedeeltelijk rekening met deze variatie. Als er sprake is van verstrenging dan gaat het bijvoorbeeld om betere controle van de buitengrenzen, niet om minder migratie in functie van werk. Bij dit laatste is er omgekeerd ook geen sprake van versoepeling.

Voka West-Vlaanderen lobbyt al geruime tijd om kortgeschoolde Indiërs en Mexicanen arbeidsvergunningen te geven, voorlopig zonder succes. Ik steun de Vlaamse regering in deze behoedzame aanpak en ik gok erop dat de volgende regering die aanpak zal verderzetten. Er zijn nog tijden geweest waarbij op vraag van werkgevers veel kortgeschoolde migranten werden binnen gelaten. Dat is globaal genomen niet goed afgelopen. We maken deze fout best geen twee keer.

detachering

Een academische studie over migratie