Op 25 juli jongstleden schortte de Tunesische president Kais Saied (63) de werkzaamheden van het parlement op, stuurde hij de eerste minister naar huis, werd de parlementaire onschendbaarheid van parlementsleden opgeheven, kregen een aantal politici en zakenlui een uitreisverbod, en nam hij de macht over. Hij baseerde zich daarbij op artikel 80 van de Tunesische grondwet .

Artikel 80

In dat artikel staat het volgende: ‘Article 80 : En cas de péril imminent menaçant l’intégrité nationale, la sécurité ou l’indépendance du pays et entravant le fonctionnement régulier des pouvoirs publics, le Président de la République peut prendre les mesures qu’impose l’état d’exception, après consultation du Chef du Gouvernement, du Président de l’Assemblée des représentants du peuple et après en avoir informé le Président de la Cour constitutionnelle. Il annonce ces mesures dans un message au peuple. Ces mesures doivent avoir pour objectif de garantir, dans les plus brefs délais, le retour au fonctionnement régulier des pouvoirs publics. Durant cette période, l’Assemblée des représentants du peuple est considérée en état de session permanente.’

‘Dans cette situation, le Président de la République ne peut dissoudre l’Assemblée des représentants du peuple et il ne peut être présenté de motion de censure contre le Gouvernement. Trente jours après l’entrée en vigueur de ces mesures, et à tout moment par la suite, la Cour constitutionnelle peut être saisie, à la demande du Président de l’Assemblée des représentants du peuple ou de trente de ses membres, pour statuer sur le maintien de l’état d’exception. La Cour prononce sa décision en audience publique dans un délai n’excédant pas quinze jours. Ces mesures prennent fin dès la cessation de leurs motifs. Le Président de la République adresse à ce sujet un message au peuple.’

Corruptie en corona

Reden voor deze opmerkelijke demarche van de president is dat hij wil strijden tegen de corruptie, en de coronavirus te lijf gaan. Afgelopen jaren was het Tunesische parlement vooral een kibbelparlement, wat het de regering moeilijk zou maken een efficiënt beleid te voeren, en wat de president irriteerde. Deze week kondigde hij aan de periode van één maand te verlengen met nog een maand. De vraag die zich dan ook stelt is, is of dit nu eigenlijk een staatsgreep van Kais Saied is. Of gaat hij na een paar maand toch de werking van de democratische instellingen herinvoeren ?

‘Il annonce ces mesures dans un message au peuple’, stelt de grondwet. Buiten wat vage uitspraken over corruptie en corona is dit nog niet gebeurd, zeggen de critici, ook al zou er wel degelijk een speech op komst zijn. En heeft men nu eigenlijk een autoritair regime nodig om te kunnen strijden tegen corona? In buurland Algerije scoort men toch beter in de strijd tegen corona, en dat zonder een ‘staatsgreep’ te moeten plegen ? En zorgt een autoritair regime net niet voor nog meer corruptie, zeker nu een onafhankelijke Tunesische rechtspraak buiten spel werd gezet ? En betekent te veel corruptie niet dat je het politieke systeem moet hervormen en doorzichtiger maken, in plaats van alleen corrupte politici te straffen ?

Arabische Lente

Toen Kais Saied, nota bene een grondwetspecialist, op 25 juli voor het eerst zijn initiatief bekendmaakte, kwamen vele Tunesiërs op straat om hun steun aan hem te betuigen, en volgens enquêtes zou hij op de sympathie van 90% van de bevolking kunnen rekenen. Dat de meerderheid van de bevolking de president steunt wanneer die de democratische instellingen (tijdelijk ?) buiten werking stelt, is opmerkelijk, zeker als men weet dat volgens de mainstream analyse de Arabische Lente, die in 2011 dictator Ben Ali naar huis stuurde, ging over meer democratie.

Tot nu toe gold Tunesië als het enige land waar de Arabische Lente gelukt zou zijn, in tegenstelling tot wat er gebeurde na het vertrek van Hosni Moebarak in Egypte, en de pijnlijke (burger)oorlogen in Syrië en Jemen. De overgang van dictatuur naar democratie in Tunesië, een proces dat al tien jaar bezig is, is in ieder geval moeilijk verlopen, en naast corruptie en corona wordt het land ook geconfronteerd met een slabbakkende economie, een stijgende werkloosheid, en het toerisme dat op z’n gat ligt.

Ennahda

De machtsovername door de president werd sterk bekritiseerd door de Verenigde Staten en Ennahda, de islamitische partij die nauw aansluit bij de Moslimbroeders. Egypte, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten zien dan weer geen probleem. Ook buurland Libië houdt de evolutie in Tunesië goed in de gaten, want betekent wat nu gebeurt in Tunesië niet dat het land nu meer sympathie heeft voor Khalifa Haftar?

Die controleert het oosten van Libië en wordt gesteund wordt door, jawel, Egypte, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, ten nadele van de ‘nationale’ regering in Tripoli, gesteund door de moslimbroeders, Turkije en Qatar. Ennahda is sedert de Arabische Lente de belangrijkste politieke partij in Tunesië, en ongeveer iedereen is het er over eens dat ze er afgelopen jaren in de regering een potje van heeft gemaakt.

Afwachten hoe Tunesië de komende maanden zal evolueren.

Ennahda

Politieke islam groeit in Midden-Oosten en Noord-Afrika

Tunesië op de rand van de dictatuur

Toekomst van Tunesië blijft onzeker