De Rusland-Oekraïneoorlog is geen ver-van-bed-show, zo blijkt uit het rapport van Eurostat op 1 juli 2022. De Europese statistici — en wiskundeknobbels — tonen aan dat de mondiale landbouwmarkt als gevolg van de oorlog stevig door elkaar wordt geschud. Dat leidt tot instabiliteit en enorme prijsstijgingen in de Europese lidstaten. Zij baseren zich voor die vaststellingen op data over de prijzen in de landbouwsector.

Eurostat

Eurostat is het ‘bureau voor de statistiek’ van de Europese Unie. De hoofdtaak van Eurostat is om de Unie te voorzien van kwalitatief hoogstaande statistieken op Europees niveau. Die statistieken moeten vergelijkingen tussen landen en regio’s mogelijk maken. ‘Our mission is to provide high quality statistics and data on Europe.‘

Eurostat produceert haar statistieken in samenwerking met de ‘nationale bureaus voor de statistiek’ van de verschillende Europese lidstaten. Ook andere nationale instanties werken eraan mee. Die samenwerking staat bekend als het ‘Europees statistisch systeem (ESS)’. Ze omvat ook de statistische organisaties van de landen van de Europese Economische Ruimte (EER) en Zwitserland.

Eurostat is een van de directoraten-generaal van de Europese Commissie en wordt geleid door een directeur-generaal. Directoraten-generaal (DG’s) zijn de grootste zelfstandige eenheden binnen het ondersteunend apparaat van de Europese Commissie. De directoraten-generaal zijn onderverdeeld in directoraten, die weer zijn onderverdeeld in administratieve eenheden. Daarnaast zijn er nog een aantal diensten, zoals de juridische dienst. Er zijn zeven directoraten binnen Eurostat, verantwoordelijk voor de activiteiten van de organisatie.

Verstoring

Volgens het rapport van Eurostat waren — voor de oorlog — zowel Oekraïne als Rusland grote uitvoerders van granen, tarwe, maïs, oliehoudende zaden (vooral van zonnebloemen) en meststoffen. De door de Russische invasie veroorzaakte verstoring van de markt zorgt ervoor dat belangrijke landbouwproducten en productiemiddelen duurder worden.

De twee conflicterende landen verspreidden hun producten overigens niet enkel naar Europa, maar ook Afrika en het Midden-Oosten waren vaste klanten. Het probleem is daardoor niet slechts Europees, maar mondiaal. In de nabije toekomst zal de graanexport flink afnemen. De twee voornaamste oorzaken daarvan zijn: de Russische blokkades van Oekraïens graan en de internationale sancties tegen Rusland.

Concrete getallen

Maar hoe groot is die schade in de praktijk? Eurostat stelt in haar rapport vast dat in het eerste kwartaal van 2022, de gemiddelde prijs van landbouwproducten en -diensten (daaronder worden de inputs die geen verband houden met investeringen verstaan) maar liefst 9,5 procent gestegen zijn in vergelijking met het vierde en laatste kwartaal van 2021. Dat kwam volgens de Europese statistici onder meer door sterke stijgingen voor meststoffen en bodemverbeteraars (+21,2 procent), energie en smeermiddelen (+17,4 procent) en diervoeders (+9,2 procent).

Maar daar blijft het niet bij. De export van bepaalde (voor de landbouw belangrijke) producten uit Rusland valt weg. Daarbovenop blijkt het vervaardigingsproces van meststoffen energie-intensief te zijn. De energieprijzen bevinden zich wereldwijd al geruime tijd — licht uitgedrukt — niet op een laag niveau en ze bewegen zelfs in stijgende lijn. Het spreekt voor zich dat dat een nadelig effect heeft op energie-intensieve productie.

Met een vergrootglas

Volgens Eurostat steeg de gemiddelde prijs voor landbouwproducten met 6 procent in het eerste kwartaal van 2022. Maar dat is de prijs berekend op basis van de stijgingen in alle Europese lidstaten. Voor België specifiek was die prijsstijging bijna 10 procent, en in Litouwen loopt dat op tot meer dan 18 procent in vergelijking met het vorige kwartaal.

De Europese prijsstijgingen hebben perverse effecten. In veel EU-landen is de prijsstijging van landbouwproducten die voor de teelt van gewassen worden gebruikt, nu veel groter dan de waarde van de geteelde gewassen (hoewel ook die zijn gestegen). In Letland zijn de productiekosten van de landbouw met meer dan 10 procent gestegen, maar de inputkosten met bijna 20 procent.

Als gevolg van de Russische invasie heeft Oekraïne ongeveer 25 procent van zijn akkerbouwgrond verloren aan bezettingstroepen of aanvallen. De Russische strijdkrachten hebben naar schatting al zo’n 500 000 ton Oekraïens graan gestolen. Een groot deel daarvan was voor de export bestemd. De Oekraïense overheid schat dat zij slechts een derde van de vooroorlogse hoeveelheden zal kunnen uitvoeren.

Jaarbasis

Ook op jaarbasis zijn de prijsstijgingen niet min. De gemiddelde prijs van landbouwproductiemiddelen in de Europese Unie is volgens Eurostat toegenomen met 27,4 procent tussen het eerste kwartaal van 2021 en dat van van 2022.

(In particular, the price of fertiliser and soil improvers almost doubled on average in the European Union (+96,2 per cent), and the average price of energy and lubricants rose by just over one half (+55,6 per cent). The higher cost of cereals and energy also passed through to animal feedingstuffs (+22,9 per cent).

(In het bijzonder is de prijs van meststoffen en bodemverbeteraars in de Europese Unie gemiddeld bijna verdubbeld (+96,2 procent) en de gemiddelde prijs van energie en smeermiddelen is met iets meer dan de helft gestegen (+55,6 procent). De hogere kosten voor granen en energie zijn ook doorberekend in de diervoeders (+22,9 procent).)

Litouwen

De gemiddelde prijs van de landbouwproductie is tussen het eerste kwartaal van 2021 en het eerste kwartaal van 2022 in de Europese Unie met 19,9 procent gestegen.

There were particularly strong price increases for cereals (on average +41,5 per cent), and oilseeds (+51,7 per cent), as well as cattle (+24,2 per cent), poultry (+22,2 per cent) and milk (+21,4 per cent), among others.

(Er waren bijzonder sterke prijsstijgingen voor onder meer granen (gemiddeld +41,5 procent) en oliehoudende zaden (+51,7 procent), alsook voor rundvee (+24,2 procent), pluimvee (+22,2 procent) en melk (+21,4 procent).)

Van de EU-lidstaten is de gemiddelde prijs van landbouwproducten het sterkst gestegen in Litouwen (+18,1 procent in het eerste kwartaal van 2022 ten opzichte van het vierde kwartaal van 2021), gevolgd door Roemenië (+14,4 procent) en Nederland (+13,9 procent). Kroatië (-5,8 procent, als gevolg van de daling van de prijs van voedergewassen), Slowakije (-0,8 procent) en Griekenland (-0,4 procent) waren de enige landen met een prijsdaling in deze periode.

De sterkste stijging van de gemiddelde prijs van niet-investeringsgerelateerde productiemiddelen werd eveneens vastgesteld in Litouwen (+24,5 procent), gevolgd door Letland (+18,9 procent) en Slowakije (+14,6 procent). In alle lidstaten werden stijgingen vastgesteld, maar de kleinste stijgingspercentages werden genoteerd in Malta (+4,7 procent), Slovenië en Portugal (beide +6,2 procent).

ESS

Europa krijgt een slag van de molen