De gemoederen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen (UA) laaien hoog op. De Universiteit kwam in opspraak nadat een filmpje zich via sociale media verspreidde, waarop te zien is dat twee medewerkers een aantal uitspraken deden, die voor sommigen als kwetsend werden ervaren.

De rector van de UA, Herman Van Goethem, onderneemt sancties tegenover de medewerkers. Zo werden zij met onmiddellijke ingang geschorst voor onbepaalde duur. Vlaams volksvertegenwoordiger Sam Van Rooy (Vlaams Belang) meent echter dat de uitspraken onder de vrijheid van meningsuiting vallen, en stelde hierover een parlementaire vraag aan de bevoegde minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld).

Het verhaal

Aan het einde van mei 2022, spraken twee medewerkers van de Universiteit Antwerpen zich uit over onder andere Nederlands van studenten met Marokkaanse roots, over de orthodox-Joodse gemeenschap (‘een gesloten gemeenschap die eigen is en gescheiden scholen heeft’) en over Chinezen, Portugezen en Brazilianen. Met die drie nationaliteiten hebben ze naar eigen zeggen geen problemen en ‘minder conflict’, hoewel ze over de Brazilianen zeiden dat die toch wel ‘lawaaierig’ kunnen zijn. In datzelfde gesprek werd ook gesuggereerd dat er bij onze jeugd een probleem is met de kwaliteit van de Nederlandse taal.

Het gesprek werd door een student vastgelegd in een filmpje dat ongeveer acht minuten duurt. De medewerkers van de UA werden daarover niet ingelicht, noch gaven zij toestemming om te filmen. De beelden werden illegaal verspreid via sociale media, en kwamen zo bij het grote publiek terecht. Veel verontwaardigde reacties volgden.

De rector van de Universiteit Antwerpen, Herman Van Goethem, liet onmiddellijk weten de uitspraken ‘beneden alle peil’ te vinden. Maar daar bleef het niet bij. De rector onderneemt nu maatregelen en schorste de medewerkers met onmiddellijke ingang voor onbepaalde duur. Daarnaast liet hij weten dat in samenwerking met het Hannah Arendt Instituut een re-integratietraject gestart zou worden.

Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering van het Vlaams Parlement

Sam Van Rooy (Vlaams Belang) stelt zich vragen bij het optreden van de rector, en vroeg minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) of de uitspraken van de universiteitsmedewerkers vallen onder de vrijheid van meningsuiting. Hij haalde bovendien aan dat ze in het gesprek ook goede voorbeelden van integratie gaven en racisme uitdrukkelijk afkeurden.

Van Rooy noemde dit ‘een heel normale, open, vrije conversatie tussen twee mensen over hun ervaringen en gedachten, zoals dat nu eenmaal gaat – wat zeg ik, móet gaan – in een open, vrije, democratische samenleving. Twee mensen die er nota bene blijk van geven dat ze begaan zijn met onze samenleving en met ons onderwijs én dat ze nadenken en twijfelen. Je zou dit gesprek zelfs het summum van onze vrije, westerse beschaving kunnen noemen’. Hij vroeg vervolgens aan de minister om op te treden en ‘zich in te zetten voor het garanderen van de vrijheid van meningsuiting en het stimuleren van een vrije en open debatcultuur’.

Bart Somers

Somers was van mening dat de student het gesprek niet mocht filmen en dat de conversatie binnen de vrijheid van meningsuiting valt. Hij zei in de commissie het volgende hierover. ‘Ik heb twee opmerkingen: het ging om een privégesprek en dat had nooit zonder toestemming of medeweten van de betrokkenen mogen worden opgenomen en uitgezonden. Dat is de fout van de universiteit, die dat heeft erkend.

Ten tweede beschouw ik de uitspraken vanuit mijn perspectief ook niet als racistisch of discriminerend. Maar het is niet aan mij om daarover te oordelen, daarvoor zijn rechtbanken. Ik ben het niet eens met de toon van de uitspraken, en vind ze niet stroken met de samenleving, maar in een vrije samenleving kunnen mensen evident van gedacht verschillen. Dit valt voor mij binnen de grenzen van een aanvaardbare kijk op de samenleving en het debat erover.’

Over de vraag die Van Rooy stelde om tussen te komen in de schorsing zei Somers: ‘Voor mij zijn de beslissingen aan de Universiteit Antwerpen een interne aangelegenheid, in de eerste plaats tussen werkgever en werknemer. Ik vind dat het niet mijn taak om daar actief in tussen te komen.’

Hannah Arendt Instituut en Unia

De rector van de Universiteit van Antwerpen, Herman Van Goethem, kondigde aan dat hij in samenwerking met het Hannah Arendt Instituut een re-integratieproject voor de twee medewerkers zou organiseren. De minister bevestigde echter uitdrukkelijk dat het instituut tot op heden geen vraag van de rector ontvangen heeft.

Van Roy vroeg aan de minister of hij contact met Unia en/of Hannah Arendt Instituut gezocht had. Somers vertelde dat niet te hebben gedaan omdat ‘Unia een onafhankelijk gelijkekansenorgaan is, waarbij iedereen die dat wil een klacht kan indienen’. Het is volgens de minister aan de instelling zelf die klacht te onderzoeken. Zijn optreden zou de onafhankelijkheid van Unia in gedrang brengen, aldus Somers.

Somers vertelde dat hij ook met het Hannah Arendt Instituut geen contact opgenomen had. ‘Het Hannah Arendt Instituut is een wetenschappelijk instituut. Ik ben geen voorstander van het gebruik van het instituut voor individuele casussen, naar ik begrepen heb zijn zij ook niet geïnformeerd door de universiteit zelf. Ik heb geen hiërarchische relatie met het Hannah Arendt Instituut en wens die ook niet.’ Het is volgens hem aan de instelling zelf om te beslissen hoe ze met de vraag van de rector wil omgaan.

Videobeelden

Tom Ongena (Open Vld) maakt zich zorgen over de manier waarop de beelden opgenomen en verspreid werden. Dat is volgens hem niet goed voor de vrijheid van meningsuiting omdat ‘we zo voortdurend moeten opletten op wat we zeggen’. Het gevolg daarvan is volgens hem dat men aan zelfcensuur gaat doen.

Zeker in academische milieus moet er, zoals hij het zelf verwoordt, ‘gepolariseerd’ kunnen worden. Hij verduidelijkt zijn mening aan de hand van de lesopnames, die omwille van corona gemaakt werden. Die opnames zouden in academische milieus problematisch kunnen zijn. ‘We moeten ervoor zorgen dat de vrijheid van meningsuiting, zeker in academische milieus, niet de facto wordt begrensd omdat we allerhande opnames maken die misbruikt kunnen worden. We hebben in het verleden al gezien dat die uit hun context kunnen worden gerukt.’

N-VA-parlementslid Nadia Sminate trad Van Rooy bij en noemde het traject bij het Hannah Arendt Instituut ‘meer dan een brug te ver’.

Begrip

Somers toont begrip voor de mensen die zich gekwetst voelen door de uitspraken van de medewerkers, maar ‘het is niet omdat men zich gekwetst voelt, dat de uitspraken niet meer binnen de marge van de vrije meningsuiting kunnen vallen’. Opvallend is dat de minister zelfs stelde te hopen dat ‘het Hannah Arendt Instituut beseft dat het organiseren van een dergelijk traject niet haar taak is’.

filmpje

Wie gelooft die mensen nog?

Conner

Bart Somers over rel bij UAntwerpen na schorsing medewerkers: ‘gesprek niet racistisch’