De komende weken zou er een akkoord tussen de gewesten moeten zijn over de invoering van statiegeld op drankblikjes. Maar over hoe dat dat systeem eruit moet zien, is geen eensgezindheid. Wallonië neigt naar een klassiek systeem, Vlaanderen wil hoofdzakelijk digitaal.

Statiegeld op drankblikjes en -flessen is een project dat al lang in de pijplijn zit. Over het principe zijn het Vlaams, Waals en Brussels Gewest het eens: om rotzooi op straat en in de natuur tegen te gaan, moet er ook statiegeld geheven worden op pmd-afval.

Maar dat er nog altijd geen akkoord is over de concrete uitvoering van dat principe, komt door radicaal andere opvattingen in het noorden en het zuiden over welke manier het best de mensen mee krijgt.

QR-code

Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) is verdeeld over een digitaal statiegeldsysteem.

In dat systeem zou iedereen met een smartphone of een scanner elk drankblikje of elke drankfles afzonderlijk moeten scannen, om dan via een digitale koppeling aan de bankrekening het statiegeld te recupereren. Ook de pmd-zak en elke openbare vuilnisbak krijgen dan een QR-code die gescand moet worden.

Demir zegt niet met dit systeem getrouwd te zijn, maar zit wel met Fost Plus, de belangenorganisatie die drankproducenten in België hebben opgezet om recyclage van blik en plastic te financieren. Fost Plus is een absolute voorstander van een digitaal systeem, net als handelsfederatie Comeos.

Een andere digitale optie is om elk blikje wel een unieke digitale code te geven, maar de recuperatie van het statiegeld wel nog te laten verlopen via gemeenschappelijke scancentra aan de winkel.

Klassiek

Waals leefmilieuminister Céline Tellier (Ecolo) daarentegen is minder te vinden voor een digitaal systeem. Zij ziet meer heil in een klassiek statiegeldsysteem zoals dat vandaag al voor glazen flessen bestaat. Blikjes en plastic flessen worden dan terug naar de winkel gebracht tegen terugbetaling van het statiegeld.

Nochtans oordeelde het studiebureau RDC – het onderzocht de problematiek in opdracht van de Waalse regering – dat de digitale optie ook voor Wallonië de goedkoopste en meest efficiënte optie zou zijn.

Dat Tellier er dan toch niet warm voor loopt, komt omdat Waalse middenveldorganisatie en burgers vrezen dat een digitaal systeem net zal leiden tot verwarring, inefficiëntie, en dus ook tot vuilere straten.

Als iedereen immers continu een smartphone of scanner op zak moet hebben om een blikje te kunnen weggooien in een openbare afvalbak, en die openbare afvalbakken dan ook nog eens allemaal van een QR-code moeten worden voorzien, dan is dat systeem bezwaarlijk efficiënt te noemen.

Ook thuis recycleren wordt omslachtig, want elke flesje of blikje moet afzonderlijk worden gescand voor het in de pmd-zak wordt gegooid.

Privacy

Nog los van de omslachtigheid doet het digitale systeem ook veel vragen rijzen over privacy. In theorie zou de overheid en/of het bedrijf verantwoordelijk voor afvalverwerking dan over enorm veel data van burgers beschikken.

Data die niet alleen iets zeggen over wie goed recycleert, maar potentieel ook over wie wat consumeert, hoeveel hij of zij consumeert, en waar hij of zij aankopen doet.

Een ander argument in het linkse Wallonië is dat het digitale systeem vooral efficiënt is voor de producenten, niet voor de consumenten. De grote bedrijven maken het zichzelf zo nogal makkelijk en zadelen de burger met extra moeite op, zo klinkt de argumentatie.

Moeilijk aan te tonen is dat verwijt niet, want Fost Plus komt er zelf voor uit.

Verkiezingen

Tot slot weerklinkt in Wallonië ook de vraag hoeveel energie zo’n omvangrijk digitaal controlesysteem vergt.

Op het eerste gezicht lijkt dat misschien vergezocht. Maar de rekenkracht die een digitaal systeem nodig heeft om te controleren of mensen hun afval wel recycleren, is uiteindelijk veel groter dan je blikje gewoon in de vuilnisbak gooien.

De beslissing welk systeem er in België komt, valt hoogstwaarschijnlijk binnen enkele weken. Al lijken de Walen vooral tijd te willen winnen om het dossier over de verkiezingen te tillen. En als er al digitaal statiegeld komt, dan zal het waarschijnlijk een compromis zijn tussen digitaal en klassiek. Een compromis dat zeker in Wallonië met een zekere traagheid zal worden uitgerold.

De statiegeldverplichting vloeit voort uit het Europese akkoord tussen lidstaten om tegen 2029 van plastic en blik 90% te recycleren. België is nochtans al ruim twee decennia lang een koploper in recyclage.

Fost Plus

Statiegeld op blik: Wallonië neigt naar klassiek systeem

Digitaal statiegeld: een oplossing op zoek naar een probleem