Digitaal statiegeld: een oplossing op zoek naar een probleem

Fost Plus noemt de recente proefprojecten met digitaal statiegeld een succes. Een succes dat consumenten in enkele dagen enkele duizenden euro’s liet verliezen. Amper 1 op 4 van de flesjes of blikjes werd ingewisseld.

Consumenten kochten tijdens de proefprojecten in totaal 42.000 blikjes. Daarvan werden er 10.000 correct ingeleverd. Van de 8400 euro die mensen uitgaven aan digitaal statiegeld op wegwerpverpakkingen, kregen ze dus 2000 euro terug. Fost Plus noemt dat ‘een zeer goed resultaat’.

Fost Plus is geen overheidsdienst, maar een privé groepsinitiatief in de sector van de selectieve ophaling. De leden zijn de bedrijven die die verpakkingen gebruiken: Colruyt, Danone, Unilever… Het initiatief kwam er na overleg tussen de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) en de sector. Die samenwerking resulteerde eerder al in de invoering van de blauwe PMD-zak.

Zwerfvuil

De Vlamingen bleken heel snel zeer plichtbewuste afvalsorteerders. Maar toch is er nog altijd een probleem met zwerfafval. Met statiegeld zou dat moeten verdwijnen. Statiegeld dan wel op wegwerpverpakkingen zodat de industrie niet de nadelen ondervindt van ophaling, reiniging en distributie zoals bij de klassieke glazen melk- of bierflessen.

Van meet af aan moeten we opmerken dat Fost Plus een lobbygroep is van de grote industriële spelers. Diezelfde lobbygroep zou nu achter de invoering van het digitale statiegeld zitten. Digitaal omdat consumenten daarbij elke verpakking die ze in hun PMD-zak werpen, eerst moeten inscannen met een QR-code. Extra werk dus voor de consument, waarvoor die twintig cent statiegeld terugkrijgt. Wie vergeet te scannen is zijn statiegeld kwijt.

Demir

Het digitale statiegeld is een proefproject van Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA). Maar de beslissing lijkt bij Fost Plus, de Vlaamse regering en de industrie eigenlijk al genomen. Daarom moet elke proefproject sowieso een succes zijn, of althans zo voorgesteld worden.

Dat proefproject liep onder meer in Bobbejaanland. Drie weekends lang moesten alle kopers in het pretpark 20 cent extra betalen per flesje of blikje frisdrank. Dat geld kregen ze dus achteraf terug als ze ten eerste het blikje/flesje in de PMD-vuilbak gooiden en ten tweede de QR-code scanden. Aan de Vlaamse kust in De Haan liep er een proefproject in een supermarkt, een bungalowpark en een frituur.

De resultaten in de rapporten van Fost Plus zelf lijken teleurstellend. Op 10.000 verkochte drankjes in Bobbejaanland scanden gebruikers er maar 2.500 in. In De Haan waren dat er 7.500 op 32.000 gelabelde drankverpakkingen. Consumenten lieten dus 6400 euro liggen. Waar de verpakkingen terechtkwamen is overigens niet helemaal duidelijk. Hoogstwaarschijnlijk belandden ze wel degelijk in PMD-zakken, ter plekke of thuis bij de kopers.

Nog evenveel zwerfvuil

Dat digitaal statiegeld moet dienen om zwerfvuil tegen te gaan kunnen de rapporten eigenlijk niet hardmaken. De hoeveelheid zwerfvuil bleef vaak dezelfde.

1 op 9 verpakkingen belandde ergens op de grond in Bobbejaanland. In De Haan bleken zelfs 9 van de 32 als zwerfvuil gevonden verpakkingen gescand om de 20 cent te recupereren. Het systeem nodigt bovendien ook uit tot fraude. Consumenten probeerden 450 verpakkingen dubbel te registreren. En er was nog. De frisdrankverkoop daalde…

Huisvuilophaaldiensten in steden en gemeenten vrezen ook voor bendes die zoals in Nederland op het trottoir de PMD-zakken kapotscheuren om de verpakkingen te stelen, elders de QR-codes te scannen en het statiegeld op te strijken. In de Kempen langs de Nederlandse grens worden bestelwagens gesignaleerd die uit PMD-zakken twee liter-flessen van bijvoorbeeld Coca-Cola of Ice-Tea stelen die ze daarna in supermarkten in Nederland of Duitsland in statiegeldautomaten verzilveren in euro’s.

De conclusie lijkt dat digitaal statiegeld een oplossing is die op zoek is naar een probleem, en vooral dranken voor de consument duurder maakt. Niettemin houdt minister Demir voet bij stuk. Al geeft ze wel toe dat ‘langs beide kanten heel hard gelobbyd’ wordt.