Elk jaar De winterzonnewende of midwinter valt op de kortste dag van het jaar, wanneer de nacht het langst is. Na de winterzonnewende worden de nachten weer korter en de dagen langer. De winter is bij uitstek het seizoen dat volkeren gebruikten en gebruiken om de relatie met hun goden te verfrissen in de vorm van herdenkingen en vieringen. Veel feesten uit de christelijke tradities wortelen dan ook in seizoensvieringen van het heidendom. In alle Noord-Europese talen wordt de winterzonnewende Joel, Jul of Yule genoemd.

Joel en midwinter zijn door de eeuwen heen de gebruikelijke aanduidingen geweest voor het feest van de kortste dag. Beide benamingen komen nog steeds voor in de officiële Woordenlijst Nederlandse Taal (het Groene Boekje). Rond midwinter vierden vele volkeren een groot feest dat meerdere dagen duurde. Het Germaanse feest (Joel) duurt twaalf dagen, en wordt in de dagen na midwinter gevierd, wat wij nu de kerst-nieuwjaarperiode noemen. Maar ook in het oude Rome werd midwinter gevierd met offers aan Hercules en Venus, bij het drinken van honingwijn of mede. En ook hun feest duurde twaalf dagen.

Er wordt gezegd dat de kaarsen en lichtjes die nu nog centraal staan in het kerstfeest, werden gebrand om de zon weer ‘aan te moedigen’ na diens stilstand. Of alleszins als symbool van de zon die opnieuw ‘vooruitgaat’. Een ander traditioneel gebruik is het verbranden van een joelblok, een vaak met wijn en/of olie besprenkelde houtblok. De dagen rond midwinter staan bekend als dagen waarop men samen is met familie en vrienden en waarop geschenken worden uitgewisseld. Nog een kenmerk is de kerstboom, ook bekend als de joelboom.

1990 In Frans-Vlaanderen worden de laatste kolen bovengehaald, in de mijnen van Oignies bij Lens. De eerste kolen in de regio waren er ontdekt op 7 juni 1842 tijdens het boren van een artesische put door ingenieur Louis-Georges Mulot.

Nikolaas Tinbergen (1907-1988)

1988 Overlijden van de Nederlandse etholoog Nikolaas Tinbergen, een van de grondleggers van de gedragswetenschap. Hij kreeg in 1973 de Nobelprijs voor fysiologie en geneeskunde, samen met Konrad Lorenz en Karl von Frisch.

1979 In Rhodesië, het huidige Zimbabwe, komt een eind aan het blanke regime van Ian Smith. Dit wordt overeengekomen in de Overeenkomst van Lancaster House. Robert Mugabe wordt voorgesteld als nieuw premier. Hij zal aan de macht blijven tot 2017.

1975 Palestijnse terroristen onder leiding van ‘Carlos de Jakhals’ gijzelen 70 mensen, onder wie 11 ministers, in het OPEC-hoofdkwartier in Wenen.

1972 Onder de naam Grundlagenvertrag (Basisverdrag) tekenen de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse Democratische Republiek (DDR) in Oost-Berlijn een verdrag dat door de West-Duitse bondskanselier Willy Brandt en de zijnen als een historische mijlpaal wordt gevierd. Met dit verdrag wordt echter geen enkele stap gezet naar de hereniging van Duitsland. Het regelde slechts de status quo tussen West- en Oost-Duitsland. Het erkent integendeel de DDR als soevereine staat. De rechten van de vier naoorlogse bezettingsmachten worden integraal gehandhaafd.

1970 Geboorte te Mortsel van Bart De Wever, N-VA-voorzitter en burgemeester van Antwerpen.

1961 Publicatie van het Manifest van Vlaamse Socialisten door Achilles Mussche, Renaat Merecy en een aantal medestanders, waaronder Willy Calewaert, Marcel Deneckere, Jaap Kruithof, Ernest Mandel en Lydia de Pauw. Ze gaat vergezeld van een groots opgezette campagne voor ondertekening, met de bedoeling de Vlaamse socialisten en vooral de Belgische Socialistische Partij (BSP) aan te sporen om mee de leiding op zich te nemen van de Vlaamse strijd voor gelijkberechtiging en culturele autonomie.

1931 Geboorte te Blackness (Schotland) van Caroline Paterson Raitt, bij ons bekend als Caroline Kaart, Nederlands-Schots actrice, alt en radiopresentatrice.

1918 Geboorte in Sankt Andrä-Wördern (Neder-Oostenrijk) van Kurt Waldheim, Oostenrijks politicus, secretaris-generaal van Verenigde Naties (1972-1981), hoogleraar internationale betrekkingen aan de Georgetown University in Washington D.C. (1983-1985) president van Oostenrijk (1986-1992). Verdachtmakingen in verband met zijn oorlogsverleden en een haatcampagne hebben hem niet van zijn voetstuk gekregen.

1958 De Franse generaal Charles de Gaulle wordt president van Frankrijk.

1955 Oprichting van de Vereniging voor Nederlandstalig Vrijzinnig Hoger Onderwijs (VNVHO), onder impuls van Paul de Grote, de toenmalige voorzitter van de Raad van beheer van de Université libre de Bruxelles (ULB). De VNVHO wil de belangen van het Nederlandstalige onderwijs aan de ULB verdedigen. Ze heeft een belangrijk aandeel in het van de autonome Vlaamse Universiteit Brussel (VUB)). Die komt tot stand in 1969.

1937 Walt Disney brengt Sneeuwwitje en de zeven dwergen uit, zijn eerst tekenfilm van speelfilmlengte.

1935 Priesterwijding van Elias Dupon (1910-1993). De priesterwijding van de West-Vlaams jongeman uit Roeselare was hem eerst geweigerd, omdat hij als te Vlaamsgezind bekend stond. Dupon wordt collegeleraar, kapelaan en ten slotte pastoor te Harelbeke (1961-1979). Zijn hele leven lang steunt hij met raad en daad, maar steeds in het geheim, alle Vlaams-nationale en Heel-Nederlandse initiatieven waarvoor men zijn medewerking vraagt.

1921 August Huyshauwer en Frans van Cauwelaert maken het in 1911 ingediende wetsvoorstel tot vernederlandsing van de Gentse universiteit opnieuw aanhangig in de Kamer.

Hector Plancquart (1863-1953)

1863 Geboorte te Wortegem van Hector M. Plancquaert, Vlaams jurist en Daensist met een bewogen levensloop. In 1894 sticht hij het weekblad Het Recht. Dat blad wordt de spil van zijn inzet in de Daensistische Beweging, waarvan hij een van der belangrijkste voormannen wordt die er decennialang de radicale toon aangeeft. Na zijn rechtenstudie vestigt hij zich als advocaat in Gent. Landelijke bekendheid krijgt hij onder meer door zijn (niet-toegelaten) Nederlandstalige pleitrede in de zaak-Maurits Josson in 1903.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog stapt hij in het activisme en wordt in 1915 redacteur van het in Nederland uitgegeven De Vlaamse Stem. In 1918 is hij ondervoorzitter van de Raad van Vlaanderen en waarnemend burgemeester van Gent. Bij het einde van de oorlog wijkt hij uit en wordt in België bij verstek ter dood veroordeeld. Na de Uitdovingswet in 1929 keerde hij terug en neemt onmiddellijk zijn engagement weer op als sociaal bewogen en democratisch Vlaams-nationalist.

Henriëtte van der Mey (1850-1945)

1850 Geboorte in Harderwijk van Henriette van der Mey, eerste vrouwelijke journalist in Nederland.

1578 Overlijden in Antwerpen van Maximilien de Hénin-Liétard, graaf van Boussu, stadhouder van Holland en Zeeland, in dienst van de Spanjaarden onder Alva. Gevangengenomen door de Geuzen, wordt hij in 1576 ‘vrijgelaten’: in feite wordt hij geruild tegen Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, die bij de Spanjaarden gevangen zit. Hierna kiest hij verrassend de kant van Willem van Oranje en verdedigt onder meer de stad Brussel tegen de Spanjaarden.

gedragswetenschap

21 december. Net binnen: Bart De Wever geboren

Maarten Vansteenkiste: ‘De behoefte aan autonomie wordt bedreigd door de lockdown’