Maarten Vansteenkiste: ‘De behoefte aan autonomie wordt bedreigd door de lockdown’

Recent komt er steeds meer en meer aandacht voor de psychologische gevolgen van de coronamaatregelen. Hoe moeten we hier mee omgaan en hoe blijven we gemotiveerd? In deze aflevering van Doorbraak Radio laat motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste zijn licht schijnen op de psychologische effecten van de lockdown en wat we kunnen doen om de motivatie en ons welbevinden hoog te houden.

De effecten van de lockdown

Deze lockdown zal zeker een weerslag hebben op het welbevinden van velen onder ons, zegt Vansteenkiste. ‘Tijdens de eerste lockdown hebben veel mensen een veerkrachtige reactie getoond’. We leerden om bepaalde dingen opnieuw te waarderen, zoals de natuur. ‘Maar vandaag zou de lockdown voor een aantal onder ons wel wat moeilijker kunnen zijn met de winter die er ook aankomt’. Onze energiereserve is deze zomer ook minder aangevuld dan normaal, zegt Vansteenkiste.

Er zijn een aantal cruciale psychologische behoeftes die voldoen moeten zijn om energie te hebben en het leven als betekenisvol te ervaren. ‘Dat gaat over behoeftes aan autonomie, verbondenheid en competentie’. Volgens Vansteenkiste is autonomie op dit moment de meest bedreigde behoefte. ‘We hebben het gevoel in een keurslijf geduwd te worden en dat gaat ons niet altijd even goed af’.

Veerkracht

Is het moeilijker om veerkrachtig te zijn in deze tweede lockdown? Het is belangrijk om perspectief te bieden, zegt Vansteenkiste. ‘We pleiten al maanden voor het lanceren van de barometer, het is dan ook jammer dat deze er niet is gekomen als preventie-instrument’. De barometer maakt de fasering duidelijk aan de mensen aan de hand van verschillende alarmfases en iedere fase gaat gepaard met een ander risiconiveau. ‘Dat leidt tot een gemeenschappelijke visie rond de fragiliteit van de situatie en biedt perspectief’. Volgens Vansteenkiste is de barometer dus van fundamenteel belang om de mensen gemotiveerd te houden.

De tweede lockdown kan moeilijker zijn voor velen maar er moet ook een boodschap van hoop zijn, zegt Vansteenkiste. ‘Het geloof dat deze maatregelen ons effectief zullen vooruithelpen is belangrijk’.

Donkere dagen

Zonlicht kan een rol spelen in hoe mensen zich voelen. Het feit dat het vroeger donker wordt dan in maart zorgt er ook voor dat we andere activiteiten doen, zegt Vansteenkiste. ‘Tijdens de eerste lockdown waren er ’s avonds nog veel mensen op straat om een luchtje te scheppen want het was goed weer, maar nu moet je al meer een plan hebben en de nodige discipline aan de dag leggen om bijvoorbeeld een middagwandeling te maken’. We hebben structuur en routine nodig om onze competentiebehoefte beter voldaan te krijgen. We moeten ook de mogelijkheden die er nu zijn in vergelijking met de eerste lockdown voldoende waarderen, vindt Vansteenkiste.

Het winkelweekend

Het is belangrijk om te leren begrijpen waarom er veel mensen vlak voor de lockdown nog even naar de kapper gingen of nog gingen winkelen op de Meir. Persoonlijk vindt Vansteenkiste dit een moeilijke situatie waar mensen in terecht kwamen, hun zelfbeheersing werd op de proef gesteld. ‘Het is belangrijk om vooruit te kunnen blikken om het eigen gedrag te beheersen’. Dit veronderstelt dat die shoppers zouden moeten kunnen vooruitblikken wat de gevolgen zijn voor de besmettingen van hun eigen shopgedrag. ‘Voor een aantal onder hen is wat er gebeurd in de ziekenhuizen nog steeds een ver-van-hun-bed-show’. Als je deze shoppers wilt aanmoedigen tot zelfbeheersing moeten de scenario’s in de ziekenhuizen dichterbij gebracht worden, vindt Vansteenkiste. De risicoperceptie moet hoog worden gehouden om het engagement en de vrijwillige motivatie bij de mensen te stimuleren.

Volgens Vansteenkiste was hier eigenlijk een belangrijke taak weggelegd voor de overheid. ‘Het was veel simpeler geweest om de koopzondag te schrappen‘. Mensen zijn bereid om de maatregelen te volgen op het niveau van het risico van de epidemie. ‘Mensen accepteren de maatregelen op het moment dat er goed wordt gecommuniceerd.’ Daarnaast is ook empathie en een boodschap van vertrouwen belangrijk.

De rol van de media

De media kan de mensen gemotiveerd houden door het delen van positieve voorbeelden, zegt Vansteenkiste. Acties van vrijwilligers in steden en gemeenten zouden bijvoorbeeld in de kijker kunnen gezet worden in de krant. Vansteenkiste heeft het gevoel dat er vooral wordt gefocust op de groepen die de maatregelen niet serieus nemen. ‘Er moet meer aandacht komen voor de persoonlijke verhalen van mensen. Hoe blijven zij gemotiveerd?’ als er goede voorbeelden worden gedeeld dan kan dat bijdragen aan onze motivatie.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer

Beluister ook onze andere podcasts: