De kerstrozen zullen tijdens de kerstperiode niet uit de winkels verdwijnen, maar of ze volgend jaar nog te krijgen zullen zijn blijft een vraagteken. De glastuinbouw kreunt onder de gasprijzen. In Nederland is de situatie dramatisch. In Vlaanderen lijkt het heel erg, maar nog niet hopeloos.

Tijdens een informeel gesprek vertelde een glastuinder uit Kapelle in Zeeland dat hij dit jaar geen kerstrozen zal opkweken. Normaal koopt hij net als enkele collega’s stekjes van de kerstroos uit Afrika. Daar groeit de plant als ‘onkruid’, maar hier is de plant met de kenmerkende rode bladeren sinds de jaren 1980 erg populair als kamerplant rond de kerstdagen. De stekjes worden al decennia in Nederland en in mindere mate in Vlaanderen opgekweekt tot potplanten die in tuincentra en supermarkten erg populair zijn voorafgaand aan de feestdagen.

Glastuinbouw

De teelt is een klassiek voorbeeld van glastuinbouw. In serres kunnen de planten perfect tegen een bepaalde datum optimaal gekweekt worden. Door de hoge gasprijzen loont het echter niet meer de moeite om ze nog op te kweken. De stekjes uit Afrika worden dus dit jaar gecomposteerd bij vele Nederlandse glastuinders.

Enige navraag bij plantenveilingen kon niet bevestigen of dit een trend wordt. Michel van Schie, perswoordvoerder bij Royal FloraHolland antwoordde het volgende. ‘We verwachten vooral in Q1 volgend jaar van energie-intensieve teelt minder productie. Dat komt omdat kwekers stoppen of een teelpauze inlassen. We verwachten niet dat er van producten helemaal geen aanbod zal zijn. Minder aanbod heeft hogere prijzen als effect. Kwekers nemen dat ook mee in hun afwegingen.’ Marion in ’t Zandt van Veiling Rhein-Maas GmbH & Co.KG zei dat hun veiling ‘hierover op dit moment geen totaaloverzicht’ heeft.

Prijsstijgingen

In Vlaanderen worstelen de kerstroostelers ook met gestegen energiekosten. Erik De Pauw van Veetplant uit Londerzeel heeft geluk. Hij stookt op houtpellets en kocht gelukkig tijdig in. Ondertussen zijn de prijzen van pellets verdubbeld. Hij schat dat het aanbod minder zal zijn, maar dat er nog wel kerstrozen te koop zullen zijn. Wel aan twaalf euro per plant tegenover de normale prijs van acht euro.

Die prijzen volgen echter de gestegen kosten zeker niet. Ook de meststoffen zijn verdubbeld in prijs en vele fabrieken hebben de productie van kunstmest stilgelegd. ‘Dat gaat het eerste jaar niet opgelost zijn. Zoiets zal gemakkelijk twee à drie jaar duren alvorens die productie van mest terug op het oude niveau ligt’, aldus De Pauw.

‘Wij hebben collega’s die geen kerstrozen meer telen omdat ze met een variabel contract stoken. De collega’s die nog telen hebben een vast contract voor gas tot het einde van het jaar. Andere telers stoken op lichte stookolie, kolen of pellets. Dit jaar hebben we nog voldoende pellets. De stookkost is de belangrijkste kost, maar de kweker kan niet alles doorrekenen.’

Qua verkoop gaat in Vlaanderen niet alles via de veiling. ‘We hebben contracten met grootdistributeurs, maar leveren ook rechtstreeks aan de kleinhandel. Het is een geluk dat we zo dicht bij Brussel zitten’, aldus De Pauw. ‘De plantages in Kenia en Ethiopië verschepen hun stekken via vliegtuigen. Die stekken worden doorgevlogen naar bewortelingsbedrijven in Nederland. Daar is de stookkost ook belangrijk, maar die stekjes staan met duizend per vierkante meter in de zomermaanden. Bij ons staan die planten dan met negen per vierkante meter.’

Expertise

Op zich is de expertise van de kwekers ten opzichte van de jaren 1980 al veel verbeterd. Zo zijn de planten al geëvolueerd. De huidige planten zijn al op 17 graden Celsius teelbaar, terwijl dat oorspronkelijk 23 graden was. ‘Door de stookkosten vermoed ik wel dat er meer kleinere planten zullen aangeboden worden omdat telers meer planten per vierkante meter zullen proberen kweken’, aldus De Pauw. De orchideetelers in Nederland zien wel af. ‘Hun teeltcyclus is twee jaar en die stoppen wel, maar hebben geen keuze. De huidige planten moeten ze nog een jaar doorkweken om geen enorme verliezen te incasseren.’

Glastuinder Luc Van den Broeck uit Kapelle-op-den-Bos is ook een teler van kerstrozen. Van den Broeck stelt dat Vlaamse telers enkele voordelen hebben op hun Nederlandse collega’s. De Nederlanders hebben door hun goedkoop aardgas uit Groningen veel grotere bedrijven. ‘Nederlanders hadden goedkoop eigen gas wij moesten altijd inkopen. Zij hebben nu al een harde crisis, maar hier staat vanaf nieuwjaar ons ook het één en het ander te wachten.’

Groepsaankoop

Volgens Van den Broeck kunnen Vlaamse telers nog verder omdat heel wat telers in groepsaankoop hun gas kochten. ‘De groepsaankoop loopt tot december.’ In België zal het aanbod van kerstrozen volgens Van den Broeck een 15 tot 20 procent minder zijn. Zelf zit hij niet op gas. ‘De warmere teelten gaan klappen krijgen, mensen gaan ook minder besteden. De bloempotten zijn ook duurder geworden en zelfs de potgrond is heel veel duurder geworden afgelopen jaar. De turf komt bijna uitsluitend uit Noord-Europa zoals Letland in mijn geval. Veel turf komt uit Oost-Europa.’

‘Vanaf de oorlog zijn sommige streken zoals Rusland weggevallen. Bovendien zijn de vrachtprijzen de afgelopen jaren al erg omhoog gegaan.’ De productiekosten zijn dus over de ganse lijn hoger. ‘Nu ook energie erbij komt is dat zwaar. Niet enkel energie voor warmte, maar we verbruiken ook veel elektriciteit. Kerstrozen moeten gelukkig niet belicht worden.’

Wat ziet Van den Broeck gebeuren? ‘Mensen die voor hun pensioen staan, gaan stoppen. Voor één hectare had ik aan energie een kostprijs van 40.000 tot 50.000 euro per jaar. Dat gaat nu maal tien en dat gaat niet.’ Veel glastuinders gaan ‘koud gaan’. Dat wil zeggen dat ze vorstvrij gaan telen. ‘Tot nu toe valt het mee qua koude nachten en voor de kerstrozen moet half december uw serre leeg zijn. Eind december begin je nieuwe teelten op te zetten.’

Voorjaarsteelten

De zwaarste periode wordt dus die voor de voorjaarsteelten zoals geraniums enzovoort. ‘De meeste bedrijven in Vlaanderen hebben uit het verleden nog een brander staan voor kolen of stookolie en kunnen misschien omschakelen. In België lag er lang geen gas tot bij de tuinbouwbedrijven.’

De markt in vergelijking met Nederland is ook anders. De planten in Vlaanderen vinden veel minder via veilingen hun weg naar de consument. ‘Door onze contacten met tuincentra enzovoort kunnen we meer klantgericht telen. De bedrijven zijn ook veel kleiner dan in Nederland. Wij of onze ouders hebben ook al meerdere energiecrisissen meegemaakt. Bij ons staan zeven planten de vierkante meter. Kerstrozen zijn relatief korte teelten van vier à vijf maanden. Je kan dan beslissen eens een jaar gratis te werken, maar je kan er ook geen centen blijven in steken.’

Grote gevolgen

De vraag is wat gebeurt als zoals vorige week in Nederland heel grote landbouwbedrijven met vierhonderd werknemers stoppen. De gas- en elektriciteitsprijzen hebben grote gevolgen voor Nederlandse ondernemers in de glastuinbouw. Een derde gaf aan in liquiditeitsproblemen te zitten of daar op korte termijn in terecht te komen.

Glastuinbouw Nederland meldde dat twintig procent van de respondenten de productie tijdelijk stopt. Dat kan betekenen dat ze na hun teeltwisseling de volgende teelt later opstarten. Een andere optie is het minder of niet belichten. Bijna 75 procent van de Nederlandse glastuinders gaf aan de teeltstrategie aan te passen vanwege financiële problemen door de hoge energiekosten. Volgens Van den Broeck is de vraag ook wat er met al die grote serres gebeurt als bedrijven failliet gaan. ‘Als die grote serres op de markt komen voor een spotprijs dan is dat concurrentievervalsing.’

glastuinbouw

Landbouwers verdienen zekerheden

Minder en duurdere kerstrozen met Kerstmis door gasprijzen