Het voorbije jaar was er een om te vergeten. Of net niet? De coronacrisis domineerde uiteraard het hele jaar lang het nieuws, van Wuhan tot vaccin. Maatschappelijke en politieke breuklijnen kwamen bloot te liggen of werden scherpgesteld. We werden geregeerd met volmachten, en dan door Vivaldi. De economie en het onderwijs kregen een klap. De volksgezondheid nog meer. Gloort er licht aan het einde van de tunnel? Wordt 2020 een jaar voor de geschiedenisboeken? Doorbraak blikt terug met bevoorrechte getuigen.

Johan Van den Driessche (67) was van 2012 tot 2018 gemeenteraadslid en van 2014 tot 2019 Brussels fractievoorzitter voor de N-VA in het Brussels parlement. In die periode verraste zijn partij het Brusselse establishment door 17% van de Nederlandstalige stemmen in het gewest te halen.

Vandaag verlaat Van den Driessche Brussel en volgt hij zijn echtgenote die terug naar haar West-Vlaamse roots trekt.

De zakenman, netwerker, medestichter van de Denkgroep ‘In De Warande‘ en gewezen voorzitter van Voka Brussel, waarschuwt daarbij voor hoofdstedelijke zelfgenoegzaamheid. ‘Met Brusselse identiteit is niets mis. Maar als ze verandert in een politiek instrument tegen Vlaanderen, om een vierde gewest te worden en om de productieve mensen weg te jagen, dan zie ik de toekomst somber in.’

De dag in juli 2019 nadat Sven Gatz besloten heeft om met de Brusselse Open Vld toe te treden tot de Brusselse regering, schrijft u op Twitter: ‘Wanneer in de toekomst de analyse wordt gemaakt hoe België gesplitst is geraakt, zal de wijze waarop deze Brusselse regering tot stand is gekomen een van de belangrijke kantelmomenten blijken’. Legt u eens uit.

Johan Van den Driessche: ‘Ik vond het markant dat Gwendolyn Rutten en de Vlaamse Open Vld op die manier behandeld werden door de Brusselse powers that be. De manier waarop Brussel Open Vld inclusief haar voorzitter behandeld heeft, dat moet die partij toch de ogen geopend hebben over hoe Brussel zich binnen die Belgische constructie gedraagt’?

‘Sinds de vorming van de Brusselse regering merk ik toenemende spanningen binnen Open Vld. De Brusselse Open Vld-minister Sven Gatz verdedigt heel andere standpunten dan zijn Vlaams-liberale partijgenoten. Ik denk dat zo’n Brusselse houding een flink ledendeel van de unitaristische partijen zal doen afhaken, net zoals bij Open Vld gebeurde. Op die manier wordt het uiteenvallen van België versneld’.

Band tussen Brussel en Vlaanderen

Je kan ook de omgekeerde analyse maken. De Brusselse regering is een blauwdruk geweest voor de Vivaldicoalitie, en zal een België met vier deelstaten dichterbij brengen, waardoor België niet uiteen zal vallen. Eigenlijk heeft Brussel België gered.

‘Open Vld realiseert zich maar al te goed dat wanneer Brussel zijn eigen richting uitgaat, dat ten nadele is van de andere deelstaten, en ten nadele van België. De liberalen zitten nu in machtsposities in zowel België, Vlaanderen als Brussel, in een periode van sterke schuldopbouw en aangekondigde belastingverhogingen. Brussel zal niet lang kunnen blijven genieten van de morele steun van de behoudsgezinde fractie binnen Open Vld als de lokale afdeling zich zo onafhankelijk blijft opstellen. Kijk maar naar het dossier rond de invoering van de kilometerheffing.’

‘Het Brusselse streven naar autonomie dreigt België te ondergraven. Als Vlaanderen daardoor zijn interesse verliest in Brussel, dan is het gedaan. Dat besef dringt ook door in conservatieve kringen in Vlaanderen, waar men zweert bij de band tussen Brussel en Vlaanderen’.

Wat gebeurt er volgens u wanneer de Vivaldicoalitie in 2024 een België met vier gewesten in de steigers heeft gezet. Hoe zal N-VA reageren?

‘Binnen Vlaanderen is er geen meerderheid voor zo’n verhaal, en ook geen zin om die constructie te financieren.’

‘Een van de verwezenlijkingen waar ik nog het meest trots op ben, zijn de congresteksten van mijn partij over Brussel, waaraan ik heb meegewerkt. De lijn over Brussel is onveranderd: N-VA laat Brussel niet los. Dat zou dom zijn, en N-VA verzet zich tegen een België met vier gewesten, want dat is democratische waanzin. Vandaag al wordt Vlaanderen als democratische meerderheid en motor van de economie van dit land in de minderheidspositie geduwd. Een belangrijk deel van de historische N-VA-kiezers ligt wakker van Brussel. De partijtop zal hen niet in de steek laten.’

Vlaanderen heeft eigen visie

Hoe komt het dat N-VA de jongste jaren communautair zo braaf is geworden? Bart De Wever blijft dan wel pleiten voor confederalisme, maar de economie krijgt voorrang in het beleid. En ook de coronacrisis wordt weinig gebruikt om een eigen Vlaams beleid te voeren.

‘Daar spreek ik u toch tegen. Een paar voorbeelden: Ben Weyts heeft ervoor gezorgd dat de scholen open blijven, ofschoon er heel wat tegenwind was, onder andere van de vakbonden. Weyts was ook de motor van een nationaal akkoord over de voorwaarden waarbinnen sportverenigingen aan sport konden doen. Vlaanderen heeft dus wel degelijk een eigen visie en coronabeleid.’

‘De aanpak van Weyts is de goede voor N-VA: de bevoegdheden waarover we beschikken, moeten we maximaal invullen. Op die manier moeten we beter dan België zijn. Die zakelijkheid is volgens mij beter dan politique politicienne van kleinheid en zuurheid. Goed Vlaams bestuur is de beste publiciteit voor confederalisme.’

Identiteit is meerlagig

Net voor uw afscheid in 2019 hebt u tijdens een verkiezingsdebat opgemerkt dat de Brusselse identiteit een gegeven is. Maar binnen N-VA is het moeilijk om die Brusselse identiteit als volwaardig te erkennen. De Vlaamse middenklasse haakt af waar het Brussel betreft, en de Brusselaar voelt zich ook steeds meer Brusselaar. Hoe de twee alsnog proberen te verzoenen?

‘Ik vind niet dat het probleem hem zit in het bestaan van de Brusselse identiteit. Het probleem zit hem – zowel voor de sceptische Vlamingen als voor de politieke Brusselse klasse – vooral in het feit dat men denkt dat het bestaan van een Brusselse identiteit niet compatibel is met een Vlaamse. Identiteit is meerlagig. Sommige Antwerpenaren voelen zich ook eerst Antwerpenaar, en dan pas Vlaming. Identiteiten zijn geen concurrenten.’

‘Wat wel zo is, is dat Franstalige en Nederlandstalige machthebbers in Brussel de Brusselse identiteit misbruiken om de strijd met Vlaanderen aan te gaan. Daarmee wordt de meerlagigheid ondergraven, wat de bedoeling van sommigen ook is.’

Nabijheid is een balans

Wilt u nog een bruggenbouwer tussen Vlaanderen en Brussel zijn?

‘Tja, sommige Brusselaars maken het mensen die de brugfunctie met Vlaanderen willen verzorgen niet makkelijk. Ik zie de toekomst van Brussel zwart in, vooral economisch. Laat me dat uitleggen.’

‘De nieuwe Brusselse regering wil maatregelen nemen om mensen van buiten Brussel te treffen, bijvoorbeeld met de lage emissiezone en de kilometerheffing. Wil men van Brussel een economische woestijn maken? Dat vraag ik me vaak af.’

‘Steden creëren nabijheid. Nabijheid is een balans. De stad trekt mensen aan, en dat is goed, want mensen hebben nabijheid nodig, zowel van mensen, als van diensten, goederen, scholing, werk en ontspanning. Voor die zaken trekken mensen naar de steden, en dat zal altijd zo blijven. Tegenover die positieve aspecten staan echter ook nadelen; het drukke, het zenuwachtige, de hoge prijzen en de mindere levenskwaliteit op vlak van milieu. Mensen maken soms een nieuwe afweging waarbij de balans kantelt richting de nadelen. Vaak is dat wanneer er kinderen zijn en de middelbare leeftijd lonkt.’

‘De kwaliteit van het onderwijs is niet geweldig, en de kilometerheffing treft vooral de gemiddeld gegoede burger. De administratieve versnippering over 19 gemeenten en het gewest frustreert, zeker als je hier een zaak wil uitbouwen. Ik vraag me af of men zich wel realiseert dat de Brusselse economie grote nood heeft aan versterking. Bovendien toont corona aan dat men het operationeel belang van een fysieke bedrijfszetel in de stad overschat, en dat alternatieve locaties met telewerk ook voordelen hebben.’

‘Verschillende ondernemers die hier hun hoofdzetel hebben, hebben me al toevertrouwd dat ze hun zetel willen weghalen als de Brusselse kilometerheffing er komt. Niet dat ze volledig willen verhuizen, maar ze willen symbolisch hun afkeuring laten blijken. Zulke bewegingen hebben uiteindelijk een negatief effect voor Brussel’.

‘Samengevat: Brussel trekt te weinig mensen aan die bijdragen tot de Brusselse economie en dreigt met een disproportioneel groot aantal inwoners over te blijven dat moet leven van solidariteit, waardoor de financiële positie van het gewest nog ongezonder wordt. Combineer dat met de economische uitdagingen na Covid-19, de brexit en de opmars van Azië op economisch vlak, en ik zie het somber in.’

Enthousiasme en desillusie

Dat is geen fraai beeld…

‘U vroeg me daarstraks of het communautaire nog relevant is voor N-VA. Wel, ja dus, als het gaat over de vraag hoe de organisatie van dit land beter kan in het licht van de verschillende uitdagingen die op ons afkomen. Hoe uitdagender de omgeving, hoe groter de noodzaak om goed georganiseerd te zijn. Dit land is al niet stevig georganiseerd, en Brussel zeker niet, want naast de slechte organisatie van België draagt Brussel ook zijn eigen slechte organisatie mee.’

‘Ik ontken of minimaliseer het enthousiasme van jonge mensen over Brussel niet. Zij willen productief zijn, en er iets van maken. Maar ik kom ook heel wat mensen tegen die gedesillusioneerd zijn over deze stad, daar waar ze vroeger enthousiast waren. Eigenlijk zou er eens een onafhankelijke studie moeten komen over dit thema: waarom komen mensen naar hier, en waarom trekken mensen weg? Een studie die ook het profiel van de Brusselaar tijdens de jongste decennia op een brede manier in kaart brengt en ons vertelt hoe dat profiel is geëvolueerd. Hoe groot is de populatie die netto bijdraagt tot dit gewest, en hoe is die geëvolueerd?’

Met het ‘gentleman’s agreement’ dat Bart De Wever en Alexander De Croo hebben afgesproken zolang de coronacrisis duurt, dreigt er in de aanloop naar 2024 ook helemaal niet ten gronde gedebatteerd te worden over de toekomst van België. Ondertussen zijn er binnen de Vivaldicoalitie bewegingen richting staatshervorming, waarbij een België met vier gewesten in de steigers wordt gezet.

‘De bevolking ligt niet echt wakker van de technische aspecten van een staatshervorming. N-VA zal in 2024 haar huiswerk hebben gemaakt. Niet alleen inhoudelijk, maar ook strategisch, en met contacten achter de schermen.’

Ranzigheid van bepaalde mensen

De bevolking zit wel met de vraag of er in 2024 met Vlaams Belang zal geregeerd worden. Wat zal N-VA volgens u doen?

‘Wel, Ik ben blij dat u die vraag stelt. Naar mijn mening moet deze vraag eerder aan Vlaams Belang gesteld worden. Wil Vlaams Belang eigenlijk wel met ons regeren? Wat doet Vlaams Belang eigenlijk om een coalitiepartner te kunnen worden? Dan heb ik het zelfs nog niet over de sociaaleconomische standpunten van het VB, die eerder aanleunen bij de PTB/PVDA, zoals ik in het Brussels Parlement meermaals heb mogen ervaren. Ik vraag me trouwens af of sommigen van de VB-kiezers dat wel door hebben.’

‘Neen, iedereen weet waar het probleem ligt. N-VA kan naar mijn mening geen coalitie sluiten die ervoor zorgt dat ze in een schutskring terechtkomt, louter door de ranzigheid van bepaalde mensen binnen Vlaams Belang. Ik merk nog altijd niet dat die partij duidelijke grenzen trekt.’

‘De tegenstanders van N-VA smullen al van de gedachte aan zo’n coalitie met Vlaams Belang. Zij laten nu al geen gelegenheid onbenut om N-VA van extreme zaken te beschuldigen, om zo hun weggelopen kiezers proberen te recupereren. Wil Vlaams Belang echt serieus genomen worden als coalitiepartner, dan ligt de bal in hun kamp. Tenminste als een Vlaams-nationale coalitie echt hun doel is.’

In De Warande

Draagvlak groeit niet aan de bomen, het wordt gecreëerd

‘Regeren met Vlaams Belang? Het probleem ligt niet bij de N-VA’