Het lijkt me knap irritant om als politieagent je werk proberen te doen terwijl iedereen alsmaar telefoons met camera’s op je gericht houdt. Toch is het overdreven daarvoor gewurgd te worden, zoals onlangs Cédric Chouviat overkwam, een koerier van 42, vader van vier kinderen. Hij werd in Parijs staande gehouden omdat hij zat te bellen op zijn brommer, en ging meteen de agenten filmen met zijn mobiel. Nadat ze hem herhaaldelijk hadden gesommeerd daarmee op te houden, greep een van hen Chouviat van achteren bij de keel, en sprongen de anderen bovenop hem, terwijl hij zijn helm nog op had.

De man overleefde het niet. Een ooggetuige vertelde hoe een agente Chouviats mobiel van straat raapte, daar een halve minuut mee in de weer was en hem daarna weer op straat gooide, kennelijk om de zojuist opgenomen beelden te verwijderen.

Zwaar politiegeweld

Het afgelopen jaar bereikte een onafgebroken stroom beelden van zwaar politiegeweld het internet. Vooral tegen de Gele Hesjes, en later ook tegen mensen die demonstreren tegen pensioenhervormingen. Dat geweld heeft een paar doden en honderden behoorlijk zware gewonden opgeëist. Vooral de gemaskerde, gehelmde en onmogelijk te identificeren leden in burger van de zogeheten Brigade anti-criminalité (BAC) gaan vaak als wilden tekeer. Die beelden doen denken aan scènes uit de donkere dagen van Zuid-Amerikaanse dictaturen.

De Franse politie lijkt inmiddels zo ongeveer de gewelddadigste van Europa, en is ook de enige die zogeheten LBD-granaten afschiet op demonstranten: traangasgranaten met een extra lading springstof. Die richten verschrikkelijke schade aan, zoals weggeblazen ogen en afgerukte handen. Frankrijk werd daarvoor al door zowel de EU als de VN op de vingers getikt.

Van de oude school

President Macron en zijn ministers zijn van de oude school. Ze menen dat je een probleem kunt oplossen door het bestaan ervan te ontkennen en eventuele bewijzen dood te zwijgen. Dat deed de president bijvoorbeeld met zijn wet op Zakengeheimen, die klokkenluiders de mond moet snoeren. Of met het opheffen van het ‘Observatoire de la Pauvreté‘, dat de explosief stijgende economische ongelijkheid binnen de Franse samenleving in kaart moest brengen.

Zo hebben Macron en minister van Binnenlandse Zaken Castaner ook lang volgehouden dat er geen sprake was van politiegeweld. Daarin gesteund door de toezichthouder op de ordediensten, de ‘Inspection Générale de la Police Nationale’, zelf onderdeel van de politie. Die heeft het hele afgelopen jaar nog geen agent veroordeeld. Door de stortvloed van heftige videobeelden was ontkennen echter geen optie meer. Nu zoekt de regering naar middelen om het filmen en openbaar maken van politieacties te verbieden. Dat is nog niet zo simpel.

Het recht op informatie

Zoals veel beschaafde landen kent ook Frankrijk een wet die het filmen van agenten tijdens hun werk expliciet toestaat, althans in de openbare ruimte en onder bepaalde voorwaarden. Leden van antiterrorisme-eenheden mogen bijvoorbeeld niet herkenbaar in beeld worden gebracht. Maar algemeen telt het recht op informatie zwaarder dan rechten die agenten zouden hebben, en iemand arresteren omdat hij de politie staat te filmen is helemaal uit den boze.

Toch gaf Minister Castaner onlangs toe dat hij al sinds februari vorig jaar doende is ‘juridische modaliteiten’ voor een dergelijk verbod te laten bestuderen. Andere vrijheden — vooral op internet — worden al langer systematisch belaagd door president Macron en zijn partij, La République en Marche (LREM). Het begon met een wet uit 2017 om ‘fake news’ te verbieden; een wet die alleen zin zou hebben als justitie helderzienden in dienst zou nemen.

Justitie omzeilen

Vorig jaar kwam hij met de ‘Loi Avia’, zogenaamd tegen haatdragende taal op het internet. Een wet die in werkelijkheid bedoeld lijkt om justitie te omzeilen als aangewezen en neutrale instantie om te oordelen over de toelaatbaarheid van wat er op internet wordt gezegd.

Deze Wet Avia is genoemd naar Macroniste en gedeputeerde Laetitia Avia – ooit gearresteerd omdat zij een taxichauffeur in zijn oor zou hebben gebeten. Ze bedreigt platforms als Facebook en Twitter met substantiële boetes als zij ongewenste teksten niet snel genoeg verwijderen. Uitingen die door de politie worden gesignaleerd, moeten zelfs binnen een uur worden weggehaald. Maar de politie is niet de aangewezen organisatie om te beoordelen wat wel of niet onder de vrijheid van meningsuiting valt. En bedrijven achter de sociale media al helemaal niet.

Het lijkt er meer op dat de president zulke richtlijnen zelf uitdeelt, bijvoorbeeld tijdens de gezelligheidsbezoekjes van de baas van Facebook aan het Élysée-paleis.

Gesjoemel met stemmen

Kortgeleden schreef ik over de vroegere socialist Richard Ferrand, een van de eerste politici die door had dat het gras bij Macron groener was, en overstapte naar diens partij. Dat leverde hem een ministerschap op, en daarna een van de meest begeerde publieke functies: voorzitter van de Assemblée Nationale, het Franse parlement. Hij moest zich nog wel even bij de rechter verantwoorden omdat hij zijn vriendin — een veel jongere rechtenstudente — een goedbetaalde baan had toegespeeld in het bestuur van een lokale bank waar hij zelf voorzitter van was.

Maar Ferrand werd pas echt bekend door een meer dan een miljoen keer op de sociale media bekeken video, waarop te zien is hoe hij als voorzitter van het parlement duidelijk zichtbaar de boel bedonderde bij het tellen van de stemmen voor een wetsvoorstel, uitgebracht door handopsteking. Uiteraard in het voordeel van de partij van president Macron. Hoewel dit filmpje geen twijfel liet over zijn gesjoemel, zit Ferrand nog gewoon waar hij zat, gesteund door de absolute meerderheid van zijn partij. Toch zal het viraal gaan van deze beelden menig Macronist hebben doen knarsetanden over de vrijheden op sociale media. Om nog maar te zwijgen over de president zelf.

Benjamin Griveaux

Inderdaad, uitgerekend deze Ferrand was een van de eersten die van zich liet horen naar aanleiding van het schandaal rond Benjamin Griveaux, Macrons kandidaat voor het burgemeesterschap van Parijs, die zich vorige week moest terugtrekken.

Griveaux had een door hemzelf gemaakte video waarin hij masturbeerde naar tenminste één vrouw gestuurd. Niet zijn eigen vrouw, want die was nog maar net bevallen van hun derde kind. Via de minnaar van de vrouw in kwestie belandde de video op internet.

Het burgemeesterschap van Parijs geldt als één van de belangrijkste politieke posten in Frankrijk, en is nu nog in handen van socialiste Anne Hidalgo. President Macron wil het per se binnenhalen, en dat had nu in maart moeten gebeuren, bij de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen. In het Journal du Dimanche zegt uitgerekend Ferrand naar aanleiding van deze affaire anonimiteit op het internet een ‘schande’ te vinden, die hard dient aangepakt te worden. De voorzitter van de vereniging van brandkastkrakers laat weten dat er te veel recherche rondloopt…

De vrijheid van meningsuiting staat onder druk

Ferrand en andere Macronisten leven misschien nog in het predigitale tijdperk, met hun gedroomde verbod op internetanonimiteit, maar het lijkt waarschijnlijker dat ze iets heel anders willen: het voor iedereen zo lastig mogelijk maken om voor de zittende macht belastende beelden met het publiek te delen.

Het gaat het niet goed in Frankrijk. De repressie op straat gaat van kwaad naar erger, de vrijheid van meningsuiting staat onder druk, en de politiek verkeert in coma. Opinieblad Marianne spreekt van ‘autoritair centrisme’, een correcte term voor de politieke lijn van president Macron en zijn claque, en over ‘les tentations liberticides du pouvoir’, de neiging tot het inperken van vrijheden door de macht.

Verdeel-en-heers-politiek

De voormalige bankier Macron lijkt in ieder geval niet de man van het liberale midden, zoals hij vaak wordt voorgesteld, maar eerder ‘extreme centraal’, zoals je ook extreemlinks en extreemrechts hebt. Zijn succesvolle verdeel-en-heers-politiek heeft de gematigde politieke tegenstand min of meer opgeslokt. Om een voorbeeld te noemen: Macron stelde burgemeesters van grote steden 40% loonsverhoging in het vooruitzicht, en verzocht ze tezelfdertijd dringend zich bij zijn partij aan te sluiten. Ook andere politici links en rechts van het midden worden bij herhaling opgeroepen ‘het landsbelang boven de eigen partij te stellen’. Vrij vertaald: zich aan te sluiten bij La République en Marche.

Wat overblijft zijn de extremen ter linkerzijde en rechterzijde. Daar heeft Macron ook een oplossing voor: ‘ik of de chaos’. Tot nu toe heeft dat aardig gewerkt, al spreekt men liever van ‘ik of nog meer chaos’. En er komen scheuren in het vernis.

Nu eerst zien wie burgemeester van Parijs wordt. Macron heeft zwaar ingezet, door minister van Volksgezondheid Agnès Buzyn van haar post te halen om als last minute-vervanger van Griveaux mee te doen. De zittende burgemeester Hidalgo is een geduchte kandidaat, maar hou Rachida Dati in de gaten, oud-minister van Justitie onder Sarkozy, burgemeester van het zevende arrondissement in Parijs, en nu de kandidate van centrumrechts.

internet-vrijheid

Geert Bourgeois: ‘Het vrije debat moet beschermd worden’

President Macron of ‘het extreme centrum’