Hoe kan het dat godvrezende, elke dag tot de hemel biddende mensen zo door rampen geteisterd worden? Dat is een vraag die mij als atheïst al lang bezig houdt, ook nu weer met de aardbeving in Marokko.

Aardbevingen behoren tot het soort gebeurtenissen waar de mens nul komma nul aandeel in heeft. Net door deze onvoorspelbaarheid en totale afwezigheid van enige menselijke oorzaak, komt diegene in beeld die voor de religieuze mens wikt en beslist: God. Waarom zou hij die diepgelovige moslims in het Marokkaanse Atlasgebergte (dat niet eens op een tektonische breuklijn ligt) zo teisteren? Om hen te testen, bij wijze van beproeving? Het is ook de vraag die de verlichtingsfilosoof Voltaire zich stelde naar aanleiding van de aardbeving op 1 november 1755 in Lissabon: ‘Mais comment concevoir un Dieu, la bonté même, qui prodigua ses biens à ses enfants qu’il aime, et qui versa sur eux les maux à pleines mains?’

Het boek Job

De aardbeving van Lissabon (kopergravure 1755)

De drie grote monotheïstische godsdiensten lossen het dilemma elk op hun manier op. Voor de Joden is Jahweh (wiens naam ze niet eens mogen uitspreken) de schepper en bevrijder uit de Egyptische slavernij. De Joodse God houdt alleen van de Joden. En de holocaust dan? De schuld van Satan, door God zelf in het leven geroepen als het kwaad dat de mens test en uitdaagt. Folteringen, gaskamers, massaslachtingen: de Shoah is een catastrofale gebeurtenis die historisch-religieus een zin en een doeleinde krijgt, namelijk de stichting van de staat Israël. Zonder Hitler was die er nooit gekomen, wees God én de Führer alias Satan dus een beetje dankbaar.

De Christenen hebben op die dichotomie voortgeborduurd, met dat verschil dat we een liefhebbende God krijgen die zijn zoon stuurt om de mensheid te redden. Maar ook hier is het kwaad alomtegenwoordig en maakt de duivel overuren. Helpt bidden? Dan stellen zich paradoxale situaties. Het citaat is bekend van de legendarische voetballer Johan Cruijff : ‘In Spanje maken alle 22 spelers een kruisteken vóór de match. Mocht God bestaan, dan zouden alle wedstrijden eindigen op gelijk spel’.

Achter de Cruijff-grap zit inderdaad een ongemakkelijke waarheid: als iedereen voor zijn eigen heil bidt, blijft het status-quo. De bestaande ongelijkheid suggereert dat God de ene mens (of voetbalploeg) toch liever ziet dan de andere. Of denk maar eens aan Rusland en Oekraïne, die elk met hun Kerkje de gunst van de Almacht afsmeken, terwijl er toch maar eentje kan winnen. In de sociale sfeer is liefdadigheid OK, maar God had een reden om de ene rijk te maken en de andere arm. Weliswaar wordt het geven van een aalmoes aan de arme als een deugd beschouwd, die de rijke zelfs een plaatsje in de hemel gunt, maar de vraag blijft waarom God die pechvogel laat sudderen in zijn ongeluk. Of zoals Job op zijn mestvaalt kermde: ‘Heer, waarom hebt gij mij verlaten?’ In dat Bijbelboek komt overigens alles goed, en wordt de ongelukkige Job op het einde beloond voor zijn standvastigheid.

Het argument van Pascal

Sodom en Gomorra: de ramp als straf van God

Voor joden, christenen én moslims is dit verhaal de aansporing om het geloof niet te verliezen ondanks tegenslag. Daar zit uiteraard een pervers kantje aan: de Kerk leverde de politieke machthebbers een prachtig alibi om de bestaande orde te bewaken, en het volk een reden om vooral niét in opstand te komen. Aanvaard het lot dat God u oplegt, insjallah, en meer van dat soort dingen.

Het Marxistische adagio ‘godsdienst, opium voor het volk’ is niet helemaal onterecht, en de Franse Revolutie zag er een reden in om godsdienst uit de maatschappij te bannen. Natuurlijk keerde ze langs een achterpoort terug, mensen willen nu eenmaal ‘iets’ geloven. Vandaag heet dat met een mistige naam ‘spiritualiteit’. Sommigen vervallen in regelrecht bijgeloof (het verschil tussen geloof en bijgeloof op zich is uiteraard relatief), of zien alles in termen van karma. Dat laatste is in feite te verstaan als ‘immanente rechtvaardigheid’ en betekent dat wie ongeluk over zich krijgt, dat ook verdiend heeft. Iets waar een partij als de N-VA zeker in kan meegaan.

Maar we hadden het over natuurrampen. De ‘verdorven’ steden Sodom en Gomorra werden volgens recent onderzoek weggevaagd door een aardbeving die zich rond 3.000 voor Christus heeft voorgedaan. Gevolgd door een tsunami. Opnieuw doet dit de vraag rijzen naar het ongeluk als straf, en de natuurramp als een teken van Gods toorn. Want die Sodomieters maakten het wel bont. Sommige godvrezenden voorspellen een nieuwe, mondiale catastrofe, nu de decadentie om zich heen slaat.

Het kosmisch casino

Sammy Mahdi als dragqueen (VTM)

Geloven of niet, dat is dus de kwestie. Het fameuze argument van de filosoof-wetenschapper Blaise Pascal (1623-1662) is een listige omweg voor de atheïst om toch te geloven, of te doen alsof. De redenering is simpel en gaat terug op de speltheorie: als God niet bestaat, en je gelooft in hem, dan kan dat geen kwaad. Bestaat hij wel, en je gelooft niet in hem, dan kan je dat zuur opbreken. Het is dus tactisch slimmer om een kruisteken te maken, baat het niet dan schaadt het niet.

Die houding zou vandaag de CD&V moeten uitstralen, en de openbaring van haar voorzitter als dragqueen is zeker een goed begin. Christendemocraten moeten terug tsjeven worden, balancerende wijfelaars die van twee walletjes eten of, betere beeldspraak nog, in het midden van het bed liggen. Verbinden doet de dragqueen zeker, in zijn/haar bipolaire queer-gedaante die zowel kan naaien als genaaid worden, of de twee tegelijk, en met een groot aantal partners.

‘Sammy Mahdi weet opnieuw wat winnen is’ blokletterde De Morgen. Dat valt nog te bezien, want wat God van dit alles denkt is een groot vraagteken. De aardverschuiving in 2024 is er een van het soort dat wél voorspelbaar is, en dan worden rare bezweringsdansen uitgevoerd die men moeilijk nog ‘katholiek’ kan noemen, maar eerder oecumenisch christelijk/islamitisch/heidens en zelfs, waarom niet, pastafarisch.

Dus samengevat: Geloven kan nuttig zijn, maar God kan niet iedereen bedienen, een ramp voor de ene is een zegen voor de andere. Bidden helpt niet, voor dragqueen spelen ook niet, om de simpele reden dat God vermoedelijk zelf een gokker is, of een croupier, iemand die de wereld als een roulette bestuurt. Faites vos jeux, mesdames, messieurs. Alleen het casino wint altijd. Een idee dat de Jood Albert Einstein heftig afwees, maar dat wetenschap en religie perfect verzoent. En dat zou wel eens – even hout vasthouden – de wereld kunnen redden.

Jahweh

Brute pech, of de wil van God?

Godsdienst verdient een plaats in het onderwijs