De pandemie van covid-19 leidt tot een wijdverbreide emotionele en economische ontwrichting. Om de impact van ‘Kung Flu’ te minimaliseren, heerst een lockdown in vele landen, in het Afrikaans heet dat een ‘grendelstaat’.

Gekooid leven

Deze situatie leidt soms tot nieuwe frustraties en uitdagingen. Antarctische verkenners zoals Ben Saunders en astronauten hebben al geleerd de kunst van een ‘gekooid leven’ te bemeesteren. Hetzelfde geldt voor de bemanning van onderzeeërs en voor ontwikkelingshulpteams in conflictgebieden.

Deze beroepsgroepen hebben best practices ontwikkeld over hoe men omgaan met zo’n gekooid leven onder extreme omstandigheden. De praktijken zijn eenvoudig maar vaak heel effectief, volgens het onderzoek van psychologen zoals Nathan Smith van de Manchester University in Groot-Brittannië en Yan Gong Gu van de Beijing University in China.Wat kunnen we hier in makkelijker omstandigheden van leren?

Positieve houding

Eerste les: een positieve houding is een krachtopwekker. De Romeinse keizer Marcus Aurelius heeft al gesuggereerd: het is niet de gebeurtenis die telt, maar het antwoord erop.

Een verkenner kan ervoor kiezen om te lijden als hij in Antarctica moet overwinteren, of om de positieve dimensies ervan te zien en die te exploiteren. Dit geldt des te meer voor de veel gemakkelijker omstandigheden van in West-Europa.

Dagroutine met ruimtes

Er is geen zekerheid of deze epidemie voor drie maanden of in golven achttien maanden lang gemeenschappen zal ontwrichten. Een dagelijkse routine, met nagestreefde doelen, is ook een goede praktijk. Het geeft houvast in onzekere tijden en creëert ook een platform voor vruchtbaar tijdgebruik.

Zoals elke militair al vroeg in zijn opleiding leert, is het fysiek en mentaal belangrijk om een operationele basis schoon en comfortabel te houden. Opgeruimd betekent opgeruimd. Zeker waar meerdere mensen samenwonen, is het ook belangrijk om privétijden en eigen ruimtes te creëren.

Voedsel en beweging als medicijn

Een afwisseling tussen kleinere maaltijden en een paar grotere maaltijden per week helpt ook bij de gewichtsbeheersing, zeggen bemanningen van onderzeeërs. De Griekse arts Hippocrates heeft terecht aanbevolen: laat gezonde voeding ook je medicijn zijn.

Gelukkig hebben de meeste mensen meer vrijheid en ruimte dan matrozen met cabinekoorts. Lichaamsbeweging, ook binnenhuis, houdt je gezond en verlicht stress.

Solidariteit

Iemand noemde onlangs ironisch dat introverte mensen mogelijk contact moeten opnemen met hun extraverte vrienden, omdat de laatste groep geen idee heeft hoe deze situatie werkt. Veel mensen hebben in extreme toestanden een grote behoefte om contact op te nemen met vertrouwelingen.

De pandemie scheurt de feesttenten van hyperindividuele verbruikers. Het leven blijkt minder veilig en voorspelbaar en de wereld minder maakbaar. Net als bij onze voorouders, grijpen meer mensen naar andere mensen voor houvast en gemeenschap.

In groepen zoals ruimtevaarders zijn de verbindingen essentieel. Misschien zullen de fijne schakels die generaties met elkaar verbinden soms iets duidelijker zich vertonen. Medemenselijkheid in deze turbulente tijden betekent vooral ook telefoontjes, mailtjes en hulp aan ouderen, eenzame singles en kwetsbaren.

Gezinnen en jongeren

Voor velen is het een tijd om hun familie en vrienden, buren en directe omgeving te herontdekken. In Nederland vormen gezinnen soms nieuwe kleine rituelen op vaste tijden en plaatsen: verhalen worden verteld, films samen bekeken, spelletjes gespeeld.

Het is natuurlijk niet altijd een romantische ervaring. Ouders met kinderen die de hele dag thuis zijn, zullen meer over zichzelf en hun kinderen leren. Sommigen zeggen reeds dat ze zich na een halfuur thuisonderwijs realiseren dat leraren glamour-salarissen verdienen.

Opvoeding en identiteit

Voor overbeschermde kinderen en vele tieners zal dit tijdperk een nieuwe ervaring zijn. Misschien krijgen sommige millennials zelfs hun eerste degelijke opvoeding over grenzen: de grenzen van het genotmaatschappij, de grenzen binnen Europa, de grenzen van het leven.

Als ontwrichtende tijden uit het verleden een indicatie zijn, zullen mensen er later sterke herinneringen en verhalen aan overhouden. Met een beetje geluk, herinneringen aan een tijd van solidariteit en vindingrijkheid te midden van ontwrichting en verlies. De crisistijd zal de identiteit van personen en families in ieder geval bijschaven of herdefiniëren.

Zielenvoedsel

De beroepsgroepen en onderzoekers zijn het erover eens: tijdens een overvloed aan negatief nieuws wordt het belangrijk om iemands geest en ziel te voeden. Muziek en kunst genieten of creeëren, de foto’s in familiealbums kijken, de natuur op internet of in het echt beleven, hobby’s beoefenen, bezinning en religie – voor iedereen is de voedingsbron anders.

De Amerikaanse astronaut John Grunsfeld beveelt aan de tijd te nemen om een vaardigheid te leren die je al lang wilt of moet beheersen. Niet iedereen zal zoals Shakespeare in de pest van 1592 Venus en Adonis schrijven, maar in ontwrichtende tijden bloeien onverwachte bloemen.

Beperkte controle en harmonie

Men kan in dit tijdperk niet alles voorkomen, beheren of regelen. Misschien is het geboden om de meeste uren van de dag ook geen nieuws te volgen, slechts een tot twee maal per dag. Het virusnieuws overweldigt immers ander nieuws, zonder altijd waarde toe te voegen.

Nathan Smith bevindt dat ontwikkelingshulpwerkers in conflictgebieden vaak toleranter worden tegenover collega’s met excentrieke trekjes. Men hoopt natuurlijk niet dat gezinsleden hierna liever conflictgebieden opzoeken. Een bewust tolerante en attente omgang met lotgenoten en het creëren van een sfeer van samenwerking voorkomt dat kleine ruzies te groot worden.

Dienst

Albert Schweitzer, de filosoof-arts in het hospitaal van Lambaréné, benadrukte dat men zichzelf en zijn ontwikkeling een cadeau geeft door anderen te dienen. Een familielid, een tachtigjarige vrouw, bang voor de bedreiging van het virus voor haar en haar kinderen en kleinkinderen, breit nog steeds petjes voor kankerpatiënten. Er zijn meer verhalen van mensen die lijden, anderen proberen te helpen, en hun eigen last ook zo verlichten.

De gekooide astronauten of onderzeeërs gebruiken eigenlijk een van de volgende twee benaderingen. Ofwel proberen ze hun omgeving opnieuw vorm te geven zodat het beter voor hen werkt. Of ze proberen ook hun omgeving emotioneel draaglijker te maken, bijvoorbeeld door er anders naar te kijken en er anders mee om te gaan. Ook moeilijke tijdperken gaan voorbij.

Bewezen praktijken voor goeden tijden

Wij als individuen en families in onze ‘binnenruimteschepen’ zullen na deze reis niet helemaal dezelfde zijn. Onze culturele en economische ruimtes ook niet.

Er zijn echter veel bewezen en eenvoudige praktijken om deze reis met goede moed aan te pakken. Vergeet daarbij uw gevoel voor humor niet!

lessen

Blijmoedig in de grendelstaat?

‘Lessengever’ Europa zwijgt over eigen politieke gevangenen’