Op 21 oktober is Canada naar de stembus getrokken om zijn federaal Lagerhuis te verkiezen. Dat ligt op ‘Parliament Hill’ in Ottawa en telt 338 leden. Het Canadese kiesstelsel is er een van districten en winner-takes-all. Wel zijn de zetels verdeeld over de tien provincies à rato van hun bevolkingsaantal. De drie territoriale gebieden krijgen er elk twee (één in het Lagerhuis, één in de Senaat).

Deze verkiezing is voorafgegaan met een bitsige campagne. Er dook een oude foto op van een zwart gekleurde Trudeau, er waren schandalen allerhande. Bij de conservatieven kregen ze een afscheuring, bij de liberalen namen vrouwelijke ministers ontslag en zetten ze zich tegen de liberale leider. En dan nog de heropstanding van het onafhankelijkheidsstreven te Québec.

Maar de kiezer heeft gesproken. Wat nu met dit land, waarmee we een breedtegraad delen?

Relatief accurate peilingen

De peilingen zijn dagelijks in Canada, en dat al weken voor de verkiezingen. De liberalen en de conservatieven haalden uiteindelijk één of twee procent meer dan gepeild. Ook de wederopstanding van het ‘BQ’ (Bloc Québécois) is goed gepeild. Maar de sociaaldemocratische NDP en de Green Party zijn te hoog gepeild. Al bij al waren de peilingsresultaten relatief conform de uitslag van 21 oktober.

Kiesdistricten, een afscheuring, en een heropstanding

De liberalen blijven met Eerste Minister Justin Trudeau de nummer één. Met 157 zetels incasseren ze wel een verlies van 29 zetels. Daardoor zijn de liberalen hun absolute meerderheid kwijt in het Lagerhuis. Zij behalen 5,9 miljoen stemmen of 33% van de stemmen.

De grote uitdager zijn de conservatieven met Albert Scheer. Zij komen uit op 121 zetels (+23) en 6,2 miljoen stemmen of 34,3% van stemmen. Hier ziet men het effect van de kiesdistricten, dat hier duidelijk de liberalen heeft bevoordeeld. Een pad in de electorale korf van de conservatieven is de gebeurde afscheuring. De People’s Party van Maxime Bernier overtuigde ruim 290.000 kiezers en haalde zo 1,6% van de stemmen binnen. Dat heeft geen verkozene opgeleverd, maar heeft de moederpartij wel zetels gekost. Met deze uitslag zijn er ook vragen te plaatsen bij de politieke toekomst van Scheer als partijleider. Uiteindelijk is hij er niet in geslaagd om Trudeau te verdrijven van de macht.

Voor het Franstalige BQ is dit de verkiezing van de Ottawaanse terugkeer. Zij worden de nummer drie met 32 zetels (+22) en goed voor 1,3 miljoen stemmen in hun Québec. Zo is de staatshervorming ‘back in town’ op Parliament Hill. Daarover is BQ-voorzitter Yves-François Blanchet meer dan duidelijk. De sociaaldemocraten van de New Democratic Party (NDP) halen wel 2,8 miljoen stemmen (bijna 16%, bijna 4% lager dan in 2015), maar in zetels zakt men naar 24 (-20). De politieke toekomst van partijleider Jagmeet Singh is meer dan twijfelachtig. De groenen halen wel 1 miljoen stemmen, maar als gevolg van het districtenstelsel is dat maar goed voor 3 zetels (+2 in vergelijking met 2015; in mei wonnen ze al een tussentijdse verkiezing). Uiteindelijk is er ook één onafhankelijke verkozen.

Provincies

Als men de Canadese deelstaten overloopt qua resultaat dan geeft dit een volgende beeld. De sociaaldemocratische NDP krijgt overal klappen, opvallend ook in hun bastion British Columbia. Het Bloc Québécois triomfeert in hun Québec met 32 zetels op 84. De liberalen verliezen er daar zes en vallen terug op 31 verkozenen.

Opvallend is Ontario met zijn 117 zetels. Daar behalen de liberalen 75 zetels. Dat is een stuk meer dan de conservatieven met hun 36 zetels. De partij van Scheer is er niet in geslaagd om de provinciale overwinning van 2016 om te zetten in een goed federaal resultaat. De liberalen behalen het overgrote deel van de zetels in de vier Atlantische provincies (Nova Scotia, New Brunswick, Prince Edward Island en Newfoundland and Labrador) alsook de twee Arctische zetels . De conservatieven blijven de toonaangevende partij in het midden van Canada: Alberta (33 op 34), Manitoba (7 op 14) en Saskatchewan (14 op 14).

Justin Trudeau zal ook rekening moeten houden met het provinciale bestuur. De liberale partij zit in de oppositie in zeven provincies. Federaal besturen vanuit Ottawa tegen de top drie provincies is zeer moeilijk: Ontario (conservatief bestuur), Québec (Franstalig bestuur) en Britsh Columbia (NDP bestuur).

GroKo, minderheidsregering, of toch maar over links?

Ten aanzien van de federale coalitie is het duidelijk dat Canada gedaan heeft met één partij die alleen kan besturen. Een ‘Grosse Koalition’ van de twee oerpartijen geeft weliswaar de grootste meerderheid, maar deze combinatie is politiek helemaal niet realistisch. Ofwel komt er een minderheidskabinet van de liberale met steun van het BQ.

Ook een oplossing is dat Trudeau gaat besturen met de NDP. De vraag is: voor wie kiest de liberale leider? Wordt het een coalitie of een minderheidsregering? Trudeau is verkozen in het Franstalige Montréal en kan zich moeilijk een politieke oorlog veroorloven met zijn moederprovincie. Trouwens het BQ denkt economische even liberaal als de ‘Parti libéral’ van Trudeau. Maar dan komt de staatshervorming terug op tafel en daar loopt de rest van Canada niet warm voor.

In ieder geval Justin Trudeau zal Canada verder besturen in lopende zaken tot er een oplossing komt. Als de situatie geblokkeerd zou blijven, dan moet er misschien gekozen worden voor nieuwe verkiezingen. De Canadese regeringsonderhandelaars kunnen misschien nog op schoolreis komen naar dit land. Kwestie van ervaring op te doen inzake de regeringsvorming.

Liberal Party

Trudeau heeft gegokt. En nu?

Canada à la belge!

Canada naar de stembus

De Canadese stembusslag van 2019