Nadat vorige maand mijn eerste opinie was verschenen op Doorbraak — waarin ik de afschaffing van de stemplicht verdedigde — stroomden al snel berichten van dichte vrienden tot verre kennissen binnen. En die waren niet allemaal even positief. Niet zozeer de inhoud van mijn opinie werd in vraag gesteld. Wel de plaats waar ze verscheen: op de rechts-conservatieve website Doorbraak. Ik maakte volgens de criticasters gebruik van hetzelfde medium waar Johan Sanctorum uit de bocht was gegaan met zijn opiniestuk over Lukaku: Mensaap neemt strafschop (en scoort). Ei zo na werd ik medeplichtig bevonden.

Halfslachtig

Diezelfde dichte vrienden en verre kennissen wil ik bij deze alvast meteen gerust stellen. Ook ik vond de opinie van Johan Sanctorum onfatsoenlijk. Sterker nog, ik ben het bovendien ook niet eens met de manier waarop Doorbraak vervolgens op deze hetze reageerde. Het siert hen dat ze hun fout inzagen en hun excuses aanboden. Maar die was in mijn ogen toch nog te halfslachtig. In hun verklaring nadien stond immers ook het volgende te lezen: ‘In het Vlaanderen van de 21ste eeuw moet er plaats zijn voor scherpe pennen, controversiële meningen, satire en buiten de politiek-correcte lijntjes kleuren.’ Zoals wel vaker het geval is wanneer geconfronteerd met controverse, werd de troefkaart bovengehaald: ‘Wij zijn de behoeders van de vrijheid van meningsuiting.’

Alleen ging het hier in dit geval niet over de vrijheid van meningsuiting. Wel over de cruciale rol van gatekeeper die de pers als vierde macht heeft bij het begeleiden van het publieke debat dat voortvloeit uit die vrijheid van meningsuiting. Ik zal ten allen tijde Johan Sanctorums recht verdedigen om zijn meningen te ventileren. Zonder vrije meningsuiting geen clash van ideeën, en dus geen openbaring van feiten die de menselijke zoektocht naar de waarheid voortstuwen. Wat ik echter weiger te verdedigen, is een onbegrensd recht op publicatie.

Verantwoord omspringen met vrije woord

De vrijheid van meningsuiting is namelijk inderdaad een hoeksteen van onze liberale democratie. Maar de gezondheid van een liberale democratie is evenzeer afhankelijk van hoe we als samenleving verantwoord met dat vrije woord omspringen; hoe we erin slagen het publieke debat te stroomlijnen en fatsoeneren. In het bepalen van die toon van het debat spelen twee actoren een cruciale rol: de politieke elite en de nieuwsmedia. En vertegenwoordigers van beide groepen nemen niet altijd even consciëntieus deze taak ter harte.

Walter De Donder bewees dat deze week nog treffend. De kandidaat-voorzitter van CD&V verraste Vlaanderen met de uitspraak dat er in Antwerpen wijken zijn die volledig ontvolkt zijn van onze eigen mensen. Dat kan tellen voor iemand die de C in de naam van zijn partij een warm hart toedraagt. Want laat het net het christendom zijn dat zichzelf vaak fier roemt als de eerste ideologie met een universeel mensbeeld. Het groepsdenken van De Donder staat hier alvast mijlenver vanaf. Weinig moedig midden, veel extra olie op de polarisatie. De Burgemeester bepaalt met deze uitspraken immers mee waar de grens van het fatsoen in het publieke debat zich bevindt. Zulk populisme helpt het betreurenswaardige niveau van de HLN-commentaarsectie of de toogpraat in ‘Café De Statie’ niet vooruit.

Sociale media

Ondanks de vele voordelen die ze bieden, vereenvoudigen sociale media dit proces nog verder. Ze bieden populisten als president Trump en zijn fanboy Theo Francken immers een forum zonder ‘fatsoenfilter’. Opgejaagd hierdoor zijn nieuwsmedia vaker en vaker bereid deze stemmen dan ook maar een open platform te bieden, zonder context of weerwoord. Als er dan kritiek volgt, beroepen ze zich op het valse argument van het vrije woord om de verantwoordelijkheid voor bewuste redactionele keuzes van zich af te schuiven.

Walter De Donder en Doorbraak verloren beiden even uit het oog wat hun verantwoordelijkheid is in onze liberale democratie: vormgeven aan het beschaafde debat. Waarom ik dan toch publiceer op Doorbraak, zullen mijn dichte vrienden en verre kenissen zich nu afvragen? Omdat ik het debat niet uit de weg wil gaan, zelfs de controverse niet. Omdat ik het vrije woord niet aan de degoutanten wil laten. Omdat ik ervan overtuigd ben dat een groeiend en vernieuwend mediaplatform als Doorbraak hierin een belangrijke rol kan spelen.

Inspiratie

Mijn bescheiden raad aan de redactie van Doorbraak is daarom om inspiratie te halen uit de wijze woorden van onze nieuwe minister-president Jan Jambon. Dan heb ik het niet over zijn uitspraak ‘dat gade gij nie bepalen’, al heeft niemand uiteraard te bepalen wat er gepubliceerd wordt op jullie platform. Maar dan heb ik wel het over zijn laatste woorden uit zijn eerste Septemberverklaring: ‘Plus est en vous’.

Neem jullie cruciale rol als gatekeepers ter harte en geef actief mee vorm aan het publieke debat; van jullie eigen opiniepagina’s tot en met de toog van ‘Café De Statie’. Want door de richting aan te wijzen, bewijzen jullie de samenleving een dienst: ‘Plus est en nous’.

mediaplatform

‘Plus est en vous’: waarom Doorbraak naar Jambon moet luisteren